2016.08.26 - Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie

Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie
IPPB5/4510-678/16-2/PW
z 26 sierpnia 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613 z późn. zm.) oraz § 4 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r., poz. 643 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 22 czerwca 2016 r. (data wpływu 27 czerwca 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie:

zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów zadośćuczynienia i renty wyrównawczej wraz z odsetkami - jest prawidłowe;
zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów sądowych - jest prawidłowe;
zaliczenia do przychodów zwrotu wypłaconych świadczeń - jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 27 czerwca 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie;

zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów zadośćuczynienia i renty wyrównawczej wraz z odsetkami;
zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów sądowych;
zaliczenia do przychodów zwrotu wypłaconych świadczeń.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny oraz zdarzenie przyszłe.

X S.A. (dalej: " Wnioskodawca" lub Spółka") świadczy usługi budowlane. Działalność budowlana, jaką prowadzi Spółka nierozerwalnie wiąże się z ryzykiem występowania wypadków, jakim mogą ulec osoby pracujące na budowie podczas wykonywania zleconych im zadań.

Spółka zawarła z kontrahentem, osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą "Usługi ogólnobudowlane" (dalej: "Podwykonawca") umowę w zakresie prowadzenia na rzecz Spółki prac ciesielskich na budowie prowadzonej przez Spółkę. Spółka osiągnęła z tej budowy przychody do opodatkowania. Na budowach prowadzonych przez Spółkę (w szczególności na budowie wskazanej powyżej) obowiązują wynikające z prawa oraz z doświadczenia Spółki zasady związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, których celem jest m.in. minimalizowanie zagrożeń dla pracujących.

Jeden z pracowników Podwykonawcy (dalej: "Pracownik") uległ wypadkowi, którego następstwem były ciężkie obrażenia ciała. Pracownik złożył pozew skierowany przeciwko Spółce oraz Podwykonawcy. Wyrokiem, który zapadł w 2015 r. (dalej: "Wyrok") sąd okręgowy zasądził na rzecz Pracownika solidarnie od Wnioskodawcy oraz Podwykonawcy:

zadośćuczynienie, wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty;
skapitalizowaną rentę wyrównawczą za utracone dochody za okres do dnia złożenia pozwu;
rentę wyrównawczą za utracone dochody za okres od dnia złożenia pozwu;
koszty zastępstwa procesowego.

Sąd apelacyjny wyrokiem z 2016 r. oddalił apelację pozwanej Spółki uznając ją za bezzasadną. Sąd apelacyjny podtrzymał zatem stanowisko sądu okręgowego przypisujące Spółce odpowiedzialność za szkodę doznaną przez Pracownika. Sąd apelacyjny zasądził od Spółki na rzecz Pracownika dodatkowy zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

Dodatkowo, Spółka, w związku z prowadzonymi postępowaniami, poniosła koszty postępowania w tym koszty sądowe.

Zgodnie z Wyrokiem, podstawę wspólnej odpowiedzialności Wnioskodawcy oraz Podwykonawcy stanowi art. 435 par. 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm., dalej: „k.c.") regulujący odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa wprawionego w ruch za pomocą sił przyrody. Wynikiem przypisania Wnioskodawcy odpowiedzialności na podstawie art. 435 § 1 k.c. było zasądzenie od Wnioskodawcy na podstawie art. 445 § 1 k.c. zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę oraz na podstawie art. 444 § 2 k.c. renty wyrównawczej.

Spółka wypłaciła oraz będzie wypłacać zasądzone kwoty na rzecz Pracownika, następnie będzie dochodziła ich zwrotu od Podwykonawcy oraz ubezpieczyciela Spółki.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

Czy wypłacone świadczenia (zadośćuczynienie, renta wyrównawcza) wraz z odsetkami na rzecz Pracownika mogą stanowić dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów?
Czy poniesione przez Spółkę koszty zastępstwa procesowego (zasądzone wyrokami pierwszej i drugiej instancji) oraz koszty sądowe mogą stanowić koszty uzyskania przychodów Spółki?
Czy w momencie otrzymania zwrotu wypłaconych świadczeń na rzecz Pracownika Spółka będzie zobowiązana do wykazania przychodu podatkowego?

Zdaniem Wnioskodawcy.

Ad. 1

Zdaniem Wnioskodawcy, wypłacone na rzecz Pracownika świadczenia (zadośćuczynienie, renta wyrównawcza) wraz z odsetkami stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów w podatku dochodowym od osób prawnych na podstawie art. 15 ust. 1 updop. Wydatki te łączą się bezpośrednio z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą, jako wydatki będące konsekwencją wypadków przy pracy. Wydatki tego rodzaju dotyczą całokształtu działalności gospodarczej, a obowiązek ich poniesienia wynika z przepisów prawa (art. 444 - 446 k.c.). Spółka wywiązując się ze swoich zobowiązań (potwierdzonych Wyrokiem) działa w celu ochrony swoich praw, a także wizerunku, co w konsekwencji zmierza do ochrony i zabezpieczenia jej źródeł przychodów.

Ad. 2

Zdaniem Spółki poniesione przez nią koszty zastępstwa procesowego oraz koszty sądowe stanową dla Spółki koszty uzyskania przychodu w podatku dochodowym od osób prawnych na podstawie art. 15 ust. 1 updop. Poniesienie tych kosztów służyło ochronie źródła przychodu - majątku wykorzystywanego do działalności gospodarczej oraz zabezpieczeniu źródła przychodu, jakim jest działalność gospodarcza.

Ad. 3

Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku, gdy wypłacane na rzecz Pracownika świadczenia (zadośćuczynienie, renta wyrównawcza) wraz z odsetkami stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodu w podatku dochodowym od osób prawnych, ich zwrot na rzecz Spółki przez Podwykonawcę lub ubezpieczyciela Spółki będzie stanowił przychód podatkowy Spółki z chwilą otrzymania zwrotu.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawcy

Ad. 1

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 851, ze zm., dalej: „updop”), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 updop.

Przywołana regulacja wskazuje, że definicja kosztów uzyskania przychodów - dla celów podatku dochodowego - składa się z dwóch podstawowych elementów. Pierwszy z tych elementów określić można mianem przesłanki pozytywnej, zakładającej spełnienie łączne dwóch warunków, tj. (i) konieczność faktycznego - co do zasady - poniesienia wydatku oraz (ii) poniesienie wydatku musi nastąpić w celu osiągnięcia przychodu lub jego zachowania albo zabezpieczenia. Drugi z elementów stanowiących definicję kosztu uzyskania przychodów na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych można określić mianem przesłanki negatywnej, zgodnie z którą, aby ponoszony wydatek został uznany za koszt podatkowy, nie może znajdować się w zamkniętym katalogu wydatków wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów zgodnie z art. 16 ust. 1 updop.

Art. 16 ust. 1 updop zawiera enumeratywną listę wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów, co oznacza, że każdy koszt dający się zakwalifikować do którejkolwiek z pozycji wymienionej na tej liście nie będzie mógł być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, nawet jeśli był poniesiony w celu osiągnięcia przychodów.

Powyższe oznacza, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu enumeratywnie wymienionych w przywołanym art. 16 ust. 1 updop, mogą stanowić koszt uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo - skutkowym z osiągniętymi przychodami, w tym służą zachowaniu albo zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów. Zatem, w szczególności, wydatki te są poniesione w celu uzyskania przychodu lub w celu uniknięcia ryzyka wystąpienia strat, bądź znacznego zmniejszenia uzyskiwanych dotąd dochodów.

Analizując listę wydatków, których nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, należy zwrócić uwagę na art. 16 ust. 1 pkt 16 updop zgodnie z którym nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowej składki ubezpieczeniowej w przypadku pogorszenia warunków pracy.

Zauważyć należy, że przepis ten odnosi się wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1242 ze zm.; dalej: „uus”), w której określono rodzaje i zasady przyznawania jednorazowych świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Ustawa powyższa używa pojęcia jednorazowego odszkodowania w dwóch znaczeniach: (i) jako jednorazowe odszkodowanie dla pracownika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz (ii) jako jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty (art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 uus).

Ustawa ta przewiduje ponadto możliwość przyznania tzw. „renty z tytułu niezdolności do pracy” - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (art. 6 ust. 1 pkt 6 uus). Z kolei w art. 3 ust. 1 ww. uus, mianem „wypadku przy pracy” określa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Reasumując, przedstawione wyżej definicje „jednorazowego odszkodowania”, „wypadku przy pracy”, „choroby zawodowej” wskazują, że pojęciom tym nadano ścisłe znaczenie. Skoro więc przepis art. 16 ust. 1 pkt 16 updop, używa ww. pojęć, oznacza to, że przepis ten odnosi się, jak wspomniano, wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w powołanej powyżej ustawie z dnia 30 października 2002 r., nie zaś do odszkodowań wypłacanych na rzecz poszkodowanych na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, które stanowią podstawę wypłaty kwot przez Spółkę.

Prawidłowość wyżej wskazanego stanowiska znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych. Przykładowo WSA w Gliwicach w wyroku z 6 listopada 2012 r. sygn. akt I SA/Gl 412/12 wskazał, że: "(...), prawidłowość stanowiska strony skarżącej (...) potwierdza to, iż - w art. 16 ust. 1 pkt 16 u.p.d.o.p. - ustawodawca wyłączył z kosztów uzyskania przychodów jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra (...). Z powyższego wynika, iż - co do zasady - normodawca dostrzega związek między świadczeniami odszkodowawczymi na rzecz pracowników a uzyskaniem przychodów (zachowaniem i zabezpieczeniem źródła przychodów), lecz postanowił konkretną kategorię odszkodowań wyłączyć z kosztów podatkowych. Przepis art. 16 ust. 1 pkt 16 u.p.d.o.p. dotyczy wyłącznie jednorazowych odszkodowań, o których mowa w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r., Nr 167, poz. 1322 ze zm.) i nie może odnosić się do innych odszkodowań (świadczeń), nawet jednorazowych, wypłacanych przez zakład pracy (pracodawcę) na podstawie innych przepisów, np. przepisów Kodeksu Cywilnego (patrz: Stefan Babiarz (...), Podatek dochodowy od osób prawnych. Komentarz 2010, Warszawa 2010, s. 597-8722;599)”. Zatem skoro w art. 16 ust. 1 pkt 16 updop, ustawodawca wyłączył z kosztów uzyskania przychodu jedynie jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, to można przyjąć a contrario, że odszkodowania wypłacane z tytułu innych wypadków przy pracy nie są ustawowo wyłączone z kategorii kosztów uzyskania przychodu i podlegają ocenie co do możliwości zakwalifikowania ich do kosztów podatkowych na podstawie wskazanego powyżej art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Przechodząc na grunt charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu wypadków przy pracy należy wskazać, że odpowiedzialność ta ma charakter uzupełniający, można się domagać jej realizacji dopiero po uzyskaniu świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego wypłacanego przez ZUS. Podstawą roszczeń pracowników są przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 ze zm.; dalej: „k.c.". Zgodnie z art. 444 i 445 k.c. roszczenia mogą obejmować: (i) zwrot kosztów leczenia, mającego związek z wypadkiem przy pracy, (ii) przyznanie renty wyrównawczej, (iii) zadośćuczynienie za doznaną krzywdę spowodowaną wypadkiem. Przepisy te nakładają obowiązki odszkodowawcze na osoby zobowiązane wobec osób poszkodowanych, zatem odpowiedzialność odszkodowawcza na gruncie powyższych regulacji ciąży na wszelkich podmiotach ponoszących odpowiedzialność za wypadki przy pracy. Jak wskazano w opisie stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego, Wnioskodawca stał się na mocy Wyroku osobą zobowiązaną do poniesienia odpowiedzialności odszkodowawczej. Odpowiedzialność ta została nałożona w trybie art. 444 § 2 k.c., który stanów, iż poszkodowany, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może żądać od zobowiązanego do naprawieniu szkody odpowiedniej renty oraz art. 445 § 1 k.c. zgodnie z którym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

W konsekwencji należy stwierdzić, że świadczenia wypłacone przez Wnioskodawcę na rzecz Pracownika nie stanowią „jednorazowego odszkodowania” o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt 16 updop. Przedmiotowe wydatki powinny być zatem poddane analizie w zakresie postanowień przepisu art. 15 ust. 1 updop.

Jak Spółka wskazała powyżej, stosownie do art. 15 ust. 1 updop, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Kosztem podatkowym są zatem nie tylko koszty bezpośrednio związane z osiąganymi przychodami, ale również inne koszty, których wpływ na osiągane przychody może być tylko pośredni - są to często koszty prawidłowego funkcjonowania podatnika, zgodnego z prawem prowadzenia działalności, itp.

W przedmiocie celowości o której mowa w art. 15 ust. 1 updop wypowiedział się także WSA we Wrocławiu w wyroku z 20 kwietnia 2006 r., sygn. akt I SA/Wr 160/05 podkreślając, że obowiązek podatnika wywiązywania się z odpowiedzialności nałożonej na niego w związku z prowadzoną działalnością, jest wpisana w ryzyko wykonywania tej działalności gospodarczej, która przynosi przychody, tj.: "Odnosząc się do przedstawionych przez organy argumentów należy wskazać, że "związkiem celowym", o którym mowa w art. 15 ust. 1 (koszt poniesiony w celu przychodu) nie jest związek pomiędzy poniesionym wydatkiem z tytułu odszkodowania, a przychodem w postaci zwrotu tego wydatku (odszkodowania) ze strony ubezpieczyciela, bądź pracownika. Podatnik nie dokonuje wypłaty odszkodowania w celu uzyskania zwrotu równowartości (bądź mniejszej kwoty) ze strony innego podmiotu, lecz dlatego, że ciąży na nim z tego tytułu określony obowiązek, będący następstwem okoliczności za które ponosi odpowiedzialność. Jak już wskazano, odpowiedzialność ta wpisana jest w ryzyko wykonywania działalności gospodarczej, która przynosi przychody. Należy w tym miejscu zauważyć też, że nie wszystkie wydatki, jakie ponosi podmiot gospodarczy skierowane są bezpośrednio na uzyskanie przychodu. Zgodzić się należy z tezą sformułowaną w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, że kosztami uzyskania przychodu są także wydatki i nakłady poniesione w celu zachowania i zabezpieczenia źródła przychodu (wyrok z dnia 12 maja 1999 r., sygn. akt I SA/Wr 482/97, niepubl.). (…)"

Wydatki poniesione przez Spółkę z tytułu wymienionych świadczeń (zadośćuczynienia, renty wyrównawczej) wiążą się bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą, jako wydatki będące konsekwencją wypadków przy pracy. Przedmiotowe wydatki dotyczą całokształtu działalności gospodarczej, a obowiązek ich poniesienia wynika wprost z przepisów prawa (art. 444 - 446 k.c.). W szczególności, przedmiotowe wydatki związane są z prowadzeniem przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody.

Na podstawie art. 435 § 1 k.c., Wnioskodawca, w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, jest odpowiedzialny za powstanie szkody na zasadzie ryzyka związanego z prowadzeniem przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody. Zgodnie z powyższym przepisem, podmiot prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, jak również zobowiązany jest do wypłacania poszkodowanemu stosownej renty. Odpowiedzialność ta ma charakter zaostrzony, gdyż jest oparta na zasadzie ryzyka. Podkreślenia wymaga, iż prowadzenie działalności gospodarczej obejmującej usługi budowlane nierozerwalnie wiąże się z ryzykiem dla osób pracujących na placu budowy, w tym bezpośrednich pracowników oraz pracowników podwykonawców generalnego wykonawcy. Zatrudnionym osobom Spółka stara się zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Konsekwencją ustalenia w Wyroku, że zarówno Spółka jak i Podwykonawca odpowiadają za szkodę na zasadzie ryzyka związanego z prowadzeniem przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody jest przypisanie im odpowiedzialności solidarnej. Zgodnie bowiem z art. 441 k.c. jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna. W przypadku odpowiedzialności solidarnej dłużników (tutaj Spółki oraz Podwykonawcy) są oni zobowiązani w ten sposób, że wierzyciel (tutaj Pracownik) może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie.

W przedstawionym we wniosku stanie faktycznym / zdarzeniu przyszłym, Spółka jako dłużnik odpowiedzialny solidarnie z tytułu wypadku przy pracy, któremu uległ Pracownik, zobowiązana została do wypłaty na rzecz Pracownika odpowiednich świadczeń uregulowanych w przepisach k.c. Wypłacone świadczenia stanowią dla Wnioskodawcy nieuniknione koszty związane z prowadzonym przedsiębiorstwem.

Należy jednocześnie podkreślić, że poniesienie odpowiedzialności z tytułu wydatków przy pracy na zasadzie odpowiedzialności solidarnej w przypadku działalności budowlanej jest nieodłącznym elementem tej działalności i nie może zostać w żaden sposób wyłączona. Koszty te są nieodzownym skutkiem wywiązywania się przez Spółkę z obowiązków ciążących na niej na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Niestety, nawet przy zachowaniu należytej staranności, nie można wykluczyć wystąpienia nieszczęśliwych wypadków przy wykonywaniu prac budowlanych. Ryzyko wystąpienia takich wypadków jest immanentnie związane z prowadzoną przez Spółkę działalnością. W konsekwencji, koszty ponoszone przez Spółkę w związku ze ziszczeniem się ryzyka wystąpienia wypadku przy pracy należy uznać jako gospodarczo i racjonalnie związane z prowadzonym przedsiębiorstwem. Skoro zatem nie da się wykluczyć ponoszenia kosztów z tego tytułu w profilu prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, powinny być one traktowane jako koszty uzyskania przychodów Spółki powiązane z całokształtem tej działalności.

Na zasadność powyższych twierdzeń wskazuje również orzecznictwo sądów administracyjnych. Przykładowo w wyroku z 11 stycznia 2011 r. (sygn. akt I SA/Łd 1313/10) WSA w Łodzi wskazał, że: "(...) przy odpowiedzialności pracodawcy opartej na zasadzie ryzyka, wypłata odszkodowania (renty wyrównawczej) nie wykracza poza szeroko pojęty zakres działalności gospodarczej. Mieści się w pojęciu kosztów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie wykracza także poza cel działalności jakim jest osiągnięcie przychodu, gdyż możliwość zaistnienia wypadku, za który odpowiedzialność jest oparta na zasadzie ryzyka jest nierozerwalnie związana z normalnym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Dlatego wypłata odszkodowania za wypadek przy pracy oparta na zasadzie ryzyka jest wydatkiem mieszczącym się w pojęciu tzw. kosztów pracowniczych, niezbędnych do osiągnięcia celu w postaci uzyskania przychodu." Ponadto należyte wywiązywanie się z obowiązków, nałożonych przepisami Kodeksu cywilnego, buduje pozytywny wizerunek Spółki wśród klientów oraz w otoczeniu gospodarczym. Dostrzegalne bowiem jest, że Spółka jest firmą która wypełnia obowiązki wynikające z ponoszonego ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Pogląd taki podzielany jest przez organy podatkowe - tak m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 25 maja 2011 r. sygn. ILPB3/423-411/10/11-S/JG, który stwierdził, że: "(...) przedsiębiorca, który nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań (również tych wynikających z wyroków sądowych), w szczególności tych w stosunku do pracowników (obecnych i byłych) może utracić część swoich kontrahentów, a także stracić prawdopodobną możliwość działania na niektórych rynkach. Możliwości takie, jakkolwiek trudne do uchwycenia, jeśli chodzi o wyliczenie konkretnych kwot pieniężnych, pozostają jednak w związku przyczynowym z ponoszonym wydatkiem."

Na związek ponoszonych wydatków tytułem wypłaty rent wyrównawczych z powstaniem lub zwiększeniem przychodu, a także zachowaniem jego źródła wskazuje również orzecznictwo sądów administracyjnych, np.:

NSA w wyroku z 18 sierpnia 2015 r., sygn. akt II FSK 2824/1: Słusznie zatem wywodził WSA, że przepis ten obejmuje jedynie jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy, chociaż w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych przewidziano także na przykład rentę z tytułu niezdolności przy pracy oraz rentę rodzinną. Niewątpliwie zatem wypłata świadczeń na rzecz pracowników z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych innych niż jednorazowe odszkodowania wypłacane zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych jest kosztem uzyskania przychodów. Wydatki te są bowiem pośrednio związane ze źródłem przychodów podatnika;
WSA w Warszawie w wyroku z 25 stycznia 2013 r. sygn. akt III SA/Wa 1292/12: Wydatki te (dotyczące rent wyrównawczych - dopisek Wnioskodawcy) związane są z całokształtem działalności gospodarczej Skarżącej, a obowiązek ich poniesienia wynika wprost z przepisów prawa. Tego rodzaju wydatki o charakterze odszkodowawczym oraz łączące się z nimi wydatki poniesione w postępowaniu sądowym, stanowią wydatki związane z funkcjonowaniem podatnika (przedsiębiorcy), jako takiego, pośrednio przyczyniając się do uzyskania przychodu. Sąd stwierdza zatem, że prawidłowe było stanowisko Skarżącej sprowadzające się do tego, że opisane we wniosku o wydanie interpretacji wydatki na rentę wyrównawczą, odszkodowanie na nierówne traktowanie w zatrudnieniu oraz koszty sądowe i koszty zastępstwa procesowego, stanowiły koszty uzyskania przychodu w rozumieniu art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.;
WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 13 lipca 2010 r. sygn. akt I SA/Wr 539/10 czytamy: W realiach niniejszej sprawy należało zgodzić się z poglądem, iż poniesione na rzecz byłych pracowników/ich spadkobierców wydatki tytułem zwrotu kosztów leczenia, wypłaty rent wyrównawczych i zadośćuczynienia, będące konsekwencją wypadków przy pracy, pozostawały - pośrednio - w związku z prowadzoną przez spółkę działalnością a ich poniesienie miało racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie. Zdaniem Sądu, zaprezentowana w zaskarżonym akcie interpretacja art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. nie jest prawidłowa, z uwagi na zawężające rozumienie związku kosztów uzyskania z przychodem. Sąd stwierdza, iż opisane we wniosku o interpretację i ponoszone przez spółkę wydatki są konsekwencją zatrudnienia pracowników („wydatki pracownicze"), dotyczą całokształtu działalności gospodarczej, a obowiązek ich poniesienia wynika wprost z przepisów prawa (art. 444-446 KC). Tego rodzaju wydatki, mające charakter odszkodowawczy, stanowią - według Sądu - niewątpliwie wydatki związane z funkcjonowaniem podatnika (przedsiębiorcy), jako takiego, pośrednio przyczyniając się do uzyskania przychodu.

Związek pomiędzy ponoszonymi wydatkami na wypłatę zadośćuczynienia oraz rent wyrównawczych a prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą oraz zasadność ich zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów potwierdzają również organy podatkowe, np.:

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 5 stycznia 2016 r. nr IBPB-1-3/4510-547/15/TS;
Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 31 marca 2015 r. nr ILPB3/423-720/14-2/JG, który w pełni potwierdził, iż prawidłowe jest stanowisko (...), iż opisane powyżej wydatki ponoszone na rzecz byłych pracowników poprzedników prawnych Spółki bądź ich następców prawnych stanową, niezależnie od podstawy określenia renty wyrównawczej (wyrok, ugoda sądowa), koszty uzyskania przychodów Spółki w podatku dochodowym od osób prawnych. Analogicznie, w opinii Spółki, za koszty uzyskania przychodów będą mogły być uznane potencjalne wydatki, jakie Spółka będzie mogła w przyszłości ponosić na rzecz swoich pracowników, bądź ich następców prawnych tytułem renty wyrównawczej niezależnie od podstawy jej określenia (wyrok, ugoda sądowa lub ugoda pozasądowa).
Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 4 września 2014 r. nr IBPB1/2/423-716/14/JD oraz w interpretacji z 7 czerwca 2013 r. nr IBPB1/2/423-322/13/MS, wskazując, że: w przedstawionym stanie faktycznym, wydatki poniesione przez pracodawcę z tytułu wypłaty renty wiążą się z prowadzoną przez podmiot działalnością gospodarczą. Wydatki tego rodzaju są bowiem konsekwencją zatrudniania pracowników, dotyczą całokształtu działalności gospodarczej, a obowiązek ich poniesienia wynika wprost z przepisów prawa (art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego). Przez fakt, iż Spółka wywiązuje się z ciążących na Niej obowiązków w sytuacji, gdy pracownicy utracą zdolność do pracy, pozostałe zatrudnione w Spółce osoby mają pewność, że w podobnej sytuacji również nie zostaną pozbawione należnych im świadczeń. Tym samym tego rodzaju wydatki związane z funkcjonowaniem podatnika pośrednio przyczyniają się do uzyskiwania przychodów;
Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 23 maja 2013 r. nr IPPB3/423-797/11-5/13/S/GJ;
Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z 10 lutego 2011 r. nr ITPB3/423-176/10/11-S/PS, który to organ wskazał, iż: (...) wydatki poniesione przez Spółkę z tytułu odszkodowania, zadośćuczynienia i renty wiążą się bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą, jako wydatki będące konsekwencją wypadków przy pracy. Przedmiotowe wydatki są konsekwencją zatrudnienia pracowników („wydatki pracownicze”), dotyczą całokształtu działalności gospodarczej, a obowiązek ich poniesienia wynika wprost z przepisów prawa (art. 444-446 Kodeksu cywilnego). Przez fakt, iż Spółka wywiązuje się z ciążących na niej obowiązków w sytuacji, gdy pracownicy ulegną wypadkom przy pracy, pozostałe zatrudnione w Spółce osoby mają pewność, że w podobnej sytuacji również nie zostaną pozbawione należnych im świadczeń. Tym samym tego rodzaju wydatki związane z funkcjonowaniem podatnika pośrednio przyczyniają się do uzyskiwania przychodów.

Wprawdzie przywołane stanowiska dotyczyły sytuacji, gdy świadczenia odszkodowawcze z tytułu wypadków przy pracy zostały wypłacone na rzecz pracownika podatnika, a nie jego podwykonawcy, niemniej jednak należy podkreślić, iż podstawą wypłaty tych świadczeń były przepisy Kodeksu cywilnego w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej zobowiązanego na rzecz poszkodowanego, a zatem podstawa ta była tożsama z tytułem wypłaty świadczeń odszkodowawczych przez Spółkę. Ponadto, w analizowanym stanie faktycznym / zdarzeniu przyszłym mamy do czynienia ze specyficzną odpowiedzialnością solidarną Wnioskodawcy na zasadzie ryzyka wobec pracowników pracujących na budowie, która obejmuje wszelkie osoby pracujące w przedsiębiorstwie wprawianym w ruch za pomocą sił przyrody. Konsekwentnie, powyższe potwierdza możliwość powołania powyższych pism w analizowanym stanie faktycznym/ zdarzeniu przyszłym.

Reasumując powyższe wywody, według Spółki, prawidłowe jest stanowisko zgodnie z którym wydatki z tytułu świadczeń ponoszonych na rzecz Pracownika (tj. zadośćuczynienia i renty wyrównawczej) stanowią koszty uzyskania przychodów Spółki w podatku dochodowym od osób prawnych.

Ad. 2

Zgodnie z art. 15 ust. 1 updop kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 updop. Oznacza to, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim koszt ten został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy.

Każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu, a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Z opisu sprawy wynika, że w związku z prowadzonym przeciwko Spółce postępowaniem, Spółka poniosła koszty zastępstwa procesowego oraz koszty sądowe.

Jako że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie przewidują bezpośredniego wyłączenia kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego z kosztów uzyskania przychodów, zasadnicze znaczenie dla dokonania oceny możliwości zaliczenia określonych wydatków do kosztów uzyskania przychodu będzie miało określenie, czy są one ponoszone w celu osiągnięcia przychodów, zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów zgodnie z art. 15 ust. 1 updop.

Odnosząc powyższe do przedstawionego opisu sprawy należy stwierdzić, że przedmiotowe koszty z tytułu udziału Spółki w procesie sądowym pozostają w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz zostały poniesione w celu ochrony interesów Spółki.

Z opisu stanu faktycznego/ zdarzenia przyszłego wynika, że Spółka została zaangażowana w spór w wyniku złożenia przeciwko niej powództwa przez Pracownika. Uczestnictwo Spółki w przedmiotowym postępowaniu było wynikiem ciążącej na Spółce odpowiedzialności solidarnej za powstanie szkody na zasadzie ryzyka związanego z prowadzeniem przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody. Spółka (uwikłana w spór sądowy) zobowiązana była do aktywnego uczestnictwa w przedmiotowym sporze.

Wszelkie działania Wnioskodawcy podejmowane przed sądem podyktowane były ochroną jego interesów. Skoro Wnioskodawca poniósł przedmiotowe wydatki na obronę swoich praw, to w konsekwencji może zaliczyć je do kosztów podatkowych. Uznać zatem należy, że wydatki poniesione z tytułu zryczałtowanych kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów sądowych miały swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie, a także służyły zachowaniu źródła przychodów.

Powyższe znajduje potwierdzenie w: interpretacji indywidualnej prawa podatkowego z dnia 7 maja 2014 r. wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, sygn. ITPB3/423-64c/14/MK.

Podsumowując, poniesione przez Spółkę koszty sądowe oraz koszty zastępstwa procesowego mogą zostać zaliczone przez Wnioskodawcę do kosztów uzyskania przychodów na podstawę art. 15 ust. 1 updop. Poniesienie tych kosztów służyło ochronie źródła przychodu - majątku wykorzystywanego do działalności gospodarczej oraz zabezpieczenie źródła przychodów, jakim jest działalność gospodarcza.

Ad. 3

Odnosząc się z kolei do kwestii zaliczenia do przychodów kwot otrzymanych przez Spółkę od Podwykonawcy lub ubezpieczyciela Spółki (stanowiących zwrot wypłaconych wcześniej przez Spółkę na rzecz Pracownika świadczeń) wskazać należy przepis art. 12 updop, regulujący kwestię przychodów. Przepis ten określa zdarzenia, których wystąpienie powoduje powstanie obowiązku podatkowego.

Przychodami w myśl art. 12 ust. 1 ww. ustawy są więc w szczególności: otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe, a w zakresie przychodów związanych z działalnością gospodarczą także przychody należne, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 6a updop do przychodów nie zalicza się zwróconych innych wydatków, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów. Pod pojęciem „zwróconych innych wydatków”, należy rozumieć wszelkie wydatki, które zostały zwrócone, a których nie wymieniono w innych punktach art. 12 ust. 4 ww. ustawy. Aby dany wydatek mógł być zaliczony do kategorii „innych wydatków”, o których mowa w art. 12 ust. 4 pkt 6a updop, konieczne jest, by wydatek ten nie został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisu art. 16 ust. 1 updop oraz by wydatek ten został wcześniej poniesiony, a następnie zwrócony.

Wnioskując a contrario, w sytuacji, gdy wydatki poniesione przez Wnioskodawcę tytułem zadośćuczynienia / renty wyrównawczej zaliczone zostały przez Wnioskodawcę do kosztów uzyskania przychodów, należności otrzymane od ubezpieczyciela Spółki lub Podwykonawcy, jako kwoty stanowiące zwrot wydatków, które zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, stanowią dla Spółki przychód podatkowy podlegający opodatkowaniu.

Jak wynika z opisu stanu faktycznego / zdarzenia przyszłego, Spółka wypłaci zasądzone Wyrokiem kwoty (zadośćuczynienie, renta wyrównawcza) na rzecz Pracownika, a następnie będzie dochodziła ich zwrotu od Podwykonawcy oraz ubezpieczyciela Spółki. Zatem w momencie otrzymania zwrotu, bazując na treści art. 12 ust. 4 pkt 6a updop, Spółka będzie zobowiązana do wykazania przychodu podatkowego w wysokości zwróconej kwoty, o ile została ona wcześniej uznana przez Spółkę za koszty uzyskania przychodów.

W konsekwencji, Spółka stoi na stanowisku, iż będzie zobowiązana do rozpoznania przychodu podatkowego w dacie otrzymania od Podwykonawcy lub ubezpieczyciela Spółki zwróconych kwot wypłaconych wcześniej przez Spółkę na rzecz Pracownika.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego w zakresie:

zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów zadośćuczynienia i renty wyrównawczej wraz z odsetkami - jest prawidłowe;
zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów sądowych - jest prawidłowe;
zaliczenia do przychodów zwrotu wypłaconych świadczeń - jest prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia przedstawionego w stanie faktycznym oraz zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r. poz. 718). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin