Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy
ITPP1/443-320/14/KM
z 20 czerwca 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 24 marca 2014 r. (data wpływu 27 marca 2014 r.), uzupełnionym w dniu 27 maja 2014 r. o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie uznania tymczasowego zarządcy masy spadkowej za podatnika tego podatku w zakresie należności z tytułu czynszu pobieranego od najemców - jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 27 marca 2014 r. został złożony ww. wniosek uzupełniony w dniu 27 maja 2014 r. o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie uznania tymczasowego zarządcy masy spadkowej za podatnika tego podatku w zakresie należności z tytułu czynszu pobieranego od najemców.

We wniosku oraz jego uzupełnieniu przedstawiono następujący stan faktyczny.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w ……I Wydział Cywilny z dnia 10 czerwca 2013 r. (postanowienie prawomocne z dniem 19 listopada 2013 r.) została Pani ustanowiona tymczasowym zarządcą masy spadkowej, w skład której wchodzi m.in. budynek mieszkalno-usługowy. W budynku znajdują się lokale handlowo-usługowe, które są wynajmowane. Na ścianie budynku znajduje się bankomat Banku ….oraz kaseton świetlny z napisem „Bankomat” (z bankiem podpisana jest umowa najmu powierzchni). Czynności zarządcy rozpoczęła Pani z dniem 1 lutego 2014 r. (po zakończeniu postępowania odwoławczego). Podpisała Pani z dotychczasowymi najemcami nowe umowy najmu na dotychczasowych warunkach. Wysokość czynszu najmu określana jest kwotowo brutto. Wskazała Pani, że czynności zarządcy wykonuje jako osoba fizyczna i nie mają one nic wspólnego z prowadzoną działalnością gospodarczą. Prowadzi Pani biuro obrotu nieruchomościami i „jako przedsiębiorca” jest „płatnikiem podatku VAT”. Rozpoczynając czynności tymczasowego zarządcy masy spadkowej otworzyła Pani nowe konto wyłącznie do obsługi tej nieruchomości, nowe konto zostało wskazane najemcom lokali w umowach najmu (dotychczas najemcy czynsz najmu przelewali na konto depozytowe Sądu Rejonowego w ..). Jednocześnie podjęła Pani próbę ustalenia, czy jako osoba fizyczna wykonując czynności tymczasowego zarządcy masy spadkowej jest „płatnikiem podatku VAT” i jaki rodzaj potwierdzenia zapłaty powinna Pani wystawić najemcom - fakturę VAT, zwykłe KP, rachunek czy notę obciążeniową, nie uzyskując jednoznacznej odpowiedzi w urzędach skarbowych. Za miesiąc luty 2014 r. wystawiła Pani faktury VAT, ale „nie odprowadzając” żadnego podatku. Zaznaczyła Pani, że za wykonywanie czynności tymczasowego zarządcy masy spadkowej nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia, a wniosek o ustalenie zaliczki na poczet wynagrodzenia nie został jeszcze przez Sąd rozpatrzony. Ponadto nie dokonuje Pani żadnych wypłat z konta utworzonego w ramach tymczasowego zarządu masa spadkową, dopóki nie uzyska jednoznacznej informacji. Najemcy „wliczają” czynsz najmu w koszty swojej działalności, odpisują podatek VAT i oczekują od Pani „dokumentu – do czasu ustanowienia tymczasowego zarządu masa spadkową – wpłaty”.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania ostatecznie sformułowane w uzupełnieniu wniosku:

Czy od czynszu powinna Pani „pobierać podatek VAT”, a jeżeli tak – to na podstawie jakiego dokumentu: faktury czy rachunku?

Pani zdaniem, nie ma podstawy prawnej w ustawie o VAT, aby pobierać jako tymczasowy zarządca masy spadkowej w imieniu nieżyjącego właściciela nieruchomości podatek VAT z tytułu czynszu najmu od tej nieruchomości, a następnie odprowadzać go do urzędu skarbowego. Tym samym nie ma podstawy prawnej do wystawienia faktury a jedynie zwykły rachunek. Ustanowienie tymczasowego zarządu masą spadkową nastąpiło na wniosek jednej ze stron postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Przed sądem rejonowym toczy się postępowanie spadkowe.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z art. 7 ust. 1 cyt. ustawy wynika, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast w świetle postanowień art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Definicja świadczenia usług ma charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach ich działalności gospodarczej.

Stosownie do art. 15 ust. 1 cyt. ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza, zgodnie z ust. 2 powołanego artykułu w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 kwietnia 2013 r., obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Z kolei zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1. z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 późn. zm.);
2. (uchylony)
3. z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Mając powyższe na uwadze wskazać należy, że w kontekście treści przepisu art. 15 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług, status danego podmiotu, jako podatnika VAT determinowany jest prawnie relewantnymi cechami: samodzielności prowadzonej działalności (wyczerpującej definicję zawartą w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług), odpowiedzialności za jej efekty, odpłatności (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 marca 2008 r., sygn. akt I FSK 327/07). Wszystkie te cechy dostrzec można w czynnościach wykonywanych przez sądowego zarządcę nieruchomości.

Z kolei zgodnie z art. 106b ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1. sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;
2. sprzedaż wysyłkową z terytorium kraju i sprzedaż wysyłkową na terytorium kraju na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
3. wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
4. otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4.

W myśl art. 106i ust. 1 ww. ustawy fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę, z zastrzeżeniem ust. 2-8.

Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4, fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymano całość lub część zapłaty od nabywcy (art. 106i ust. 2 ustawy).

Stosownie do art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy o podatku od towarów i usług fakturę wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności – w przypadku, o którym mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4.

Natomiast w myśl przepisu art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą obowiązani są na żądanie kupującego lub usługobiorcy wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi.

W świetle przepisu art. 3 pkt 9 ustawy Ordynacja podatkowa, ilekroć w ustawie jest mowa o działalności gospodarczej - rozumie się przez to każdą działalność zarobkową w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, w tym wykonywanie wolnego zawodu, a także każdą inną działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, nawet gdy inne ustawy nie zaliczają tej działalności do działalności gospodarczej lub osoby wykonującej taką działalność - do przedsiębiorców.

Z przedstawionego opisu stanu faktycznego wynika, że w ramach działalności gospodarczej, prowadzi Pani biuro obrotu nieruchomościami i „jako przedsiębiorca” jest „płatnikiem podatku VAT”. Ponadto prawomocnym postanowieniem Sądu została Pani ustanowiona tymczasowym zarządcą masy spadkowej, w skład której wchodzi m.in. budynek mieszkalno-usługowy. Podpisała Pani z dotychczasowymi najemcami nowe umowy najmu na dotychczasowych warunkach, określając wysokość czynszu najmu „kwotowo brutto”.

Podstawę prawną działalności sądowego zarządcy nieruchomości stanowią przepisy art. 933-941 ustawy Kodeks postępowania cywilnego.

Na podstawie art. 935 § 1-3 Kodeksu postępowania cywilnego, zarządca zajętej nieruchomości obowiązany jest wykonywać czynności potrzebne do prowadzenia prawidłowej gospodarki. Ma on prawo pobierać zamiast dłużnika wszelkie pożytki z nieruchomości, spieniężać je w granicach zwykłego zarządu oraz prowadzić sprawy, które przy wykonywaniu takiego zarządu okażą się potrzebne. W sprawach wynikających z zarządu nieruchomością zarządca może pozywać i być pozywany. Zarządcy wolno zaciągać tylko takie zobowiązania, które mogą być zaspokojone z dochodów z nieruchomości i są gospodarczo uzasadnione. Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu zarządca może wykonywać tylko za zgodą stron, a w jej braku - za zezwoleniem sądu, który przed wydaniem postanowienia wysłucha wierzyciela, dłużnika i zarządcę, chyba że zwłoka groziłaby szkodą.

Zarządca odpowiada za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania obowiązków (art. 938 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego).

Zgodnie z art. 939 § 1 k.p.c. zarządca może żądać wynagrodzenia oraz zwrotu wydatków, które w związku z zarządem poniósł z własnych funduszów. Wysokość wynagrodzenia sąd określi odpowiednio do nakładu pracy i dochodowości nieruchomości.

Ustanowiony w tym trybie zarządca jest uprawniony i zobowiązany do dokonywania czynności zwykłego zarządu, co tym samym oznacza wyłączenie współwłaścicieli od możliwości dokonywania takich czynności.

Z powyższych regulacji wynika, że zarządca działa wobec osób trzecich we własnym imieniu, w związku z czym to on jest stroną umów mających za przedmiot zarządzaną nieruchomość. W pewnych przypadkach działalność ta doznaje ograniczeń, albowiem możliwość jej prowadzenia uzależniona jest od zgody współwłaścicieli nieruchomości bądź sądu. Ograniczenie to wiąże się jednak z pojęciem czynności wykraczających poza zwykły zarząd, których kwalifikacja na gruncie konkretnego przypadku ma zawsze charakter oceny. Poza tym, gdy do udzielenia stosownej zgody już dojdzie, to także w tym przypadku „na zewnątrz”, tj. wobec osób trzecich, działać będzie ustanowiony zarządca występujący pod własnym imieniem, tak jak ma to miejsce w sytuacji czynności niewykraczających poza zwykły zarząd.

Zarządca obowiązany jest zatem wykonywać czynności potrzebne do prawidłowej gospodarki. Jest uprawniony do pobierania, zamiast współwłaścicieli, wszelkich pożytków z nieruchomości, spieniężania ich w granicach zwykłego zarządu oraz do prowadzenia spraw, które przy wykonywaniu zarządu okażą się potrzebne.

Zarządca nie jest przedstawicielem współwłaścicieli, lecz działa w imieniu własnym na podstawie umocowania sądowego. Względem właściciela czy współwłaścicieli jest odpowiedzialny za należyte wypełnianie swoich obowiązków. Za wykonywane czynności zarządca sądowy otrzymuje wynagrodzenie, które określa i przyznaje sąd.

Wobec tego należy uznać, że zarządca nieruchomości wykonuje swe czynności samodzielnie, odpłatnie, a przy tym ponosi za nie odpowiedzialność zarówno wobec osób trzecich, jak i właścicieli zarządzanej nieruchomości oraz ustanawiającego go sądu.

W tym miejscu wskazać należy, że kwestię odpłatności powyższych czynności przesadza treść przepisów art. 939 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, z których wynika, że sądowy zarządca nieruchomości świadczy usługi wobec współwłaścicieli nieruchomości odpłatnie.

W odniesieniu do powyższego należy zatem uznać, iż czynności wykonywane przez zarządcę nieruchomości wypełniają przesłanki przemawiające za uznaniem go za podatnika podatku od towarów i usług.

Reprezentując interesy przyszłych spadkobierców jako zarządca nieruchomości prowadzi działalność gospodarczą, z tytułu wynajmu lokali w przedmiotowej nieruchomości i przejmuje funkcję podatnika w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT w zakresie czynności wykonywanych na rzecz przyszłych właścicieli nieruchomości.

Konsekwencją posiadania statusu podatnika od towarów i usług są, wskazane w przepisach dotyczących tego podatku, zarówno obowiązki, jak też uprawnienia.

Wskazać należy, że umowa najmu jest cywilnoprawną umową nakładającą na strony określone przepisami obowiązki. Jak wynika z art. 659 § 1 ustawy Kodeks cywilnego, oddanie rzeczy innej osobie do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony na podstawie umowy najmu związane jest z wzajemnym świadczeniem najemcy polegającym na zapłacie umówionego czynszu. Tak więc najem jest umową dwustronnie obowiązującą i wzajemną; odpowiednikiem świadczenia wynajmującego, polegającego na oddaniu rzeczy do używania, jest świadczenie najemcy, polegające na płaceniu umówionego czynszu.

Każda czynność wykonywana przez podatnika, której efektem jest świadczenie na rzecz drugiego podmiotu, jest w podatku od towarów i usług traktowana jako świadczenie usługi.

Tym samym usługi najmu nieruchomości w odniesieniu do której ustanowiony został zarządca sądowy nieruchomości, wykonywane przez Panią jako tymczasowy zarządca masy spadkowej podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

W zakresie należności jakie pobierane są z tytułu wynajmu, jest Pani bowiem podatnikiem podatku od towarów i usług w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT, tak więc podlega Pani obowiązkowi podatkowemu z tytułu wykonanych przez siebie czynności wynajmu określonych nieruchomości.

Zatem konsekwentnie – wbrew Pani stanowisku - uwzględniając art. 106b ust. 1 ww. ustawy zauważyć należy, że tymczasowy zarządca masy spadkowej jako podatnik w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT jest zobowiązany do dokumentowania czynności wynajmu lokali użytkowych na rzecz najemców prowadzących – jak wynika z wniosku - działalność gospodarczą, fakturami VAT oraz ustalenia podatku VAT od należnego czynszu najmu pobieranego w imieniu potencjalnych spadkobierców, reprezentowanych przez Panią.

Końcowo należy wskazać, że niniejsza interpretacja dotyczy wyłącznie kwestii będących przedmiotem zapytania, natomiast nie rozstrzyga pozostałych zagadnień poruszonych we wniosku, w tym w zakresie deklarowania i odprowadzania podatku do urzędu skarbowego, gdyż nie były one przedmiotem zapytania.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.