Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0114-KDIP2-2.4010.236.2019.2.PP
z 8 sierpnia 2019 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA


Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 23 maja 2019 r. (data wpływu 28 maja 2019 r.), uzupełnionym pismem z dnia 29 lipca 2019 r. (data nadania 30 lipca 2019 r., data wpływu 2 sierpnia 2019 r.) na wezwanie z dnia 17 lipca 2019 r. (data nadania 18 lipca 2019 r., data odbioru 23 lipca 2019 r.) Nr 0114-KDIP2-2.4010.236.2019.1.PP, o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków ponoszonych w związku z Konferencjami medycznymi – jest prawidłowe.


UZASADNIENIE


W dniu 28 maja 2019 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków ponoszonych w związku z Konferencjami medycznymi.


We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny oraz zdarzenie przyszłe.


(…) Sp. z o.o. (dalej jako: „Wnioskodawca” lub „Spółka”) jest polskim rezydentem podatkowym i podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. Spółka należy do międzynarodowej grupy kapitałowej (dalej: „Grupa”) zajmującej się opracowaniem, produkcją i wprowadzeniem na rynek szerokiej gamy generycznych produktów leczniczych (dalej jako: „Produkty”).

Wnioskodawca jest spółką dystrybucyjną, odpowiedzialną za dystrybucję Produktów Grupy na rynku polskim. Ze względu na specyfikę dystrybuowanych Produktów, podlegają one uregulowaniom zawartym w ustawie z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2019 r., poz. 499 – dalej jako: ,,Prawo farmaceutyczne”). Produkty Grupy, zgodnie z ograniczeniami wynikającymi z Prawa farmaceutycznego, na rynku polskim są wydawane na receptę.

W ramach prowadzonej działalności, poza działaniami dystrybucyjnymi, Spółka wykonuje również czynności o charakterze marketingowym. Zgodnie z art. 57 ust. 1 Prawa farmaceutycznego zabrania się m in. kierowania do publicznej wiadomości reklamy produktów leczniczych wydawanych wyłącznie na podstawie recepty, a więc Produktów, których dystrybucją zajmuje się Spółka. W związku z tym uregulowaniem, Spółka stosuje inne, dozwolone przez prawo formy reklamy, czyli m.in. sponsoruje udział lekarzy w konferencjach, o których mowa w art. 52 ust. 1 i 2 pkt 6 Prawa farmaceutycznego (dalej jako: „Konferencje medyczne”).

Celem takich Konferencji medycznych jest przekazanie lekarzom specjalistycznej wiedzy wynikającej z najnowszych badań naukowych, osiągnięć z zakresu farmacji i medycyny czy nowych trendów w terapii. Kwestie te są poruszane w odniesieniu do produktów leczniczych. Spółce szczególnie zależy na udziale w Konferencjach medycznych lekarzy, z uwagi na fakt, że możliwość reklamy Produktów Grupy, jako wydawanych na receptę, jest ograniczona właśnie do tego grona.


Dodatkowo, podczas Konferencji medycznych, Spółka ma większą możliwość przekazywania informacji o swoich Produktach i zwiększenia świadomości o tych Produktach wśród lekarzy uczestniczących w konferencjach poprzez np. własne stoisko Spółki, wydawane materiały informacyjne, itd.


Konferencje medyczne są organizowane przez niezależne podmioty, w kraju i za granicą.


W ramach sponsorowania uczestnictwa lekarzy w Konferencjach medycznych, Spółka pokrywa koszty uczestnictwa lekarzy w danej konferencji. Na koszty te składa się:

  1. pakiet konferencyjny – obejmujący zaproszenia dla lekarzy do udziału w konferencji, wydatki pokrywające wynagrodzenie prelegentów, koszt stanowiska reklamowego Spółki na konferencji (dalej jako: „Pakiet konferencyjny”), oraz
  2. pakiet hotelowy – obejmujący koszty transportu, zakwaterowania oraz wyżywienia zaproszonych lekarzy (dalej jako: „Pakiet hotelowy”).

Spółka poza tymi kosztami ponosi również wydatki na ulotki, plakaty, broszury i inne podobne materiały promocyjne (dalej jako: „Materiały promocyjne”) dystrybuowane w ramach Konferencji. Wyżej wymienione wydatki są uiszczane na rzecz niezależnych podmiotów. W stosunku do Pakietu konferencyjnego są to podmioty organizujące Konferencje medyczne, natomiast wydatki obejmujące Pakiet hotelowy są uiszczane zwyczajowo na rzecz biur podróży lub wyspecjalizowanych podmiotów w sytuacji, gdy Spółka samodzielnie podejmuje się organizacji transportu, zakwaterowania i wyżywienia zaproszonych lekarzy.


Poniesienie powyższych wydatków zostaje udokumentowane fakturami VAT.


W uzupełnieniu wniosku z dnia 29 lipca 2019 r. (data nadania 30 lipca 2019 r.) Wnioskodawca wskazał, że:

  1. Określenie „wszelkie koszty” związane z Konferencjami medycznymi, o którym mowa w stanowisku własnym Spółki, obejmują jedynie koszty wymienione w stanie faktycznym/ zdarzeniu przyszłym.
  2. Spółka nie zawiera z lekarzami uczestniczącymi w Konferencjach medycznych umów sponsoringu.
  3. Głównym celem wydatków ponoszonych w związku z Konferencjami medycznymi nie jest tworzenie lub poprawa wizerunku firmy na zewnątrz. Jak wskazano w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym głównym celem jest szeroko rozumiana reklama produktów leczniczych, których dystrybucją zajmuje się Spółka.
  4. Jak wskazano w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym „Spółce szczególnie zależy na udziale w Konferencjach medycznych lekarzy, z uwagi na fakt, ze możliwość reklamy Produktów Grupy, jako wydawanych na receptę, jest ograniczona właśnie do tego grona. Dodatkowo, podczas Konferencji medycznych, Spółka ma większej możliwość przekazywania informacji o swoich Produktach i zwiększenia świadomości o tych Produktach wśród lekarzy uczestniczących w konferencjach poprzez np. własne stoisko Spółki, wydawane materiały informacyjne, itd.”, a w konsekwencji zakres ponoszonych kosztów związanych z Konferencjami medycznymi ma na celu uzyskanie potencjalnego wzrostu przychodów Spółki.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.


Czy w przedstawionym stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym Spółka ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu dla celów podatku dochodowego od osób prawnych wydatki na:

  • Pakiet konferencyjny
  • Pakiet hotelowy
  • Materiały promocyjne

- które to wydatki są ponoszone w związku z Konferencjami medycznymi?

Stanowisko Wnioskodawcy


Zdaniem Wnioskodawcy, w przedstawionym stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym ma on prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu dla celów podatku dochodowego od osób prawnych wydatki na:

  • Pakiet konferencyjny
  • Pakiet hotelowy
  • Materiały promocyjne

- które to wydatki są ponoszone w związku z Konferencjami medycznymi.

Na podstawie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 865; dalej jako: „ustawa o CIT”), kosztami uzyskania przychodu są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.

Zgodnie z utrwaloną interpretacją tego przepisu, aby dany wydatek mógł zostać uznany za koszt uzyskania przychodu, musi spełniać następujące kryteria:

  1. musi pozostawać w związku przyczynowo-skutkowym z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą oraz musi wykazywać związek z przychodami uzyskiwanymi przez podatnika na gruncie ustawy o CIT, lub samą możliwością uzyskania takich przychodów podatkowych:
  2. nie może zawierać się w katalogu wydatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodu, wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT

Związek z działalnością podatnika


W stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym będącym przedmiotem niniejszego wniosku, zdaniem Wnioskodawcy, wszystkie ww. kryteria wymagane do uznania ponoszonych wydatków za koszt uzyskania przychodu Spółki na gruncie ustawy o CIT są bezsprzecznie spełnione w odniesieniu do wszystkich poszczególnych rodzajów wydatków ponoszonych przez Spółkę w związku z Konferencjami medycznymi, tj.: wydatków na Pakiet konferencyjny, Pakiet hotelowy i Materiały promocyjne.

Odnosząc się do przesłanki związku z przychodem, Wnioskodawca pragnie przede wszystkim zauważyć, iż finansowanie udziału lekarzy w Konferencjach medycznych ma na celu (dopuszczoną na gruncie prawa farmaceutycznego) reklamę Produktów oferowanych przez Spółkę, która ma się przełożyć na zwiększoną ich sprzedaż oraz w rezultacie na osiągnięcie przychodów podatkowych przez Wnioskodawcę.

Na podstawie art. 52 ust. 1 Prawa farmaceutycznego reklamą produktu leczniczego jest bowiem działalność polegająca na informowaniu lub zachęcaniu do stosowania produktu leczniczego mającą na celu zwiększenie liczby przepisywanych recept, dostarczania, sprzedaży lub konsumpcji produktów leczniczych. Przepis art. 52 ust. 2 pkt 6 również tej ustawy wymienił z kolei jako formę reklamy produktu leczniczego sponsorowanie konferencji, zjazdów i kongresów naukowych dla osób upoważnionych do wystawiania recept lub osób prowadzących obrót produktami leczniczymi.

Sama ustawa o CIT nie definiuje pojęcia „reklama”. W tej sytuacji zasadne jest odwołanie się również do znaczenia jakie temu słowu nadane jest w języku powszechnym. Przez „reklamę” rozumieć należy rozpowszechnianie informacji o towarach ich zaletach, wartości, miejscach i możliwości ich nabycia, chwalenie kogoś, zalecanie czegoś (R. Krasnodębski, Wydatki marketingowe w świetle ustaw o podatkach dochodowych, Monitor Podatkowy 2004, nr 11, s. 20; J. Marciniuk red., Podatek dochodowy od osób prawnych Rok 2007. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2007, teza 430 do art. 16, s. 567).

Reklamą jest też wszelkie celowe działanie podatnika mające na celu rozpowszechnienie wiedzy o oferowanych przez niego towarach lub usługach, działania, których celem jest kształtowanie popytu poprzez poszerzanie wiedzy przyszłych nabywców o towarach bądź usługach, ich cechach i przeznaczeniu, w celu zachęcenia do nabywania towarów bądź usług od tego właśnie a nie innego podmiotu gospodarczego (B. Brzeziński, M. Kalinowski, Podatek dochodowy od osób prawnych. Komentarz, Warszawa 1997, s. 159). Pojęcie to obejmuje zatem nie tylko rozpowszechnianie informacji o towarach, ich zaletach, wartości, czy miejscach i możliwościach nabycia, ale również działania mające kształtować popyt poprzez poszerzenie wiedzy przyszłych nabywców o towarach, w celu zachęcenia ich do nabywania towarów od tego właśnie, a nie innego podmiotu gospodarczego.


Powyższe rozumienie pojęcia reklamy jest zgodne z utrwaloną linią orzeczniczą prezentowaną m.in.:

  • w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 sierpnia 2014 r. o sygn. akt II FSK 469/13, w którym to wyroku NSA stwierdził, że:
    „Podstawową funkcją działalności reklamowej jest bezpośrednie lub pośrednie wspomaganie sprzedaży poprzez zachęcanie do zakupu czy nawiązanie współpracy”,
  • czy w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 7 marca 2005 r. o sygn. akt I SA/Wr 1729/03, w którym WSA powiedział, że:
    „Wydatki na cele reprezentacji i reklamy są kosztami pośrednimi, posiadającymi specyficzny charakter, bowiem nie występuje bezpośredni wpływ tych wydatków na powstanie przychodu. [...] Celem natomiast reklamy jest przekazywanie informacji o towarach (usługach) i nakłanianie potencjalnych klientów do ich nabycia, co polega głównie na prezentowaniu towarów, usług, ewentualnie marki, cech jakościowych, użytkowych lub konsumpcyjnych, zalet technicznych, estetycznych lub zdrowotnych, rozwiązań nowoczesnych, modnych czy nawet prowokujących, aby skłonić jak największą ilość potencjalnych nabywców do zakupu (korzystania z usługi)”.

Wnioskodawca pragnie zauważyć, że w trakcie Konferencji medycznych przekazywana jest wiedza z zakresu najnowszych badań naukowych, osiągnięć z zakresu farmacji i medycyny czy nowych trendów w terapii. Szczególnie ważne jest jednak to, że wszystkie te kwestie naukowe są poruszane w kontekście produktów leczniczych. W związku z tym, bezpośrednio na przykładzie najnowszych badań, osiągnięć z zakresu farmacji i medycyny czy nowych trendów w terapii, są również prezentowane Produkty Grupy.

Jednocześnie jak zostało wskazane powyżej, reklama produktów leczniczych wydawanych na receptę może być skierowana jedynie do ograniczonego grona osób upoważnionych do wystawiania recept. Dlatego też Spółka pragnie skorzystać z każdej możliwości skierowania reklamy swoich Produktów do tego grona, także z wykorzystaniem Konferencji medycznych. Dzięki przedstawieniu informacji o Spółce i dystrybuowanych przez nią Produktach w trakcie takich Konferencji medycznych – w świetle najnowszych osiągnięć w dziedzinie medycyny i farmacji – Produkty Spółki zostają utrwalone w świadomości osób uczestniczących w Konferencjach medycznych, którzy mogą w przyszłości przepisać Produkty pacjentom. Takie działanie niewątpliwie spełnia zatem główny cel reklamy polegający na takim wypromowaniu towaru czy usługi, aby stał się on i pozostał rozpoznawalny. W tym kontekście ważną kwestią jest również specyfika Produktów Grupy. Są to leki generyczne, które są zamiennikami innych leków przy zachowaniu tej samej substancji czynnej. Z punktu widzenia Spółki szczególnie ważne jest zatem zaprezentowanie Produktów jako skutecznych i konkurencyjnych dla innych (często bardziej rozpoznawalnych) leków. Są to kwestie, które mogą w przyszłości wpłynąć na decyzję lekarzy przepisujących leki. W rezultacie koszty finansowania udziału lekarza w wydarzeniu/konferencji medycznej, powinny przyczynić się w przyszłości do osiągnięcia i wzrostu przychodów podatkowych osiąganych przez Wnioskodawcę.


W rezultacie, biorąc pod uwagę charakter Konferencji medycznych, w których udział lekarzy finansuje Wnioskodawca oraz:

  • Konferencje medyczne wypełniają przesłanki reklamy zawarte w art. 52 ust. 1 i 2 pkt 6 Prawa farmaceutycznego i są jedną z form reklamy produktów leczniczych dozwolonej przez prawo;
  • istnieje bezpośredni związek między działalnością Spółki polegającą na dystrybuowaniu Produktów oraz ich reklamowaniem, z uwagi na oczywisty cel reklamy, którym jest efektywna dystrybucja Produktów oraz końcowo zwiększona ich sprzedaż,

wszystkie wydatki ponoszone przez Spółkę w związku z Konferencjami medycznymi, tj.: wydatki na Pakiet konferencyjny, Pakiet hotelowy i Materiały promocyjne pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z prowadzoną przez Spółkę działalnością gospodarczą oraz wykazują związek z przychodami podatkowymi uzyskiwanymi przez Spółkę, lub samą możliwością uzyskania takich przychodów podatkowych.


Podobnie stanowisko zostało zaprezentowane w analogicznych stanach faktycznych, m in.:

  • w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej dnia 15 maja 2018 r. o sygn. akt 0114-KDIP2-2.4010.118.2018.1.JG, gdzie uznano, że:
    „Należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że koszty finansowania udziału lekarza w wydarzeniu/konferencji medycznej, powinny przyczynić się do osiągnięcia i wzrostu przychodów osiąganych przez Wnioskodawcę. Finansowanie udziału lekarza w wydarzeniu/konferencji ma bowiem na celu – jak słusznie wskazuje Wnioskodawca
    – zwiększenie liczby przepisywanych recept, dostarczenie, sprzedaży lub konsumpcji produktów leczniczych, a w konsekwencji uzyskania przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej”.
  • w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej dnia 11 grudnia 2017 r. o sygn. akt 0114-KDIP2-1.4010.300.2017.1.JS, gdzie zaprezentowano stanowisko, że:
    „ Po pierwsze istnieje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy poniesionym wydatkiem a osiągniętym przez Spółkę przychodem (organizacja Kongresów medycznych przez Spółkę ma na celu wykonanie usługi reklamowej na rzecz Spółki z Grupy)”.
  • w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie dnia 14 października 2015 r. o sygn. akt IPPB6/4510-252/15-2/AG, gdzie uznano, że:
    ,,Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Spółka, będąca producentem i dystrybutorem produktów leczniczych, suplementów diety i wyrobów medycznych, zainteresowana jest uczestnictwem lekarzy w konferencjach, na których pojawiają się informacje dotyczące substancji, znajdujących się w produktach Spółki. Zachęcanie lekarzy do uczestnictwa w takich wydarzeniach, w tym sponsorowanie ich udziału w sympozjach i zjazdach naukowych, jest formą działalności reklamowej.
    Należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że sponsorowanie lekarzom uczestnictwa w przedmiotowych kongresach i konferencjach ma na celu przekazanie rozpropagowanie w środowisku lekarskim informacji o Spółce i jej produktach w kontekście najnowszych osiągnięć w dziedzinie medycyny i farmacji, zaprezentowanie oferowanych przez Spółkę produktów jako najnowocześniejsze, nadążające za osiągnięciami medycyny w wymiarze międzynarodowym. Działania Wnioskodawcy nie są skierowane na tworzenie dobrego wizerunku Wnioskodawcy czy też wykreowanie pozytywnych relacji z lekarzami, ale na wzrost osiąganych przez Spółkę przychodów poprzez rozpowszechnianie i utrwalenie pozytywnych informacji o produktach Spółki”.
  • w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie dnia 9 października 2015 r., o sygn. akt IPPB6/4510-249/15-2/AZ, gdzie przyjęto, że:
    „W ocenie tutejszego Organu należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że podstawowym celem konferencji krajowych i zagranicznych jest promowanie implantów i sprzętu stosowanego w chirurgii kręgosłupa, a nie stworzenie dobrego wizerunku firmy Spółki czy wykreowanie pozytywnych relacji z lekarzami. Działania Spółki mają na celu zaznajomienie lekarzy z dystrybuowanymi przez nią produktami, przekazanie wszelkich niezbędnych informacji związanych ze stosowaniem i technikami obsługi produktów, a tym samym wpływają na decyzję określonej grupy lekarzy o zakupie tych produktów. Pomiędzy wydatkami wymienionymi w stanie faktycznym i ponoszonymi przez Spółkę, występuje związek przyczynowy z jej przychodami, zabezpieczeniem lub zachowaniem źródeł przychodów, pozwalający na zakwalifikowanie tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów”.

Brak wydatków Spółki w katalogu kosztów niestanowiących kosztu uzyskania przychodów, wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.


W odniesieniu do drugiej przesłanki należy rozważyć, czy koszty ponoszone przez Wnioskodawcę w związku ze sponsorowaniem udziału lekarzy na Konferencjach medycznych mogą być uznane za jeden z wydatków wskazanych w katalogu wydatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodu, wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. Biorąc pod uwagę specyfikę analizowanych kosztów, wskazać należy, że ograniczenie w tym zakresie wynikać może jedynie z ewentualnego zakwalifikowania określonego wydatku Spółki do kosztów reprezentacji.


Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 28 ww. ustawy nie uważa się za koszy uzyskania przychodów kosztów reprezentacji, w szczególności poniesionych na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych.


Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie definiuje pojęcia reprezentacji. Jednak zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą „reprezentacja” w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy CIT stanowi działanie w celu wykreowania oraz utrwalenia pozytywnego wizerunku podatnika wobec innych podmiotów. W podanym znaczeniu reprezentacja to przede wszystkim każde działanie skierowane do istniejących lub potencjalnych kontrahentów podatnika lub osoby trzeciej w celu stworzenia oczekiwanego (pozytywnego) wizerunku podatnika dla potrzeb ułatwienia zawarcia umowy lub stworzenia korzystnych warunków jej zawarcia.

Dokonując oceny kwalifikacji wydatków – pod kątem reprezentacji – każdorazowo w okolicznościach konkretnej sprawy należy posłużyć się dynamiczną wykładnią funkcjonalną, spowodowaną zmieniającą się rzeczywistością gospodarczą. To co dawniej mogło zostać uznane za reprezentację do takiej kategorii nie zostanie zaliczone obecnie ze względu na zmieniające się realia prowadzenia działalności gospodarczej, przyjęte w tym zakresie dobre praktyki i obyczaje. Dotyczy to akceptowanych i stosowanych powszechnie zachowań, bez których nie jest możliwe prowadzenie działalności gospodarczej.

Zdaniem Wnioskodawcy, ponoszone przez niego koszty związane z Konferencjami medycznymi nie mogą być uznane jako działanie o charakterze reprezentacji. Jak zostało wykazane powyżej celem nadrzędnym dla Wnioskodawcy w sponsorowaniu udziału lekarzy w Konferencjach medycznych jest reklama Produktów Grupy – dopuszczona na gruncie Prawa farmaceutycznego.

Spółka opłacając koszty udziału lekarzy w Konferencjach medycznych oczekuje w przyszłości osiągnąć wymierną korzyść finansową, w postaci większej sprzedaży Produktów Spółki. Zapewnienie jak największego poziomu uczestnictwa w Konferencjach medycznych i przez to dotarcie do jak najszerszego grona osób, do którego Spółka może skierować reklamę swoich Produktów, ma się docelowo przełożyć na późniejszy wzrost sprzedaży Produktów. Z tego też względu, Wnioskodawca ponosi koszty Pakietu konferencyjnego jak i Pakietu Hotelowego związane bezpośrednio z uczestnictwem lekarzy w Konferencjach medycznych. Jak zostało wskazane, to Wnioskodawczy szczególnie zależy na udziale lekarzy w Konferencjach medycznych, z uwagi na to, że jest to jedna z niewielu form możliwości zaprezentowania i zareklamowania swoich Produktów.


Wnioskodawca pragnie zauważyć, że analogiczne stanowisko zostało zaprezentowane m in.:

  • w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej dnia 15 maja 2018 r., o sygn. akt 0114-KDIP2-2.4010.118.2018.1.JG, w której organ stwierdził, że:
    „W związku ze sfinansowaniem wyjazdu na dane wydarzenie/konferencję, Spółka otrzymuje określone korzyści. Przede wszystkim, uczestnictwo lekarza w danym wydarzeniu/konferencji, w którym omawiane są sprawy dotyczące produktów reklamowanych przez Spółkę (w tym informacje naukowe dotyczące substancji czynnych, schorzeń, terapii pacjentów, w których mogą znajdować zastosowanie produkty reklamowane przez Spółkę) jest samo w sobie przekazem reklamowym, realizowanym w zgodzie z Prawem Farmaceutycznym i na jego zasadach. Specyfiką branży leków dostępnych wyłącznie na receptę jest bowiem to, że przekaz reklamowy nie może być kierowany do publicznej wiadomości (tj. pacjentów leczonych określonymi lekami) a jedynie do lekarzy. Aby zabezpieczyć taką korzyść, lekarz jest zobowiązany do osobistego udziału w wydarzeniu/konferencji. Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że wydatki związane z uczestnictwem określonych lekarzy w wydarzeniu/konferencji medycznej, takie jak koszt noclegu, opłaty rejestracyjnej, koszty podróży, nie podlegają wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych”.
  • w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie dnia 9 października 2015 r., o sygn. akt IPPB6/4510-249/15-2/AZ, w której organ stwierdził, że:
    „Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że wskazane przez Spółkę wydatki związane z organizowanymi krajowymi i zagranicznymi konferencjami dla lekarzy nie podlegają wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Jak już wskazano powyżej za wydatki na zakup żywności, napojów i usług gastronomicznych, wyłączone z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 28 ww. ustawy należy uznać te, których wyłącznym bądź dominującym celem jest stworzenie pewnego wizerunku podatnika, stworzenie dobrego obrazu jego firmy, czy działalności, wykreowanie pozytywnych relacji z uczestnikami spotkań.W ocenie tutejszego Organu należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że podstawowym celem konferencji krajowych i zagranicznych jest promowanie implantów i sprzętu stosowanego w chirurgii kręgosłupa, a nie stworzenie dobrego wizerunku firmy Spółki czy wykreowanie pozytywnych relacji z lekarzami”.
  • w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie dnia 14 października 2015r., o sygn. akt IPPB6/4510-252/15-2/AG, w której organ stwierdził, że:
    „Zachęcanie lekarzy do uczestnictwa w takich wydarzeniach, w tym sponsorowanie ich udziału w sympozjach i zjazdach naukowych, jest formą działalności reklamowej. Spółka zamierza sponsorować określonym lekarzom uczestnictwo w wybranych konferencjach czy kongresach. Sponsoring ma obejmować pokrycie przez Spółkę kosztów uczestnictwa w kongresie/konferencji, w szczególności kosztów noclegu, wyżywienia, podróży oraz opłaty rejestracyjnej za udział w konferencji/kongresie.Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że wydatki związane z uczestnictwem określonych lekarzy w kongresach i konferencjach, takie jak koszt noclegu, wyżywienia, podróży, opłaty rejestracyjnej za udział w konferencji/kongresie, nie podlegają wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy”.
  • w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie dnia 27 stycznia 2015 r., o sygn. akt IPPB5/423-1078/14-2/KS, w której organ stwierdził, że
    „Należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że sponsorowanie lekarzom uczestnictwa w przedmiotowych kongresach i konferencjach ma na celu przekazanie rozpropagowanie w środowisku lekarskim informacji o Spółce i jej produktach w kontekście najnowszych osiągnięć w dziedzinie medycyny i farmacji, zaprezentowanie oferowanych przez Spółkę produktów jako najnowocześniejsze, nadążające za osiągnięciami medycyny w wymiarze międzynarodowym. Działania Wnioskodawcy nie są skierowane na tworzenie dobrego wizerunku Wnioskodawcy czy też wykreowanie pozytywnych relacji z lekarzami, ale na wzrost osiąganych przez Spółkę przychodów poprzez rozpowszechnianie i utrwalenie pozytywnych informacji o produktach Spółki”.

Odnosząc się natomiast do wydatków ponoszonych na Materiały promocyjne, Wnioskodawca pragnie zwrócić uwagę na to, że wszelkie Materiały promocyjne pełnią jedynie funkcję marketingową. Ustawienie stanowiska reklamowego wraz z Materiałami promocyjnymi pozwala na wyraźne zaznaczenie obecności przedstawicieli Wnioskodawcy na Konferencji medycznej. Z uwagi na charakter Konferencji medycznych, osoby uczestniczące właśnie w miejscy specjalnego stanowiska reklamowego mogą zadać przedstawicielom Wnioskodawcy wszelkie dodatkowe pytania odnośnie Produktów, pozyskać dodatkowe informacje o tych Produktach i przesłankach ich stosowania. Materiały promocyjne bezsprzecznie mają zatem na celu promocję Wnioskodawcy lub poszczególnych Produktów oraz utrwalenie ich w świadomości uczestników Konferencji medycznych. W takim też celu Wnioskodawca wręcza wszelkie ulotki i broszury osobom uczestniczącym w Konferencji medycznej.

Zdaniem Wnioskodawcy nie ulega zatem wątpliwości, że ponoszone przez Spółkę wydatki na Materiały promocyjne również stanowią w całości koszt uzyskania przychodu. Na poparcie swego stanowiska Wnioskodawca przytacza stanowisko wydane w podobnym stanie faktycznym w interpretacji wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 22 marca 2012 r. o sygn. akt: IPPB5/423-1239/11-5/JC:

„Analizowane wydatki stanowią zatem dla Spółki wydatki na cele reklamowe. Udostępnianie oraz przekazywanie ulotek zawierających informację o Spółce i jej produktach oraz gadżetów reklamowych opatrzonych logo Spółki lub produktów przez nią dystrybuowanych stanowi działalność reklamową.


W związku z powyższym, należy potwierdzić prawidłowość stanowiska Spółki, zgodnie z którym, wydatki poniesione na nabycie materiałów promocyjnych zakwalifikować należy jako wydatki reklamowe, które poniesione są w celu uzyskania przychodów”.


W świetle powyższego biorąc pod uwagę następujące argumenty:

  • wszelkie koszty związane z Konferencjami medycznymi są związane z zakresem prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej oraz wykazują związek z przychodami uzyskiwanymi przez podatnika na gruncie ustawy o CIT;
  • wszelkie koszty związane z Konferencjami medycznymi nie zawierają się w katalogu wydatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodu, wyrażonych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT

- zdaniem Wnioskodawcy, wszelkie koszty ponoszone przez Spółkę w związku z Konferencjami medycznymi, takie jak wydatki na Pakiet konferencyjny. Pakiet hotelowy i Materiały reklamowe, stanowią zgodną z prawem reklamę produktu leczniczego i w efekcie mogą być w całości uznane za koszty uzyskania przychodu Spółki.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.


Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2019 r., poz. 865, dalej: „updop”), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej.


Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu ze źródła przychodu lub realną szansą powstania przychodu podatkowego, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła jego uzyskiwania.


W świetle powyższego, aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt uzyskania przychodu, muszą być spełnione następujące warunki:

  • został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik),
  • jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
  • pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
  • poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,
  • został właściwie udokumentowany,
  • nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.


W związku z powyższym należy stwierdzić, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów, które nie są wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Koszty ponoszone przez podatnika należy oceniać pod kątem ich celowości, a więc dążenia do uzyskania przychodów. Aby określony wydatek można było uznać za koszt uzyskania przychodów, między tym wydatkiem, a osiągnięciem przychodu musi zachodzić związek przyczynowy tego typu, że poniesienie wydatku musi mieć wpływ na powstanie, zwiększenie lub zabezpieczenie tego przychodu.

W tym miejscu należy podkreślić, że to obowiązkiem podatnika, jako odnoszącego ewentualną korzyść z faktu naliczenia określonych wydatków w poczet kosztów uzyskania przychodów, jest wykazanie, w oparciu o zgromadzone dowody, związku pomiędzy poniesieniem kosztu a uzyskaniem przychodu (w tym zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów), zgodnie z dyspozycją powołanego art. 15 ust. 1 ustawy.

W myśl art. 9 ust. 1 ustawy, podatnicy są obowiązani do prowadzenia ewidencji rachunkowej zgodnie z odrębnymi przepisami, w sposób zapewniający określenie wysokości dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy. Z tak udokumentowanych wydatków winno ponadto wynikać, że mają związek z prowadzoną działalnością gospodarczą i bezpośrednio lub pośrednio wpływają na wielkość osiąganych przez podatnika przychodów.

Jak wskazano powyżej, ocena prawna danego wydatku wymaga uwzględnienia unormowań art. 16 ust. 1 ustawy. Stosownie do regulacji zawartej w art. 16 ust. 1 pkt 28, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kosztów reprezentacji, w szczególności poniesionych na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych.

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera legalnej definicji terminu reprezentacja. Próbę zdefiniowania tego pojęcia podejmowały wielokrotnie sądy administracyjne, w tym Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w wyroku z dnia 17 czerwca 2013 r. sygn. akt II FSK 702/11. Sąd ten stwierdził, że celem kosztów reprezentacyjnych jest stworzenie pewnego wizerunku podatnika, stworzenie dobrego obrazu jego firmy, działalności etc., wykreowanie pozytywnych relacji z kontrahentami (klientami). Oceniając, czy dane koszty mają charakter reprezentacyjny, należy patrzeć właśnie przez pryzmat ich celu.

Jeśli wyłącznym bądź dominującym celem ponoszonych kosztów jest wykreowanie takiego obrazu podatnika, to koszty te mają charakter reprezentacyjny. Wymienienie jako przykładowych kosztów reprezentacyjnych wydatków na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych, nie oznacza, że wydatki te zawsze muszą zostać wyłączone z kosztów uzyskania przychodów. Nie są one kosztami jedynie wówczas, gdy mają charakter reprezentacyjny.

Ponadto NSA uznał za zasadne odwołanie się do etymologii terminu reprezentacja. Wyraz „reprezentacja” pochodzi od łacińskiego „repraesentatio” oznaczającego wizerunek. Upływ czasu nie zmienił jego znaczenia i formy. Oznacza to, że ,,reprezentacja” w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 28 updop stanowi działanie w celu wykreowania oraz utrwalenia pozytywnego wizerunku podatnika wobec innych podmiotów. W podanym znaczeniu reprezentacja to przede wszystkim każde działanie skierowane do istniejących lub potencjalnych kontrahentów podatnika lub osoby trzeciej w celu stworzenia oczekiwanego wizerunku podatnika dla potrzeb ułatwienia zawarcia umowy lub stworzenia korzystnych warunków jej zawarcia.

W takiej sytuacji wydatki na reprezentację to koszty, jakie ponosi podatnik w celu wykreowania swojego pozytywnego wizerunku, uwypuklenie swojej zasobności, profesjonalizmu. Przy tak zdefiniowanym terminie „reprezentacji” kwestia wystawności, okazałości czy też ponadprzeciętności nie ma żadnego znaczenia.

Dokonując oceny kwalifikacji wydatków w okolicznościach konkretnej sprawy należy posłużyć się również dynamiczną wykładnią funkcjonalną, spowodowaną zmieniającą się rzeczywistością gospodarczą. To co dawniej mogło zostać uznane za reprezentację do takiej kategorii nie zostanie zaliczone obecnie ze względu na zmieniające się realia prowadzenia działalności gospodarczej, przyjęte w tym zakresie dobre praktyki i obyczaje.

Dotyczy to akceptowanych i stosowanych powszechnie zachowań, bez których nie jest możliwe prowadzenie działalności gospodarczej. Każdy wydatek musi być poniesiony w celu uzyskania przychodu lub jego zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. W innej sytuacji zbędne stają się rozważania dotyczące dalszej kwalifikacji konkretnego wydatku ze względu na dodatkowe kryteria wprowadzone w art. 16 ust. 1 ustawy (w tym wypadku wynikające z omawianego pkt 28).


Z uwagi na powyższe każda sprawa powinna być przedmiotem odrębnej oceny pod kątem kwalifikacji konkretnych wydatków jako kosztów reprezentacji, wymienionych w art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy.


Zgodnie z opisem stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego, Spółka należy do międzynarodowej grupy kapitałowej zajmującej się opracowaniem, produkcją i wprowadzeniem na rynek szerokiej gamy produktów leczniczych.


Wnioskodawca jest Spółką odpowiedzialną za dystrybucję Produktów Grupy na rynku polskim oraz działalności o charakterze marketingowym. Z uwagi na fakt, że możliwość reklamy Produktów Grupy – jako wydawanych na receptę – jest ograniczona przez przepisy Prawa Farmaceutycznego, Spółka prowadzi inne, zgodne z prawem formy reklamy, m. in. sponsoruje udział lekarzy w Konferencjach medycznych.


Konferencje medyczne są organizowane przez niezależne podmioty, w kraju i za granicą.


W ramach sponsorowania uczestnictwa lekarzy w Konferencjach medycznych, Spółka pokrywa koszty uczestnictwa lekarzy w danej konferencji, na które składają się:

  1. Pakiet konferencyjny – obejmujący zaproszenia dla lekarzy do udziału w konferencji, wydatki pokrywające wynagrodzenie prelegentów, koszt stanowiska reklamowego Spółki na konferencji;
  2. Pakiet hotelowy – obejmujący koszty transportu, zakwaterowania oraz wyżywienia zaproszonych lekarzy;
  3. wydatki na ulotki, plakaty, broszury i inne podobne materiały promocyjne dystrybuowane w ramach Konferencji (dalej jako: „Materiały promocyjne”).

Wyżej wymienione wydatki są uiszczane na rzecz niezależnych podmiotów. W stosunku do Pakietu konferencyjnego są to podmioty organizujące Konferencje medyczne, natomiast wydatki obejmujące Pakiet hotelowy są uiszczane zwyczajowo na rzecz biur podróży lub wyspecjalizowanych podmiotów w sytuacji, gdy Spółka samodzielnie podejmuje się organizacji transportu, zakwaterowania i wyżywienia zaproszonych lekarzy.


Poniesienie powyższych wydatków zostaje udokumentowane fakturami VAT.


Zgłoszona przez Spółkę wątpliwość dotyczy ustalenia, czy wydatki ponoszone w związku z Konferencjami medycznymi na Pakiet konferencyjny, Pakiet hotelowy oraz Materiały promocyjne stanowią koszty uzyskania przychodu.


Jak wskazał Wnioskodawca, finansowanie udziału lekarzy w Konferencjach medycznych ma na celu reklamę Produktów oferowanych przez Spółkę, przekazanie wiedzy z zakresu najnowszych badań naukowych, osiągnięć z zakresu farmacji czy medycyny, co ma przełożyć się na zwiększenie sprzedaży Produktów, a w rezultacie na osiągnięcie przychodów podatkowych.

Podsumowując, należy stwierdzić, że na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych Wnioskodawca jest uprawniony do zaliczenia wydatków opisanych w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, tj. Pakietu konferencyjnego, Pakietu hotelowego i Materiałów promocyjnych – ponoszonych w związku z Konferencjami medycznymi do kosztów uzyskania przychodów.


Oznacza to tym samym, że stanowisko Spółki w przedmiotowym zakresie należy uznać za prawidłowe.


Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.


Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

  1. z zastosowaniem art. 119a;
  2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
  3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).


Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia oraz dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.


Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj