Stosowanie do art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a) ustawy z dnia 21 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych ( tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zmian. ) podstawę obliczenia podatku stanowi dochód ustalony zgodnie z przepisami, po odliczeniu składek określonych w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zapłaconych w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub nie zostały odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Możlliwość odliczeń z tego tytułu mają również podatnicy opłacający podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, na mocy art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne ( Dz. U. z 1998 r. Nr 144 poz. 930 ). Przepis ten daje podatnikowi prowadzącemu działalność gospodarczą podstawę do odliczenia od przychodu kwot faktycznie opłaconych w roku podatkowym składek na ubezpieczenie społeczne własne podatnika i osób z nim współpracujących, jeżeli nie zostały odliczone od dochodu lub nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym.

Jeżeli wydatki na opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne nie zostały wcześniej zaliczone do kosztów uzyskania przychodu ( w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej na ryczałcie nie mogło to mieć miejsca ), ani odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, to część wydatków, nieodliczona wcześniej od przychodu z działalności gospodarczej, może być odliczona przez podatnika od jego dochodu, np. najmu.

Zgodnie z art. 27b ust. 1 pkt 1 w/w ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatek dochodowy, obliczony zgodnie z art. 27 ustawy, w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o ubezpieczeniu zdrowotnym, tj. składki opłacone bezpośrednio przez podatnika lub osobę z nim współpracującą.

Należy zauważyć, że przepisy dotyczące odliczeń od dochodu ( przychodu ) - składek na ubezpieczenie społeczne oraz od podatku - składek na ubezpieczenie zdrowotne mówią o ich odliczaniu przez podatnika, a nie osoby współpracującej.

Wobec powyższego składki dotyczące podatnika, jak i osoby współpracującej, przy składaniu odrębnych zeznań, mogą być odliczane tylko przez podatnika ponoszącego wydatki. Nie ma podstaw prawnych aby nieodliczone składki na ubezpieczenie społeczne czy zdrowotne mogła odliczyć osoba współpracująca.