2019.05.08 - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0114-KDIP1-2.4012.136.2019.1.PC
z 8 maja 2019 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r., poz. 800 z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 1 marca 2019 r. (data wpływu 7 marca 2019 r.) o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zastosowania do świadczonych usług zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 7 marca 2019 r. wpłynął ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zastosowania do świadczonych usług zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawca zamierza zająć się świadczeniem usług dla instytucji rynku pracy (Beneficjentów, Operatorów), sektora edukacji i pomocy społecznej finansowanych ze środków unijnych oraz/ lub publicznych.

W ramach świadczonych usług planuje realizować poszczególne zadania łącznie lub rozdzielnie na rzecz Beneficjentów w zakresie:

Poradnictwo grupowe - Każdy uczestnik weźmie udział w poradnictwie grupowym. Tematyka: tworzenie dokumentów aplikacyjnych, przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej zarządzanie czasem w poszukiwaniu pracy i aktualne trendy rynku pracy.

Opracowanie IPD - Każdy uczestnik weźmie udział w doradztwie zawodowym mającym na celu opracowanie Indywidualnego Planu Działania (IPD) oraz jego późniejszą weryfikację. Proces aktywizacji zawodowej uczestnika rozpocznie się od rozpoznania aktualnej sytuacji społeczno-zawodowej i identyfikacji jego potrzeb. Efektem tego etapu będzie IPD opracowany w trakcie dwustronnych ustaleń pomiędzy uczestnikiem projektu a doradcą zawodowym. Przy opracowywaniu i realizacji IPD każdorazowo będzie uzasadniony wybór danej formy wsparcia i uzasadnienie to będzie włączone do prowadzonej dokumentacji. IPD będzie na bieżąco weryfikowany w zależności od postępów w aktywizacji zawodowej uczestnika.

Poradnictwo zawodowe - Z uwagi na stwierdzone bariery uczestników (w tym barierę mentalną) każdy z nich zostanie objęty indywidualnym poradnictwem zawodowym. Celem będzie zwiększenie umiejętności obiektywnej oceny sytuacji, w której znajduje się bezrobotny, wyzwalanie aktywności i inicjatywy, towarzyszenie i udzielanie wsparcia w procesie zmiany. Tematyka doradztwa: problemy psychospołeczne uczestników, poznanie siebie w odniesieniu do stanowiska pracy, stymulowanie rozwoju osobowości i motywacji do zmiany swojego położenia zawodowego, udzielanie informacji o możliwościach kształcenia i szkolenia.

Pośrednictwo pracy - Jego celem jest pomoc uczestnikowi w znalezieniu zatrudnienia zgodnego z kwalifikacjami i kompetencjami uczestnika, w tym przedstawianie mu ofert pracy oraz indywidualne przygotowanie do aplikowania o pracę. W szczególności będzie ono polegało na:
- pozyskiwaniu ofert pracy od pracodawców w celu udostępniania ich uczestnikom projektu
- inicjowaniu i organizowaniu kontaktów uczestnikom projektu z pracodawcami,
- udostępnianiu pracodawcom poszukującym pracowników informacji o uczestnikach projektu pod kątem ich ewentualnego zatrudnienia.
Będzie ono miało charakter kompleksowy i indywidualny. Na każdym etapie realizacji IPD uczestnik projektu będzie mieć zapewniony dostęp do usługi pośrednictwa pracy. Oprócz działań podejmowanych przez pośrednika pracy w tym obszarze, uczestnikowi zostaną wyznaczone samodzielne zadania do wykonania i będą one weryfikowane. Będzie sporządzał miesięczne raporty z postępów w aktywizacji zawodowej uczestnika.
Wszystkie ww. formy wsparcia będą prowadzone w czasie i miejscu dostosowanym do możliwości uczestników, uwzględniającym ich ewentualną niepełnosprawność. W szczególności w miejscach bez barier architektonicznych.

Szkolenia zawodowe - Z uwagi na stwierdzone problemy związane z dezaktualizacją zawodową (w wyniku pozostania bez zatrudnienia przez długi okres czasu), niskie wykształcenie i kwalifikacje niedostosowane do potrzeb rynku pracy konieczne jest zapewnienie uczestnikom szkolenia zawodowego. Każdy uczestnik weźmie udział w wysokiej jakości szkoleniu zawodowym. Szkolenia zawodowe (1 szkolenie /1 osobę) zostaną wybrane w oparciu o doradztwo zawodowe, ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych województwa oraz zapotrzebowanie zgłaszane przez pracodawców). Przy wyborze szkolenia zostaną również wzięte pod uwagę predyspozycje psychospołeczne uczestnika, w tym jego niepełnosprawność (jeżeli dotyczy). Szkolenia zawodowe zostaną zlecone firmie z doświadczeniem szkoleniowym i posiadającej wpis do RIS. W projekcie będą realizowane wyłącznie kursy i szkolenia, wynikające z opracowanych w ramach działań projektowych Indywidualnych Planów Działania, kończące się nabyciem kompetencji i/lub uzyskaniem kwalifikacji (kursy i szkolenia dopasowane do potrzeb i wspierające sytuację zawodową danego uczestnika na rynku pracy), (w rozumieniu Wytycznych Ministra Infrastruktury i Rozwoju w zakresie monitorowania postępu rzeczowego realizacji programów operacyjnych na lata 2014-2020). Uczestnikom zostaną zapewnione materiały szkoleniowe, badania lekarskie, stypendium szkoleniowe oraz pokryte koszty dojazdu. Nabycie kwalifikacji/kompetencji zawodowych będzie weryfikowane poprzez przeprowadzenie odpowiedniego ich sprawdzenia (np. w formie egzaminu).

W ramach projektu, szkolenia:

będą kończyły się uzyskaniem certyfikatu potwierdzającego uzyskane kwalifikacje lub

uzyskaniem uprawnień do wykonywania zawodu unormowanych w rozporządzeniach właściwego ministra.

Poszczególne zadania opisane zostały szczegółowo w dokumentacji konkursowej działań:

7. 1 Poprawa sytuacji osób bezrobotnych na rynku pracy oraz/ lub,
1. 2 Wsparcie osób młodych na regionalnym rynku pracy [dalej: Projekty, Zamówienia].

Celem Projektów, które Wnioskodawca zamierza realizować w przypadku uzyskania zamówienia od instytucji publicznej, Beneficjentów, Operatorów, jest ukształtowanie postaw osób bezrobotnych mające na celu ich aktywizację zawodową (przywrócenie na rynek pracy), co ma prowadzić do zdolności do podjęcia i utrzymania przez te osoby pracy. Usługi zamawiane przez podmioty publiczne dotyczą właśnie tak rozumianej aktywizacji osób bezrobotnych.

Zamierzony cel - a zatem aktywizacja osób bezrobotnych - może być osiągnięty w różny sposób. Zamawiający, co do zasady, wymagają więc od oferentów przedstawienia koncepcji pracy z osobami bezrobotnymi oraz personel posiadający odpowiednie kwalifikacje i umiejętności - dzięki czemu dany podmiot zamierza doprowadzić do zamierzonego skutku, tj. do zaktywizowania osób bezrobotnych.

W organizowanych przetargach dotyczących tego rodzaju projektów, zlecający przeprowadzenie działań aktywizacyjnych osób bezrobotnych pozostawia wykonawcy dowolność w określeniu charakteru planowanych działań, zaprojektowaniu tych działań i sposobu doprowadzenia do określonego skutku jakim jest aktywizacja osób trwale bezrobotnych - czyli osiągnięcie zdolności do znalezienia i podjęcia pracy przez bezrobotnego oraz utrzymania tego zatrudnienia.

Standardowym sposobem mierzenia skuteczności podjętych działań jest zatrudnienie i utrzymanie zatrudnienia przez osobę poddaną procesowi aktywizacji zawodowej.

Konsekwencją tego jest to, że podmiot realizujący zadanie jest wynagradzany etapowo. Wynika to z faktu, że jakkolwiek niedoskonały, to jednak jest to pewien miernik skuteczności projektu (czyli aktywizacji zawodowej osoby bezrobotnej). Jak wspomniano powyżej, sposób osiągnięcia tego celu i zaprojektowanie działań w celu jego osiągnięcia nie jest z góry określony przez zamawiającego, z wyjątkiem określenia minimalnych wymagań dotyczących zamawianych usług. Jednocześnie Zamawiający określa wynagrodzenie za wykonanie usług aktywizacji zawodowej jako jednolitą kwotę należną za wykonanie usług (realizację Programu) w stosunku do 1 osoby bezrobotnej objętej Programem.

Polega ona na aktywizacji poprzez określony cykl szkoleń i kursów, zarówno zawodowych jak i z zakresu kompetencji społecznych, obudowanych działaniami pobocznymi ściśle związanymi z usługami szkoleniowymi, i wykonywanymi aby zrealizować cel Projektu i w sposób efektywny przeprowadzić proces szkoleniowy. Koncepcja, którą planuje zaproponować Wnioskodawca opiera się zatem na modelu edukacyjnym, zakładającym postawienie ciężaru działań na zajęcia o charakterze szkoleń na każdym z etapów realizacji projektu, które łącznie z innymi ściśle związanymi usługami doprowadzą do przywrócenia bezrobotnego na rynek pracy. Projekty te zwykle będą dzielić się na trzy etapy:

w pierwszym z nich badany jest potencjał zatrudnieniowy konkretnej osoby bezrobotnej (diagnoza), wykonywana aby określić możliwości kompetencje i braki danej osoby i ułożyć dla niej najbardziej efektywny schemat szkoleń

drugi stanowi realizację edukacyjnych działań aktywizacyjnych z poszczególnymi osobami według autorskiej koncepcji aktywizacji, o której mowa poniżej,

trzeci zakłada wsparcie bezrobotnego - przygotowanego już do powrotu na rynek pracy, wyposażonego w kompetencje społeczne i zawodowe - w poszukiwaniu zatrudnienia poprzez monitoring i oferowanie działań mających pomóc danej osobie w utrzymaniu zatrudnienia, na tym etapie możliwe jest realizowanie szkoleń potrzebnych zgodnie z zapotrzebowaniem zgłaszanym przez samego bezrobotnego, pracodawcę lub opiekuna. Na tym etapie zakres działań dostosowany jest do danej osoby do której są one kierowane - celem całego Projektu jest stworzenie osoby samodzielnej, o podniesionym poziomie zatrudnialności, która będzie mogła samodzielnie znaleźć zatrudnienie.

Programy w ramach realizacji Zamówień adresowane będą do osób bezrobotnych, wyłączonych z rynku pracy. Stąd też, podstawowymi problemami, z jakimi Wnioskodawca będzie się musiał zmierzyć w trakcie realizacji Projektów są:

niski poziom kwalifikacji zawodowych nieadekwatnych do potrzeb rynku pracy oraz

stan bierności i braku motywacji osób, do których skierowany jest program.

Aktywizacja osób bezrobotnych polegać więc będzie w szczególności na wyposażeniu tych osób zarówno w kwalifikacje zawodowe zgodne z potrzebami rynku, jak i kompetencje społeczne, które pozwolą takim osobom na trwały powrót na rynek pracy. Pozwolą im nie tylko na zdobycie pracy ale także utrzymanie lub - w razie potrzeby - samodzielną zmianę zatrudnienia.

Biorąc pod uwagę powyższe, Wnioskodawca wypracował koncepcję działań aktywizacyjnych opartych na przeprowadzeniu szkoleń i warsztatów, zawodowych oraz nakierowanych na uzyskanie kompetencji społecznych niezbędnych na rynku pracy jak również mających na celu zmotywowanie osób bezrobotnych do podjęcia aktywności zawodowej za najbardziej efektywną formę aktywizacji.

Przeprowadzane szkolenia będą dotyczyć zarówno umiejętności zawodowych sensu stricto (nauka konkretnego zawodu czy np. kursy nakierowane na umiejętności potrzebne w pracy biurowej) jak również umiejętności społecznych, koniecznych do funkcjonowania w organizacji jakim jest zakład pracy (takie jak warsztaty dotyczące współpracy w grupie czy warsztaty nakierowane na pobudzenie u osób trwale bezrobotnych motywacji do zmiany sytuacji zawodowej i poszukiwania zatrudnienia).

W ramach poszczególnych etapów realizacji Projektów, oprócz prowadzenia szkoleń jako głównej metody aktywizacji osób bezrobotnych wykonywane będą inne działania, o charakterze towarzyszącym, które mają służyć jak najlepszemu i najefektywniejszemu osiągnięciu zamierzonego rezultatu.

Na etapie diagnozy osoby bezrobotnej wykonywane będą czynności takie jak wywiad diagnostyczny, obserwacja diagnostyczna osoby bezrobotnej w trakcie rozmowy doradczej i konsultacje specjalistyczne. Tego rodzaju czynności na etapie diagnozy osoby bezrobotnej konieczne są do ustalenia jej kwalifikacji oraz indywidualnych predyspozycji oraz preferencji - tak aby na kolejnym etapie możliwe było zaproponowanie najlepszego zestawu działań aktywizacyjnych w postaci szkoleń, warsztatów i kursów i określenie wachlarza działań, jaki jest konieczny do przeprowadzenia dla danej osoby.

W ramach tego etapu odbywać się będą warsztaty z zakresu poszukiwania pracy i z zakresu znajomości rynku pracy, jak również warsztaty motywacyjne. Etap diagnozy (etap wstępny) będzie zawierał zatem również element szkoleń zawodowych, które są świadczeniem głównym w całym projekcie.

Na podstawie wyników diagnozy bezrobotni będą kierowani na kursy/szkolenia zawodowe oraz z zakresu umiejętności społecznych dobrane na podstawie zgromadzonych informacji oraz indywidualnych preferencji i określonych możliwości danej osoby bezrobotnej.

Kursy/szkolenia zawodowe i z zakresu umiejętności społecznych niezbędnych w pracy będą główną i podstawową częścią Projektu prowadzonego przez Wnioskodawcę. Szkolenia takie będą wykonywane zarówno w salach wykładowych i podobnych miejscach jak również w konkretnych zakładach pracy (szkolenie „pod potrzeby konkretnego pracodawcy” lub w celu uzyskania umiejętności zawodowych praktycznych wymagających obecności np. w hali produkcyjnej). W skład wykonywanych szkoleń i kursów na tym etapie będą również wchodzić szkolenia z zakresu umiejętności społecznych niezbędnych do wykonywania określonej pracy.

W ramach Zamówień na poszczególnych etapach obok prowadzenia szkoleń/kursów/warsztatów nakierowanych na wprowadzenie danych osób na rynek pracy realizowane będą także działania przygotowujące, wspierające i monitorujące główną usługę, takie jak obserwacja zmian zachodzących u osób bezrobotnych po odbyciu szkoleń, job coaching, wsparcie motywacyjne na etapie poszukiwania pracy, pośrednictwo pracy, monitorowanie sytuacji zawodowej bezrobotnych, czyli tego, na ile uczestnik Projektu wykorzystuje w pracy zdobyte w procesie szkoleniowym kwalifikacje zawodowe i kompetencje społeczne.

Usługi dodatkowe wykonywane na każdym z etapów będą usługami wspomagającymi usługę główną, jaką jest kształcenie i przekwalifikowanie zawodowe, tak aby przedmiotowa usługa główna mogła zostać w optymalny sposób wykorzystana oraz aby umożliwić zmierzenie stopnia skuteczności Projektu rozumianego jako aktywizacja osób bezrobotnych, a przede wszystkim móc skierować uczestników Projektu na nowe szkolenia odpowiadające zmieniającym się potrzebom ich i ich pracodawców.

Cały kompleks składający się z usługi głównej i usług ją wspomagających ma na celu przekwalifikowanie osób bezrobotnych oraz ich aktywizację zawodową. Wykonywana w ramach Zamówień usługa ma umożliwiać nabycie wiedzy związanej z danym zawodem, opanowanie metod i form pracy, rozwinięcie zainteresowań i uzdolnień przydatnych w związku z wykonywaniem zawodu, zmotywowanie osób do pracy i odkrycie i zmianę ich nastawienia do podjęcia pracy.

W trakcie realizacji Projektów szkolenia oferowane będą każdemu bezrobotnemu, ale to czy i z jakich szkoleń on skorzysta będzie uzależnione od indywidualnych potrzeb uczestnika projektu oraz efektów przeprowadzonej diagnozy. Ścieżka wsparcia dla danej osoby będzie pochodną wyników indywidualnej diagnozy, a nie z góry określonym pakietem usług. Jest to spowodowane tym, że nie wszyscy uczestnicy projektu będą potrzebowali „wszystkiego” i „tego samego”, ponieważ nie będą grupą jednorodną.

Szkolenia te finansowane będą w całości ze środków publicznych, a celem wszelkich świadczeń dodatkowych, innych niż usługi szkoleniowe, ściśle związanych z tymi usługami i wykonywanych przez Wnioskodawcę w ramach Projektów nie jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników nie przystających z takiego zwolnienia, ale efektywne wykonanie całości Projektów, stanowiących jeden kompleks ściśle powiązanych zadań.

W tak przedstawionym stanie faktycznym Wnioskodawca powziął wątpliwości, co do prawidłowych zasad rozliczeń usług świadczonych w ramach realizacji Projektów w podatku od towarów i usług [dalej: podatek VAT].

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy usługa kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego realizowana w formie szkoleń oraz inne usługi ściśle z nimi związane, w tym usługi doradztwa zawodowego oraz pośrednictwa pracy finansowane w całości ze środków publicznych, będą zwolnione z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT?

Stanowisko Wnioskodawcy: usługa kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego i inne ściśle z nią związane usługi związane powinny być w całości zwolnione z podatku VAT. Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT, zwalnia się od podatku usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, inne niż wymienione w pkt 26, finansowane w całości ze środków publicznych oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Stosownie do § 3 ust. 1 pkt 14 Rozporządzenia zwalnia się od podatku usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, finansowane w co najmniej 70% ze środków publicznych oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Oferowane przez Wnioskodawcę usługi podlegają zwolnieniu z opodatkowania VAT, ponieważ spełniają przesłanki wskazane przez ustawodawcę w art. 43. ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT oraz w § 3 ust. 1 pkt 14 Rozporządzenia.

Po pierwsze, usługi, jakie Wnioskodawca będzie wykonywać w celu realizacji Zamówień, należą do katalogu usług kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, a wszelkie usługi i dostawy towarów im towarzyszące w celu wykonania w sposób właściwy Zamówienia są ściśle z nimi związane. Z tego względu, w ocenie Wnioskodawcy, na mocy art. 43 ust. 1 pkt 29 tiret 1 ustawy o VAT również te działania, które same nie stanowią usług kształcenia lub przekwalifikowania zawodowego w sensie ścisłym, podlegają zwolnieniu z opodatkowania podatkiem VAT na mocy cytowanego przepisu ustawy o VAT, zgodnie z którym zwalnia się z podatku nie tylko usługi kształcenia lub przekwalifikowania zawodowego, ale również świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Bez usług ściśle związanych ze świadczeniem głównym jakim jest szkolenie nie byłoby możliwe osiągnięcie celów i założeń projektów czyli aktywizacji bezrobotnych. Wszelkie świadczenia poboczne (doradztwo zawodowe, konsultacje ze specjalistami czy elementy pośrednictwa pracy) stanowią środki służące najlepszemu skorzystaniu ze świadczenia głównego.

Jak stanowi art. 43 ust. 17 ustawy o VAT, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a, nie mają zastosowania do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli:

nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej, zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 18,18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a lub

ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Ponadto przepisem art. 43 ust. 17a ustawy o VAT ustawodawca doprecyzował zwolnienie dotyczące dostawy towarów i świadczenia usług związanych z wymienionymi wyżej usługami, wskazując, że zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18a, 23, 26, 28, 29 i 33 lit. a, mają zastosowanie do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, dokonywanych przez podmioty świadczące usługi podstawowe.

Pakiet działań oferowany przez Wnioskodawcę w przeważającej części obejmuje wdrożenie procesu edukacji zawodowej, rozumianego jako kompleksowy proces zdobycia i/lub podniesienia kwalifikacji zawodowych lub przekwalifikowania zawodowego.

Zdaniem Wnioskodawcy wszystkie powyższe usługi należy traktować jako usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego. W praktyce proces realizowany przez Wnioskodawcę będzie polegał na przeprowadzeniu szkoleń podnoszących poziom kwalifikacji zawodowych i kompetencji społecznych niezbędnych do wykonywania zadań zawodowych na stanowiskach pracy u konkretnych pracodawców lub przekwalifikowania zawodowego, które pozwoli na podjęcie nowego zatrudnienia.

Wskazówki dotyczące interpretacji pojęcia kształcenia zawodowego zawarł Minister Finansów w interpretacji ogólnej wydanej 30 maja 2014 r. (nr PT1/033/46/751/KCO/13/14), wskazując, iż usługi kształcenia/przekwalifikowania zawodowego to usługi nauczania pozostające w bezpośrednim związku z branżą, zawodem, jak również nauczanie mające na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Biorąc pod uwagę powyższe, Wnioskodawca stoi na stanowisku, że przez kształcenie zawodowe, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT, obejmujące nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem, należy rozumieć takie kształcenie, w wyniku którego dana osoba podnosi swoje kwalifikacje, a bezpośrednio po jego ukończeniu jest w stanie podjąć pracę zarobkową, lub wykonywać określony zawód. Tym samym w takie rozumienie pojęcia kształcenia zawodowe wpisują się szkolenia świadczone przez Wnioskodawcę.

Należy podkreślić, iż, jak wspomniano powyżej, art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy o VAT przewiduje, że zwolnieniu od podatku podlega także świadczenie usług i dostawa towarów ściśle związane z samymi usługami edukacyjnymi. Ustawodawca nie wprowadził żadnych ograniczeń dotyczących nabywcy usług (towarów), co oznacza, że co do zasady wystarczające są: świadczenie usług (dostawa towarów) przez podmiot świadczący usługę podstawową oraz ów ścisły związek z usługą zasadniczą, aby zwolnienie mogło zostać zastosowane.

Zwolnienia, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT, stosuje się również do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi dokonywanych przez podmioty świadczące usługę podstawową, pod warunkiem że:

są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej,

ich głównym celem nie jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że usługi wykonywane przez Wnioskodawcę będą korzystały ze zwolnienia z VAT również w świetle przepisów unijnych. Stosownie bowiem do art. 44 Rozporządzenia Rady usługi w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania świadczone na warunkach określonych w art. 132 ust. 1 lit. i dyrektywy 2006/112/WE obejmują nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem, jak również nauczanie mające na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Wykonywanie takich właśnie działań w celu realizacji Zamówień będą przewidywać oferty składane przez Wnioskodawcę. Rozporządzenie Rady - jako że jest stosowane wprost (bez konieczności transpozycji do prawa krajowego państw członkowskich) - znajduje zastosowanie na gruncie analizowanej sprawy.

Celem Projektów, które w opinii Wnioskodawcy korzystają ze zwolnienia z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy o VAT, jest aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych poprzez podniesienie ich kwalifikacji zawodowych oraz kompetencji społecznych.

Zdaniem Wnioskodawcy, usługi, jakie będzie wykonywać w celu realizacji Projektów, należą do katalogu usług kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego - w ten sposób właśnie - poprzez warsztaty, szkolenia, kursy nastawione na zaktywizowanie zawodowe osoby bezrobotnej oraz działania im towarzyszące osiągany jest efekt w postaci powrotu danej osoby na rynek pracy. Wnioskodawca wskazuje, że w jej ocenie wszelkie usługi które będą wykonywane w ramach Projektu mają charakter pomocniczy w stosunku do głównego świadczenia, a służą lepszemu wykorzystaniu usługi zasadniczej, jaką jest szeroko pojęty proces edukacji i przekwalifikowania zawodowego osoby bezrobotnej.

W omawianym stanie faktycznym na usługę kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego składają się wszystkie etapy, które będą świadczone przez Wnioskodawcę w ramach realizowanych Projektów. Usługą o charakterze głównym jest usługa szkoleniowa polegająca na przeprowadzeniu kursu/szkolenia zawodowego. Pozostałe usługi będą ściśle związane z tą usługą i mają umożliwić wybranie optymalnego kursu/szkolenia zawodowego oraz umożliwić bezrobotnemu znalezienie i utrzymanie pracy. Wszystkie czynności, które będą wykonywane w ramach Zamówień są elementem niezbędnym do wykonania usługi głównej szkoleniowej (czyli przeprowadzenia kursu/ szkolenia podnoszącego poziom kwalifikacji zawodowych).

Innymi słowy, wszelkie usługi i dostawy towarów towarzyszące wykonywanym czynnościom z zakresu edukacji zawodowej, stanowiącej istotę działań aktywizacyjnych prowadzonych przez Wnioskodawcę, są ściśle związane z procesem edukacji zawodowej osoby bezrobotnej. Usługi monitorowania postępów uczestnika w projekcie będą służyć ewentualnym korektom prowadzonych działań edukacyjnych i opiece nad daną osobą bezrobotną, tak aby z sukcesem zakończyć proces edukacji, a w konsekwencji doprowadzić do zatrudnienia i utrzymania zatrudnienia takiej osoby. Z kolei wsparcie w poszukiwaniu pracy ma na celu, aby bezrobotny, po przeprowadzeniu wszystkich działań edukacyjnych, nie został pozostawiony bez opieki na rynku pracy, ale aby przeprowadzony proces edukacji zawodowej przyniósł korzystny efekt końcowy, jakim jest zatrudnienie osoby bezrobotnej.

Szkolenia motywacyjne, warsztaty z zakresu rynku pracy, szkolenia zawodowe twarde i miękkie to trzon wykonywanych usług. Aby były skuteczne i celowe oraz aby osiągnąć efektywność wykonywanych działań muszą być monitorowane. Podobnie, aby zakończyć proces działań edukacyjnych w zakresie szkolenia i przekwalifikowywania zawodowego osoby bezrobotnej, konieczne jest wsparcie jej w poszukiwaniu pracy. Z tego względu, w ocenie Wnioskodawcy na mocy art. 43 ust. 1 pkt 29 tiret 1 ustawy o VAT, który zakłada zwolnienie z opodatkowania dostaw towarów świadczenia usług ściśle związanych z usługami szkolenia i przekwalifikowania zawodowego, wszystkie pozostałe działania w tym monitorowanie postępów osoby bezrobotnej oraz wsparcie w szukaniu pracy podlegają zwolnieniu z opodatkowania.

Jednocześnie Wnioskodawca pragnie podkreślić, że zgodnie z ugruntowanym poglądem prezentowanym w interpretacjach podatkowych, tzw. szkolenia miękkie (motywacyjne, z zakresu wizerunku i podobne) oferowane przez Wnioskodawcę, jeżeli ich celem jest wzmocnienie potencjału zatrudnieniowego osoby z nich korzystającej, powinny być uznane za szkolenia zawodowe i podlegać zwolnieniu z opodatkowania.

Pogląd taki został zaprezentowany w następujących interpretacjach prawa podatkowego:

Interpretacja indywidualna Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy ITPP2/443-1262/13/AD z 2 lutego 2014 r.

Zakres programowy poszczególnych bloków szkoleniowych obejmuje m.in. „Trening komunikacji interpersonalnej” (rozpoznanie własnych zasobów ważnych w decydowaniu o sobie, wyposażenie w podstawowe umiejętności społeczne niezbędne przy zespołowym wykonaniu zadań, nabycie umiejętności komunikacji interpersonalnej, niezbędnej w pracy zawodowej), „Poradnictwo wizażysty” (udoskonalenie sposobu prezentacji i wyglądu zewnętrznego, ogólna poprawa samopoczucia i pewności siebie oraz dostarczenie uczestnikom praktycznych wskazówek, jak podkreślić swój wygląd i kreować styl adekwatny do okoliczności związanych z rozmową kwalifikacyjną i pracą zawodową). W tym samym celu została zawarta umowa z OPS na przeprowadzenie między innymi następujących szkoleń: „Usługi asystenta rodziny” (usługi wspierające i aktywizujące rodziny marginalizowane), „Działalność punktu konsultacyjnego” (indywidualna pomoc specjalistyczna i terapeutyczna w ramach funkcjonowania Punktu Konsultacyjnego, w tym dyżury: psychologa, pracownika socjalnego, doradcy zawodowego, terapeuty do spraw uzależnień i przemocy), „Terapia tańcem” (pozwalająca określić poczucie własnej wartości i kontroli nad życiem), „Artterapia” (rozwijanie kreatywności, poznawanie nowych technik plastycznych usprawniających percepcję wzrokową i wzrokowo-słuchową, usprawnienie manualne dłoni, możliwość symbolicznego wyrazu trudnych przeżyć, integracja z grupą (zajęcia m.in. dla osób niepełnosprawnych. Projekt finansowany jest w całości ze środków publicznych i wykonywany w interesie publicznym).

Odpowiedź MF

Analiza przedstawionego stanu faktycznego oraz treści powołanych przepisów prowadzi do stwierdzenia, że skoro celem przedmiotowych szkoleń zleconych przez Ośrodki Pomocy jest - jak wskazano we wniosku - aktywizacja społeczno-zawodowa osób bezrobotnych, czy zagrożonych wykluczeniem społecznym, pomoc w wejściu lub powrocie na rynek pracy, poprzez wyposażenie tych osób w podstawowe umiejętności społeczne niezbędne przy zespołowym wykonywaniu pracy, nabycie umiejętności komunikacji interpersonalnej, przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej, kształtowanie samodzielności, aktywności, czy kreatywności, to spełniają one definicję usług kształcenia zawodowego. Wobec powyższego usługi te korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit c ustawy, gdyż - jak wynika z treści wniosku - są usługami kształcenia zawodowego finansowanymi w 100% ze środków publicznych, o ile posiada Pani dokumenty, z których wynika ww. źródło finansowania.

Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie IPPP2/443-118/14-2/BH z 25 kwietnia 2014 r.

Wnioskodawczyni prowadzi warsztaty mające na celu poprawę stanu psychicznego ich uczestników, wskazanie predyspozycji zawodowych, wzrost poziomu motywacji i chęci do przekwalifikowania się, stanowiące pierwszy etap powrotu na rynek pracy. Celem warsztatów jest rozwój kluczowych umiejętności interpretacyjnych, pobudzenie i zmotywowanie uczestników do poszukiwania dróg rozwoju, wyposażenie ich w podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu funkcjonowania życia społecznego i radzenie sobie w sytuacjach trudnych, pogłębienie umiejętności intrapsychicznych związanych ze zrozumieniem i wyrażaniem siebie, uporządkowanie wiedzy o sobie oraz własnych możliwościach osobowych i zawodowych.

Odpowiedź Organu:

Przedmiotowe szkolenia, spełniają definicję usług kształcenia zawodowego, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku od towarów i usług. Głównym celem przeprowadzanych warsztatów jest aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem zawodowym i społecznym. Jak Wnioskodawczym wskazuje, warsztaty stanowią pierwszy etap powrotu na rynek pracy, pomagają uczestnikom ustalić ich predyspozycje zawodowe i zmotywować do przekwalifikowania się. Szkolenia kierowane są do osób niepełnosprawnych, bezrobotnych, które są zainteresowane powrotem na rynek pracy. A zatem szkolenia prowadzone przez Wnioskodawczynię należy uznać za szkolenia spełniające definicję kształcenia zawodowego.

Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach IBPP1/443-795/13/AZb z 10 grudnia 2013 r.

Wobec dokonanej powyżej analizy sprawy stwierdzić należy, że przedmiotowe usługi wykonywane przez Wnioskodawcę obejmujące: trening kompetencji i umiejętności społecznych, trening pracy, trening kompetencji rodzicielskich - szkoła rodzica i indywidualne konsultacje psychologiczne, stanowią usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, w rozumieniu przepisów art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy o VAT.

Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi IPTPP1/443-596/13-4/MWz 15 października 2013 r.

Na zlecenie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, firma ma przeprowadzić szkolenie z zakresu kompetencji miękkich finansowane w całości ze środków publicznych, tj. w formie płatności z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Celem szkolenia jest rozwój kluczowych umiejętności interpretacyjnych, pobudzenie i zmotywowanie uczestników do poszukiwania dróg rozwoju, wyposażenie ich w podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu funkcjonowania życia społecznego i radzenie sobie w sytuacjach trudnych. Pogłębienie umiejętności intrapsychicznych związanych ze zrozumieniem i wyrażaniem siebie. Uporządkowanie wiedzy o sobie oraz własnych możliwościach osobowych i zawodowych.

Zgodnie z wymogami specyfikacji kurs obejmuje następujące zagadnienia: trening umiejętności psychospołecznych, wyznaczanie celów osobistych i zawodowych, warsztaty aktywnego poszukiwania pracy, umiejętności interpersonalne, nawiązywanie trwałych relacji z ludźmi, komunikacja społeczna, autoprezentacja, animacja społeczna, konflikty, negocjacje, opracowanie indywidualnego planu działania.

Odpowiedź Organu:

Usługi przedstawione we wniosku podlegają zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT.

Warto również zwrócić uwagę na to jakie szkolenia zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia finansowane są z funduszu pracy: szkolenia bezrobotnych w celu podniesienia ich kwalifikacji zawodowych i innych kwalifikacji zwiększających szansę na podjęcie lub utrzymanie zatrudnienia, innej pracy zarobkowej.

Te inne kwalifikacje dotyczą wszelkich umiejętności miękkich, komunikacji personalnej, znajomości rynku pracy. Fundusz Pracy jest funduszem, którego głównym zadaniem jest przeciwdziałanie bezrobociu. Zatem szkolenia finansowane przez tę instytucję, przeznaczone na walkę z bezrobociem, maja na celu aktywizację zawodową. Jak więc wynika z powyższego, również takie szkolenia są uznawane przez samego ustawodawcę za przydatne w walce z bezrobociem, a pośrednio - za znajdujące się w obrębie szkoleń zawodowych i przekwalifikowania zawodowego, nie jest bowiem w dzisiejszych czasach możliwe uzyskanie efektu rekwalifikacji zawodowej osoby trwale bezrobotnej bez wykonania tego rodzaju szkoleń.

Ponadto Wnioskodawca zauważa, że z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, iż świadczenie usług lub dostawa towarów mogą być uznane za „ściśle związane” z działalnością edukacyjną a przez to traktowane tak samo na gruncie podatkowym zgodnie z Dyrektywą tylko, gdy mają one rzeczywiście charakter pomocniczy w stosunku do działalności edukacyjnej stanowiącej świadczenie główne. Określone świadczenie może być uznane za pomocnicze względem świadczenia głównego, jeżeli nie stanowi celu samego w sobie, lecz środek służący jak najlepszemu skorzystaniu ze świadczenia głównego.

W opinii Wnioskodawcy, świadczone usługi, inne niż szkolenia należy uznać za „wykonawcze” i pomocnicze w stosunku do usług edukacji zawodowej. W ocenie Wnioskodawcy między tymi usługami zachodzi związek o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c tiret 1 - i to związek na tyle ścisły, że działania te powinny również korzystać ze zwolnienia z opodatkowania.

Co istotne, organy podatkowe jak i sądy administracyjne w wielu sprawach uznały, że kompleks świadczeń wykonywanych przez jeden podmiot w zbliżonych stanach faktycznych do tego będącego przedmiotem Zamówienia należy uznać za świadczenie złożone i do całego pakietu świadczeń, zarówno usług edukacyjnych jak również innych świadczeń (np. doradztwa zawodowego) zastosować jednolite zasady opodatkowania VAT.

Sytuacja taka miała miejsce np. wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 29 kwietnia 2015 r. sygn. akt III SA/GI 138/15. W wyroku tym Sąd rozpatrując możliwość traktowania jako kompleksowe usług szkolenia zawodowego oraz towarzyszących im usług doradczych uznał, że „usługa szkoleniowa nie może być wykonana bez usługi dodatkowej jaką jest doradztwo, wobec osób, które tego doradztwa oczekują. (...) Zatem wykonanie świadczenia dodatkowego jest zgodne z celem zwolnienia, czyli zwolnieniem przekwalifikowania zawodowego, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy VAT. (?) W ocenie Sądu nieprawidłowe jest stanowisko organu, że w rozpoznawanej sprawie usługa doradcza ma samoistny charakter i może ona stanowić cel sam w sobie zarówno dla Skarżącej jak i zainteresowanych tego rodzaju usługą. Przeciwko temu stanowisku przemawiają zarówno argumenty wskazane wyżej jak i to, że świadczone przez Skarżącą usługi doradcze rozpoczynają się w trakcie szkoleń i jest zawarta jedna umowa dotycząca całości szkoleń. Bez znaczenia jest, fakt, iż poszczególne świadczenia wyceniane są odrębnie i na fakturze również zajmują odrębne pozycje, jako dwie różne usługi albowiem stanowią one jedno świadczenie kompleksowe.”

Podobnie, w interpretacji wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu 11 września 2013 r., ILPP5/443-128/13-4/PG, organ stwierdził, że „czynności wykonywane przez Zainteresowanego w ramach drugiej części szkolenia są niezbędne do wykonywania usługi podstawowej (tj. usługi szkoleniowej w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego), która jest usługą przeważającą. Zatem, wszystkie wymienione we wniosku usługi - zarówno w ramach pierwszej części projektu jak i drugiej części - korzystają ze zwolnienia od podatku, analogicznie jak usługa szkoleniowa. Reasumując, realizowane w ramach drugiej części opisanego projektu usługi (tj. z zakresu coaćhingu, poradnictwa zawodowego udzielanego przez doradców zawodowych oraz przez psychologów/psychoterapeutów, staży zawodowych, pośrednictwa pracy oraz procesu rekrutacji), finansowane w co najmniej 70% ze środków publicznych jako ściśle związane z usługą kształcenia zawodowego i niezbędne do wykonania usługi podstawowej, korzystają także ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie § 13 ust. 1 pkt 20 rozporządzenia w związku z § 13 ust. 8 i ust. 9 rozporządzenia.”

Z kolei w interpretacji wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy sygn. ITPP2/443-1262/13/AD z 19 lutego 2014 r. czytamy, iż w sytuacji, kiedy szkoleniem zawodowym zamawianym przez podmioty publiczne mającym na celu aktywizację zawodową określonej grupy osób towarzyszą działania takie jak trening komunikacji interpersonalnej, poradnictwo wizażysty, usługi wspierające i aktywizujące rodziny marginalizowane, indywidualna pomoc specjalistyczna i terapeutyczna w tym dyżury: psychologa, pracownika socjalnego, doradcy zawodowego, terapeuty do spraw uzależnień i przemocy, terapia tańcem, rozwijanie kreatywności, poznawanie nowych technik plastycznych usprawniających percepcję wzrokową i wzrokowo-słuchową, usprawnienie manualne dłoni, możliwość symbolicznego wyrazu trudnych przeżyć, integracja z grupą, to skoro celem przedmiotowych szkoleń zleconych przez Ośrodki Pomocy jest aktywizacja społeczno-zawodowa osób bezrobotnych, (...) to usługi te spełniają definicję usług kształcenia zawodowego. Wobec powyższego usługi te korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust 1 pkt 29 lit c ustawy o VAT.

Świadczone usługi powinny być więc rozpatrywane w kontekście celu, jakiemu mają służyć, niezależnie od tego, jakie poszczególne elementy składają się na dane świadczenie oferowane przez Wykonawcę. Skoro bowiem celem wykonywanych działań jest aktywizacja osób bezrobotnych, to po pierwsze działania takie powinny być jednolicie traktowane, a z uwzględnieniem celu ich wykonywania - w całości uznane za zwolnione z opodatkowania jako usługi kształcenia zawodowego i przekwalifikowania zawodowego.

W ocenie Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach wyrażonej w interpretacji z 10 grudnia 2013 r. sygn. IBPP1/443-795/13/AZb szkolenia takie jak trening kompetencji i umiejętności społecznych, trening pracy oraz trening kompetencji rodzicielskich - szkoła rodzica, którym towarzyszą indywidualne konsultacje psychologiczne mają na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Uczestnicy szkoleń to osoby długotrwale bezrobotne, pozostające poza rynkiem pracy, co skutkuje ich izolacją społeczną oraz obniżeniem poczucia własnej wartości. Indywidualne konsultacje psychologiczne stanowią integralną część usług szkoleniowych świadczonych przez niego w ramach projektu. W konsekwencji uznać należy, że indywidualne konsultacje psychologiczne stanowią w istocie usługę zmierzającą do lepszego wykorzystania usługi zasadniczej - szkoleniowej, tym samym brak jest podstaw do traktowania jej odrębnie, jako usługi mającej charakter samoistny. Tak więc działania podejmowane przez Wnioskodawcę w ramach przedmiotowych szkoleń stanowić będą element składowy kompleksowej usługi szkoleniowej. W konsekwencji całość świadczonych usług podlega zwolnieniu z opodatkowania VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT.

Z kolei Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji z 15 października 2015 r. sygn. IPTPP1/443-596/13-4/MW wskazał, że w sytuacji, gdy celem szkolenia jest rozwój kluczowych umiejętności interpretacyjnych, pobudzenie i zmotywowanie uczestników do poszukiwania dróg rozwoju, wyposażenie ich w podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu funkcjonowania życia społecznego i radzenie sobie w sytuacjach trudnych a kurs obejmuje trening umiejętności psychospołecznych, wyznaczenie celów osobistych i zawodowych, warsztaty aktywnego poszukiwania pracy, umiejętności interpersonalne, nawiązywanie trwałych relacji z ludźmi, komunikacja społeczna, autoprezentacja, animacja społeczna, konflikty, negocjacje, opracowanie indywidualnego planu działania, to tego rodzaju usługi korzystają ze zwolnienia z opodatkowania.

W interpretacji z 7 października 2014 r. sygn. IPTPP1/443-610/14-4/MH Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi na pytanie podatnika: „Czy Stowarzyszenie może zastosować stawkę VAT zw. dla usług doradztwa zawodowego prowadzonego jako usługa towarzysząca usłudze szkoleniowej, mającej na celu przekwalifikowanie zawodowe osób bezrobotnych, finansowanej w całości ze środków publicznych w szczególności ze środków Unii Europejskiej” odpowiedział, iż „usługę doradztwa zawodowego świadczoną przez Wnioskodawcę razem z usługą szkoleniową należy uznać za usługę ściśle związaną z usługą podstawową. Tym samym świadczona usługa doradztwa zawodowego, jako usługa towarzysząca usłudze szkoleniowej, mającej na celu przekwalifikowanie zawodowe osób bezrobotnych, będzie korzystała ze zwolnienia z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c w zw. z art. 43 ust. 17 ustawy, jako usługa ściśle związana z usługą główną.

Możliwość skorzystania ze zwolnienia w odniesieniu do świadczenia usługi (ale też i dostawy towarów) ściśle związanej z usługą kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego wymaga spełnienia warunków wskazanych m.in. w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniu z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie C-434/05 Horizon College. Po pierwsze, zarówno główna działalność edukacyjna, jak i dostawa towarów lub świadczenie usług ściśle związane z tą działalnością muszą być wykonywane przez jeden z podmiotów, których mowa w art. 132 ust. 1 lit. i dyrektywy 2006/112/WE. Po drugie, świadczenie usług lub dostawa towarów ściśle związanych z czynnościami głównymi mogą korzystać ze zwolnienia tylko wtedy, jeżeli są one konieczne do dokonywania transakcji podlegających zwolnieniu. Po trzecie, świadczenie usług i dostawa towarów są wyłączone z zakresu zwolnienia, jeżeli ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu poprzez dokonywanie transakcji stanowiących bezpośrednią konkurencję w stosunku do działalności przedsiębiorstw wykonujących działalność gospodarczą, objętej podatkiem VAT. W sprawie Horizon College Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej rozstrzygnął, że „Świadczenie usług lub dostawa towarów mogą być uznane za "ściśle związane" z działalnością edukacyjną, a przez to traktowane tak samo na gruncie podatkowym zgodnie z art. 13 część A ust. 1 lit. i) szóstej dyrektywy tylko, gdy mają one rzeczywiście charakter pomocniczy w stosunku do działalności edukacyjnej stanowiącej świadczenie główne (?). Z orzecznictwa Trybunału wynika, że określone świadczenie może być uznane za pomocnicze względem świadczenia głównego, jeżeli nie stanowi celu samego w sobie, lecz środek służący jak najlepszemu skorzystaniu ze świadczenia głównego (?)” - pkt 28 i 29.

Zastosowanie zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy, względem usługi, która nie stanowi usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, ma zatem zastosowanie pod warunkiem że:

usługa ta jest wykonywana przez podmiot korzystający ze zwolnienia przy świadczeniu usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego,

usługa ta jest niezbędna do wykonania usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego,

usługa ta - z ekonomicznego punktu widzenia - jest finansowana w całości ze środków publicznych,

celem wykonania usługi nie jest osiągnięcie dodatkowego dochodu, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Reasumując, biorąc pod uwagę to, że:

usługi inne niż szkolenia, które będą świadczone przez Wnioskodawcę są niezbędne do wykonania usługi podstawowej i z nią ściśle związane, świadczenie będzie finansowane (w całości lub w co najmniej 70%) ze środków publicznych,

celem wykonania tej usługi nie jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników nieprzystających z takiego zwolnienia to usługi kształcenia zawodowego i przekwalifikowania zawodowego, w których mieszczą się szkolenia jak również inne usługi ściśle z nimi związane, w tym usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy, będą korzystały ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c.

Powyższe argumenty wskazują na prawidłowość stanowiska Wnioskodawcy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r., poz. 710 ze zm.), zwanej dalej "ustawą", opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Natomiast stosownie do art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów rozumieniu art. 7 (?).

Na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy, podstawowa stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1. Jednocześnie, na mocy art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Zarówno w treści ustawy o podatku od towarów i usług, jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi bądź zwolnienie od podatku.

I tak, na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy zwalnia się od podatku usługi świadczone przez:

jednostki objęte systemem oświaty w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w zakresie kształcenia i wychowania

uczelnie, jednostki naukowe Akademii oraz jednostki badawczo-rozwojowe, w zakresie kształcenia na poziomie wyższym

oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

W świetle art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, inne niż wymienione w pkt 26

prowadzone w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach, lub

świadczone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty - wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją, lub

finansowane w całości ze środków publicznych

oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Z treści art. 43 ust. 17 ustawy o VAT wynika, że zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a, nie mają zastosowania do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli:

nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej, zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29,31,32 i 33 lit. a lub,

ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Zgodnie natomiast z art. 43 ust. 17a ustawy o VAT zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18a, 23, 26, 28, 29 i 33 lit. a, mają zastosowanie do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, dokonywanych przez podmioty świadczące usługi podstawowe.

Powołane przepisy przewidują zwolnienie dla usług kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego (innych niż wymienione w art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy) prowadzonych w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach lub świadczonych przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją lub finansowanych w całości ze środków publicznych oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związanymi.

Z okoliczności przedstawionych we wniosku wynika, że Wnioskodawca zamierza zająć się realizacją projektów dla instytucji rynku pracy, sektora edukacji i pomocy społecznej finansowanych ze środków publicznych. Celem Projektów jest ukształtowanie postaw osób trwale bezrobotnych mające na celu ich aktywizację zawodową (przywrócenie na rynek pracy), co ma prowadzić do zdolności do podjęcia i utrzymania przez te osoby pracy. Wnioskodawca zamierza każdorazowo realizować Projekty poprzez swoją autorską koncepcję aktywizacji zawodowej osób trwale bezrobotnych. Polega ona na aktywizacji poprzez określony cykl szkoleń i kursów, zarówno zawodowych jak i z zakresu kompetencji społecznych, obudowanych działaniami pobocznymi ściśle związanymi z usługami szkoleniowymi, i wykonywanymi aby zrealizować cel Projektu i w sposób efektywny przeprowadzić proces szkoleniowy. Koncepcja, którą planuje zaproponować Wnioskodawca opiera się zatem na modelu edukacyjnym, zakładającym postawienie ciężaru działań na zajęcia o charakterze szkoleń na każdym z etapów realizacji projektu, które łącznie z innymi ściśle związanymi usługami doprowadzą do przywrócenia bezrobotnego na rynek pracy. W ramach realizacji Projektów, oprócz prowadzenia szkoleń jako głównej metody aktywizacji osób bezrobotnych wykonywane będą inne działania, o charakterze towarzyszącym, które mają służyć jak najlepszemu i najefektywniejszemu osiągnięciu zamierzonego rezultatu. Na etapie diagnozy osoby bezrobotnej wykonywane będą czynności takie jak wywiad diagnostyczny, obserwacja diagnostyczna osoby bezrobotnej w trakcie rozmowy doradczej i konsultacje specjalistyczne. Tego rodzaju czynności na etapie diagnozy osoby bezrobotnej konieczne są do ustalenia jej kwalifikacji oraz indywidualnych predyspozycji oraz preferencji - tak aby na kolejnym etapie możliwe było zaproponowanie najlepszego zestawu działań aktywizacyjnych w postaci szkoleń, warsztatów i kursów i określenie wachlarza działań, jaki jest konieczny do przeprowadzenia dla danej osoby. W ramach tego etapu odbywać się będą warsztaty z zakresu poszukiwania pracy i z zakresu znajomości rynku pracy, jak również warsztaty motywacyjne. Etap diagnozy (etap wstępny) będzie zawierał zatem również element szkoleń zawodowych, które są świadczeniem głównym w całym projekcie. Kursy/szkolenia zawodowe i z zakresu umiejętności społecznych niezbędnych w pracy będą główną i podstawową częścią Projektu prowadzonego przez Wnioskodawcę. W skład wykonywanych szkoleń i kursów na tym etapie będą również wchodzić szkolenia z zakresu umiejętności społecznych niezbędnych do wykonywania określonej pracy.

Po zakończonym etapie działań aktywizacyjnych w postaci kursów i szkoleń zawodowych z zakresu kompetencji społecznych Wnioskodawca planuje udzielać bezrobotnym wsparcia w poszukiwaniu zatrudnienia poprzez wsparcie w wyszukaniu miejsca pracy, które odpowiadałoby udoskonalonemu/zmodyfikowanemu przygotowaniu zawodowemu osoby. W trakcie wsparcia w poszukiwaniu pracy - z inicjatywy pracodawcy lub bezrobotnego oraz opiekunów bezrobotnego delegowanych przez Wnioskodawcę, osoba bezrobotna będzie mogła zostać skierowana na dalsze kursy, które są w jej ocenie - lub w ocenie pracodawcy lub opiekuna osoby bezrobotnej - konieczne lub pomocne w utrzymaniu zatrudnienia przez daną osobę. Wnioskodawca zamierza aktywnie współpracując z pracodawcą, dobrać odpowiednie szkolenia i metody służące utrzymaniu pracy przez daną osobę. Działania z zakresu wsparcia bezrobotnego w wyszukaniu pracy są ściśle związane z pozostałymi elementami Projektu, i służyć mają „zamknięciu” procesu edukacji danej osoby bezrobotnej, tj. doprowadzenia do zamierzonego efektu działań aktywizacyjnych (szkoleń) jakim jest faktyczne znalezienie i utrzymanie zatrudnienia, przy czym jak wskazano powyżej zakres takich działań może być różny w stosunku do poszczególnych osób ponieważ celem Projektu jest zwykle takie przekwalifikowanie osoby bezrobotnej aby była ona w stanie samodzielnie znaleźć zatrudnienie. Osoba taka podlega jednak monitoringowi opiekuna i w razie potrzeby proponowane są jej/pracodawcy odpowiednie kursy czy szkolenia, mające na celu utrzymanie podjętego zatrudnienia. W ramach Zamówień na poszczególnych etapach obok prowadzenia szkoleń/kursów/warsztatów nakierowanych na wprowadzenie danych osób na rynek pracy realizowane będą także działania przygotowujące, wspierające i monitorujące główną usługę, takie jak prowadzenie centrów aktywizacji pełniących funkcję punktów rekrutacji uczestników i ich obsługi, obserwacja zmian zachodzących u osób bezrobotnych po odbyciu szkoleń, job coaching, wsparcie motywacyjne na etapie poszukiwania pracy, pośrednictwo pracy, monitorowanie sytuacji zawodowej bezrobotnych, czyli tego, na ile uczestnik Projektu wykorzystuje w pracy zdobyte w procesie szkoleniowym kwalifikacje zawodowe i kompetencje społeczne.

Wnioskodawca ma wątpliwości, czy usługa kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego realizowana w formie szkoleń oraz inne usługi ściśle z nimi związane, w tym usługi doradztwa zawodowego oraz pośrednictwa pracy finansowane w podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r., poz. 2174, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na mocy art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów rozumieniu art. 7 (…).

Stosownie do treści art. 41 ust. 1 ustawy, stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

W świetle art. 146aa ust. 1 pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do końca roku następującego po roku, dla którego wartość relacji, o której mowa w art. 38a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, jest nie większa niż 43% oraz wartość, o której mowa w art. 112aa ust. 5 tej ustawy, jest nie mniejsza niż -6%, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Zarówno w treści ustawy, jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi bądź zwolnienie od podatku.

Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy, zwalnia się od podatku usługi świadczone przez:

jednostki objęte systemem oświaty w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, w zakresie kształcenia i wychowania,
uczelnie, jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz jednostki badawczo – rozwojowe, w zakresie kształcenia na poziomie wyższym

– oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane.

W świetle art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy, zwalnia się również od podatku usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, inne niż wymienione w pkt 26:

prowadzone w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach, lub
świadczone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe – wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją, lub
finansowane w całości ze środków publicznych

– oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Z treści art. 43 ust. 17 ustawy wynika, że zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a, nie mają zastosowania do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli:

nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej, zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit a lub,
ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Stosownie do art. 43 ust. 17a ustawy, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18a, 23, 26, 28, 29 i 33 lit. a, mają zastosowanie do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, dokonywanych przez podmioty świadczące usługi podstawowe.

Określenie „ścisły związek” oznacza, że do wykonania usługi podstawowej niezbędna jest dostawa towarów lub świadczenie usług pomocniczych, przy czym nie może to być jakikolwiek związek, lecz relacja o charakterze wskazującym na nieodzowność tych ostatnich dla prawidłowego przebiegu podstawowej usługi.

Jak wynika z § 3 ust. 1 pkt 14 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień (Dz. U. z 2018 r. poz. 701), zwalnia się od podatku usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, finansowane w co najmniej 70% ze środków publicznych oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 13, 14, 18 i 19, stosuje się do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi dokonywanych przez podmioty świadczące usługi podstawowe (§ 8 ust. 8 rozporządzenia).

W świetle § 3 ust. 9 rozporządzenia, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 13, 14, 18 i 19, nie mają zastosowania do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli:

nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej, zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 13, 14, 18 i 19, lub
ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Wskazane wyżej regulacje stanowią implementację prawa unijnego, gdyż w świetle art. 132 ust. 1 lit. i) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z 11 grudnia 2006 r., str. 1, z późn. zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady, państwa członkowskie zwalniają kształcenie dzieci lub młodzieży, kształcenie powszechne lub wyższe, kształcenie zawodowe lub przekwalifikowanie, łącznie ze świadczeniem usług i dostawą towarów ściśle z taką działalnością związanych, prowadzone przez odpowiednie podmioty prawa publicznego lub inne instytucje działające w tej dziedzinie, których cele uznane są za podobne przez dane państwo członkowskie.

W tym kontekście wskazać należy – co wielokrotnie podkreślał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej – że zakres zwolnień przewidzianych w Dyrektywie 2006/112/WE Rady nie może być interpretowany w sposób rozszerzający. Czynności zwolnione zgodnie z Dyrektywą 2006/112/WE Rady stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego, a ich ujednolicona interpretacja ma służyć unikaniu rozbieżności w stosowaniu systemu podatku od wartości dodanej w poszczególnych państwach członkowskich. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem „pojęcia używane do opisania zwolnień wymienionych w art. 13 Szóstej Dyrektywy 2006/112/WE Rady powinny być interpretowane w sposób ścisły, ponieważ stanowią one odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatkiem VAT objęta jest każda dostawa towarów i każda usługa świadczona odpłatnie przez podatnika” (wyrok TSUE z dnia 19 listopada 2009 r. C-461/08 w sprawie Don Bosco Onroerend Goed BV).

Zgodnie z definicją zawartą w art. 44 rozporządzenia Rady (UE) Nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do Dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 77/1) usługi w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania świadczone na warunkach określonych w art. 132 ust. 1 lit. i) dyrektywy 2006/112/WE obejmują nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem, jak również nauczanie mające na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Czas trwania kursu w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania nie ma w tym przypadku znaczenia.

Możliwość skorzystania ze zwolnienia w odniesieniu do świadczenia usługi (ale też i dostawy towarów) ściśle związanej z usługą kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego wymaga spełnienia określonych warunków, na które wskazuje TSUE m.in. w sprawie Horizon College C-434/05. Po pierwsze, zarówno główna działalność edukacyjna, jak i dostawa towarów lub świadczenie usług ściśle związane z tą działalnością muszą być wykonywane przez jeden z podmiotów, o których mowa w art. 132 ust. 1 lit. i Dyrektywy 2006/112/WE Rady. Po drugie, świadczenie usług lub dostawa towarów ściśle związanych z czynnościami głównymi muszą być konieczne do wykonywania transakcji podlegających zwolnieniu. Po trzecie, świadczenie usług i dostawa towarów są wyłączone z zakresu zwolnienia, jeżeli ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu poprzez dokonywanie transakcji stanowiących bezpośrednią konkurencję w stosunku do działalności przedsiębiorstw wykonujących działalność gospodarczą, objętej VAT.

Na usługę złożoną składa się kombinacja różnych czynności, prowadzących do realizacji określonego celu – do wykonania świadczenia głównego, na które składają się różne czynności pomocnicze. Natomiast, czynność należy uznać za pomocniczą, jeśli nie stanowi ona celu samego w sobie, lecz jest środkiem do pełnego zrealizowania lub wykorzystania usługi zasadniczej. Pojedyncza czynność traktowana jest zatem jak element usługi kompleksowej wówczas, jeżeli cel świadczenia czynności pomocniczej jest zdeterminowany przez usługę główną oraz nie można wykonać lub wykorzystać bez czynności pomocniczej usługi głównej. Co do zasady, każde świadczenie dla celów opodatkowania podatkiem od towarów i usług powinno być traktowane jako odrębne i niezależne, jednak w sytuacji gdy jedna usługa obejmuje z ekonomicznego punktu widzenia kilka świadczeń, usługa ta nie powinna być sztucznie dzielona dla celów podatkowych. Zatem, z ekonomicznego punktu widzenia usługi nie powinny być dzielone dla celów podatkowych wówczas, gdy tworzyć będą jedną usługę kompleksową, obejmującą kilka świadczeń pomocniczych. Jeżeli jednak w skład świadczonej usługi wchodzić będą czynności, które nie służą wyłącznie wykonaniu czynności głównej, zasadniczej, lecz mogą mieć również charakter samoistny, to wówczas nie ma podstaw dla traktowania ich jako elementu usługi kompleksowej.

Powyższe potwierdza utrwalona linia orzecznicza TSUE, zgodnie z którą świadczenie kompleksowe podlega takim regulacjom opodatkowania VAT, w tym również w zakresie stosowania stawki VAT, jakie dotyczą świadczenia głównego. Oznacza to, że opodatkowanie świadczeń pomocniczych, składających się na świadczenie kompleksowe, podlega takim samym zasadom opodatkowania, jakim podlega świadczenie główne. Pogląd taki został ukształtowany w orzeczeniu TSUE w sprawie C-349/96 Card Protection Plan Ltd (CPP), w którym Trybunał stwierdził, że „Z jedną usługą mamy do czynienia zwłaszcza wtedy, gdy jeden lub kilka elementów należy uznać za usługę główną, a jeden lub kilka elementów za usługi pomocnicze, objęte tym samym reżimem podatkowym, co usługa główna.” (podobnie w orzeczeniu w sprawie C-41/04 Levob Verzekeringen BV).

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca zamierza zająć się świadczeniem usług dla instytucji rynku pracy, sektora edukacji i pomocy społecznej w zakresie:

Poradnictwo grupowe - Każdy uczestnik weźmie udział w poradnictwie grupowym. Tematyka: tworzenie dokumentów aplikacyjnych, przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej zarządzanie czasem w poszukiwaniu pracy i aktualne trendy rynku pracy.

Opracowanie IPD - Każdy uczestnik weźmie udział w doradztwie zawodowym mającym na celu opracowanie Indywidualnego Planu Działania (IPD) oraz jego późniejszą weryfikację. Proces aktywizacji zawodowej uczestnika rozpocznie się od rozpoznania aktualnej sytuacji społeczno-zawodowej i identyfikacji jego potrzeb. Efektem tego etapu będzie IPD opracowany w trakcie dwustronnych ustaleń pomiędzy uczestnikiem projektu a doradcą zawodowym. Przy opracowywaniu i realizacji IPD każdorazowo będzie uzasadniony wybór danej formy wsparcia i uzasadnienie to będzie włączone do prowadzonej dokumentacji. IPD będzie na bieżąco weryfikowany w zależności od postępów w aktywizacji zawodowej uczestnika.

Poradnictwo zawodowe - Z uwagi na stwierdzone bariery uczestników (w tym barierę mentalną) każdy z nich zostanie objęty indywidualnym poradnictwem zawodowym. Celem będzie zwiększenie umiejętności obiektywnej oceny sytuacji, w której znajduje się bezrobotny, wyzwalanie aktywności i inicjatywy, towarzyszenie i udzielanie wsparcia w procesie zmiany. Tematyka doradztwa: problemy psychospołeczne uczestników, poznanie siebie w odniesieniu do stanowiska pracy, stymulowanie rozwoju osobowości i motywacji do zmiany swojego położenia zawodowego, udzielanie informacji o możliwościach kształcenia i szkolenia.

Pośrednictwo pracy - Jego celem jest pomoc uczestnikowi w znalezieniu zatrudnienia zgodnego z kwalifikacjami i kompetencjami uczestnika, w tym przedstawianie mu ofert pracy oraz indywidualne przygotowanie do aplikowania o pracę. W szczególności będzie ono polegało na:
- pozyskiwaniu ofert pracy od pracodawców w celu udostępniania ich uczestnikom projektu
- inicjowaniu i organizowaniu kontaktów uczestnikom projektu z pracodawcami,
- udostępnianiu pracodawcom poszukującym pracowników informacji o uczestnikach projektu pod kątem ich ewentualnego zatrudnienia.

Szkolenia zawodowe - z uwagi na stwierdzone problemy związane z dezaktualizacją zawodową (w wyniku pozostania bez zatrudnienia przez długi okres czasu), niskie wykształcenie i kwalifikacje niedostosowane do potrzeb rynku pracy konieczne jest zapewnienie uczestnikom szkolenia zawodowego. Każdy uczestnik weźmie udział w wysokiej jakości szkoleniu zawodowym. Szkolenia zawodowe (1 szkolenie /1 osobę) zostaną wybrane w oparciu o doradztwo zawodowe, ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych województwa oraz zapotrzebowanie zgłaszane przez pracodawców). Przy wyborze szkolenia zostaną również wzięte pod uwagę predyspozycje psychospołeczne uczestnika, w tym jego niepełnosprawność (jeżeli dotyczy). Szkolenia zawodowe zostaną zlecone firmie z doświadczeniem szkoleniowym i posiadającej wpis do RIS. W projekcie będą realizowane wyłącznie kursy i szkolenia, wynikające z opracowanych w ramach działań projektowych Indywidualnych Planów Działania, kończące się nabyciem kompetencji i/lub uzyskaniem kwalifikacji (kursy i szkolenia dopasowane do potrzeb i wspierające sytuację zawodową danego uczestnika na rynku pracy), (w rozumieniu Wytycznych Ministra Infrastruktury i Rozwoju w zakresie monitorowania postępu rzeczowego realizacji programów operacyjnych na lata 2014-2020). Uczestnikom zostaną zapewnione materiały szkoleniowe, badania lekarskie, stypendium szkoleniowe oraz pokryte koszty dojazdu. Nabycie kwalifikacji/kompetencji zawodowych będzie weryfikowane poprzez przeprowadzenie odpowiedniego ich sprawdzenia (np. w formie egzaminu).

W ramach projektu, szkolenia:

będą kończyły się uzyskaniem certyfikatu potwierdzającego uzyskane kwalifikacje lub

uzyskaniem uprawnień do wykonywania zawodu unormowanych w rozporządzeniach właściwego ministra.

Standardowym sposobem mierzenia skuteczności podjętych działań jest zatrudnienie i utrzymanie zatrudnienia przez osobę poddaną procesowi aktywizacji zawodowej. Konsekwencją tego jest to, że podmiot realizujący zadanie jest wynagradzany etapowo. Wynika to z faktu, że jakkolwiek niedoskonały, to jednak jest to pewien miernik skuteczności projektu (czyli aktywizacji zawodowej osoby bezrobotnej). Jak wspomniano powyżej, sposób osiągnięcia tego celu i zaprojektowanie działań w celu jego osiągnięcia nie jest z góry określony przez zamawiającego, z wyjątkiem określenia minimalnych wymagań dotyczących zamawianych usług. Jednocześnie Zamawiający określa wynagrodzenie za wykonanie usług aktywizacji zawodowej jako jednolitą kwotę należną za wykonanie usług (realizację Programu) w stosunku do 1 osoby bezrobotnej objętej Programem.

W konsekwencji poszczególni oferenci mogą przedstawiać różne koncepcje działań aktywizacyjnych. Wnioskodawca jednak zamierza każdorazowo realizować Projekty poprzez swoją autorską koncepcję aktywizacji zawodowej osób trwale bezrobotnych. Polega ona na aktywizacji poprzez określony cykl szkoleń i kursów, zarówno zawodowych jak i z zakresu kompetencji społecznych, obudowanych działaniami pobocznymi ściśle związanymi z usługami szkoleniowymi, i wykonywanymi aby zrealizować cel Projektu i w sposób efektywny przeprowadzić proces szkoleniowy. Koncepcja, którą planuje zaproponować Wnioskodawca opiera się zatem na modelu edukacyjnym, zakładającym postawienie ciężaru działań na zajęcia o charakterze szkoleń na każdym z etapów realizacji projektu, które łącznie z innymi ściśle związanymi usługami doprowadzą do przywrócenia bezrobotnego na rynek pracy. Projekty te zwykle będą dzielić się na trzy etapy:

w pierwszym z nich badany jest potencjał zatrudnieniowy konkretnej osoby bezrobotnej (diagnoza), wykonywana aby określić możliwości kompetencje i braki danej osoby i ułożyć dla niej najbardziej efektywny schemat szkoleń

drugi stanowi realizację edukacyjnych działań aktywizacyjnych z poszczególnymi osobami według autorskiej koncepcji aktywizacji, o której mowa poniżej,

trzeci zakłada wsparcie bezrobotnego - przygotowanego już do powrotu na rynek pracy, wyposażonego w kompetencje społeczne i zawodowe - w poszukiwaniu zatrudnienia poprzez monitoring i oferowanie działań mających pomóc danej osobie w utrzymaniu zatrudnienia, na tym etapie możliwe jest realizowanie szkoleń potrzebnych zgodnie z zapotrzebowaniem zgłaszanym przez samego bezrobotnego, pracodawcę lub opiekuna. Na tym etapie zakres działań dostosowany jest do danej osoby do której są one kierowane - celem całego Projektu jest stworzenie osoby samodzielnej, o podniesionym poziomie zatrudnialności, która będzie mogła samodzielnie znaleźć zatrudnienie.

niski poziom kwalifikacji zawodowych nieadekwatnych do potrzeb rynku pracy oraz

stan bierności i braku motywacji osób, do których skierowany jest program.

Wnioskodawca wypracował koncepcję działań aktywizacyjnych opartych na przeprowadzeniu szkoleń i warsztatów, zawodowych oraz nakierowanych na uzyskanie kompetencji społecznych niezbędnych na rynku pracy jak również mających na celu zmotywowanie osób bezrobotnych do podjęcia aktywności zawodowej za najbardziej efektywną formę aktywizacji.

W związku z tak przedstawionym opisem sprawy Wnioskodawca ma wątpliwości czy usługa kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego realizowana w formie szkoleń oraz inne usługi ściśle z nimi związane, w tym usługi doradztwa zawodowego oraz pośrednictwa pracy finansowane w całości ze środków publicznych, będą zwolnione od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy.

Analiza powołanych przepisów prawa prowadzi do wniosku, że dla objęcia usług świadczonych przez Wnioskodawcę zwolnieniem z podatku, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy, konieczne jest uznanie przedmiotowych usług za usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego oraz stwierdzenie, iż przedmiotowe usługi są finansowane w całości ze środków publicznych.

Środkami publicznymi - w myśl art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 2077 ze zm.) są:

dochody publiczne;
środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;
przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
1. ze sprzedaży papierów wartościowych,
2. z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
3. ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
4. z otrzymanych pożyczek i kredytów,
5. z innych operacji finansowych;
przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

Natomiast stosownie do art. 9 powołanej ustawy o finansach publicznych, sektor finansów publicznych tworzą:

organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
2a) związki metropolitalne;
jednostki budżetowe;
samorządowe zakłady budżetowe;
agencje wykonawcze;
instytucje gospodarki budżetowej;
państwowe fundusze celowe;
Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
Narodowy Fundusz Zdrowia;
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
uczelnie publiczne;
Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
państwowe i samorządowe instytucje kultury;
inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.

Z art. 4 ust. 1 ww. ustawy o finansach publicznych wynika, że przepisy ustawy stosuje się do:

jednostek sektora finansów publicznych;
innych podmiotów w zakresie, w jakim wykorzystują środki publiczne lub dysponują tymi środkami.

Zatem, ustawa o finansach publicznych wymienia wprost co należy uznać za środki publiczne. Przepisy zaliczają do środków publicznych dochody publiczne, środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz wskazane przychody budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z różnych źródeł. Środkami publicznymi są również środki pochodzące z funduszy strukturalnych.

W przedstawionym opisie sprawy Wnioskodawca wskazał, że zamierza realizować autorską koncepcję aktywizacji zawodowej osób trwale bezrobotnych, na którą składa się usługa główna w postaci prowadzenia szkoleń/kursów/warsztatów nakierowanych na wprowadzenie danych osób na rynek pracy a także inne działania przygotowujące, wspierające i monitorujące główną usługę, takie jak obserwacja zmian zachodzących u osób bezrobotnych po odbyciu szkoleń, job coaching, wsparcie motywacyjne na etapie poszukiwania pracy, pośrednictwo pracy, monitorowanie sytuacji zawodowej bezrobotnych, czyli tego, na ile uczestnik Projektu wykorzystuje w pracy zdobyte w procesie szkoleniowym kwalifikacje zawodowe i kompetencje społeczne.

Przekładając powołane przepisy prawa na grunt rozpatrywanej sprawy należy stwierdzić, że szkolenia, warsztaty oraz kursy zawodowe, które prowadzą do zdobycia wiedzy związanej z danym zawodem jak również szkolenia z zakresu kompetencji społecznych, realizowane przez Wnioskodawcę w ramach projektu dotyczącego aktywizacji zawodowej osób trwale bezrobotnych, spełniają definicję usług kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy. Jednocześnie przedmiotowe szkolenia, warsztaty oraz kursy zawodowe są finansowane w całości ze środków publicznych. Zatem przedmiotowe usługi mogą korzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy.

Natomiast czynności dodatkowe wykonywane przez Wnioskodawcę na poszczególnych etapach realizowanego projektu, w tym m.in. obserwacja zmian zachodzących u osób bezrobotnych po odbyciu szkoleń, job coaching, wsparcie motywacyjne na etapie poszukiwania pracy, pośrednictwo pracy, monitorowanie sytuacji zawodowej bezrobotnych, nie mogą być uznane za nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z konkretną branżą lub zawodem, ani za nauczanie mające na celu uzyskanie, bądź uaktualnienie wiedzy do celów zarobkowych. W konsekwencji więc czynności te nie mogą zostać uznane za usługi w zakresie kształcenia bądź przekwalifikowania zawodowego.

Należy Jednak rozważyć, czy przedmiotowe usługi mogą korzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy jako usługi ściśle związane z usługami kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego.

W tym miejscu należy odwołać się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie C-434/05 Horizon College, na który powołał się również Wnioskodawca, w którym Trybunał wskazał warunki jakie muszą zostać spełnione aby można było skorzystać ze zwolnienia w odniesieniu do świadczenia usługi (ale też i dostawy towarów) ściśle związanej z usługą kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego. Po pierwsze, zarówno główna działalność edukacyjna, jak i dostawa towarów lub świadczenie usług ściśle związane z tą działalnością muszą być wykonywane przez jeden z podmiotów, o których mowa w art. 132 ust. 1 lit. i dyrektywy 2006/112/WE. Po drugie, świadczenie usług lub dostawa towarów ściśle związanych z czynnościami głównymi mogą korzystać ze zwolnienia tylko wtedy, jeżeli są one konieczne do dokonywania transakcji podlegających zwolnieniu. Po trzecie, świadczenie usług i dostawa towarów są wyłączone z zakresu zwolnienia, jeżeli ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu poprzez dokonywanie transakcji stanowiących bezpośrednią konkurencję w stosunku do działalności przedsiębiorstw wykonujących działalność gospodarczą, objętej podatkiem VAT. W sprawie Horizon College Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej rozstrzygnął, że „Świadczenie usług lub dostawa towarów mogą być uznane za „ściśle związane” z działalnością edukacyjną, a przez to traktowane tak samo na gruncie podatkowym zgodnie z art. 13 część A ust. 1 lit. i) szóstej dyrektywy tylko, gdy mają one rzeczywiście charakter pomocniczy w stosunku do działalności edukacyjnej stanowiącej świadczenie główne (...). Z orzecznictwa Trybunału wynika, że określone świadczenie może być uznane za pomocnicze względem świadczenia głównego, jeżeli nie stanowi celu samego w sobie, lecz środek służący jak najlepszemu skorzystaniu ze świadczenia głównego (...)” - pkt 28 i 29.

usługa ta jest wykonywana przez podmiot korzystający ze zwolnienia przy świadczeniu usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego,

usługa ta jest niezbędna do wykonania usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego,

usługa ta - z ekonomicznego punktu widzenia - jest finansowana w całości ze środków publicznych,

celem wykonania usługi nie jest osiągnięcie dodatkowego dochodu, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

W analizowanej sprawie Wnioskodawca jednoznacznie wskazał, że usługi towarzyszące szkoleniom – tj. usługi dodatkowe wykonywane na każdym z etapów będą usługami wspomagającymi usługę główną, jaką jest kształcenie i przekwalifikowanie zawodowe, tak aby przedmiotowa usługa główna mogła zostać w optymalny sposób wykorzystana oraz aby umożliwić zmierzenie stopnia skuteczności projektu rozumianego jako aktywizacja osób bezrobotnych, a przede wszystkim móc skierować uczestników projektu na nowe szkolenia odpowiadające zmieniającym się potrzebom ich i ich pracodawców. Jednocześnie cały kompleks składający się z usługi głównej i usług ją wspomagających ma na celu przekwalifikowanie osób bezrobotnych oraz ich aktywizację zawodową.

Zatem, biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, że świadczone przez Wnioskodawcę usługi dodatkowe są usługami ściśle związanymi z usługą podstawową świadczoną przez ten sam podmiot.

Odnosząc przytoczone wyżej regulacje prawne do przedstawionego opisu sprawy stwierdzić należy, że usługi dodatkowe wykonywane przez Wnioskodawcę w ramach projektu są niezbędne do wykonywania usługi podstawowej, tj. usługi szkoleniowej w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, która jest usługą przeważającą. W konsekwencji, wymienione we wniosku usługi dodatkowe korzystają ze zwolnienia od podatku, analogicznie jak usługa szkoleniowa.

Zatem mając na uwadze wyżej cytowane przepisy oraz przedstawione we wniosku okoliczności sprawy należy stwierdzić, że świadczone przez Wnioskodawcę usługi szkoleniowe w zakresie aktywizacji osób bezrobotnych finansowane w całości ze środków publicznych, podlegają zwolnieniu od podatku VAT jako usługi szkoleniowe w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego. Natomiast czynności dodatkowe w tym m.in. obserwacja zmian zachodzących u osób bezrobotnych po odbyciu szkoleń, job coaching, wsparcie motywacyjne na etapie poszukiwania pracy, pośrednictwo pracy, monitorowanie sytuacji zawodowej bezrobotnych podlegają zwolnieniu od podatku VAT jako usługi ściśle związane z usługą kształcenia zawodowego i niezbędne do wykonania usługi podstawowej. W związku z tym, skoro przedmiotowe usługi są w całości finansowane ze środków publicznych, podlegają zwolnieniu od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy.

Zatem usługa kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego realizowana w formie szkoleń oraz inne usługi ściśle z nimi związane, w tym usługi doradztwa zawodowego oraz pośrednictwa pracy finansowane w całości ze środków publicznych, będą zwolnione z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy.

Tym samym, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Zaznaczenia wymaga, że organ podatkowy jest ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem zdarzenia przyszłego. Wnioskodawca ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu zdarzenia przyszłego. Podkreślenia wymaga, że interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. Niniejszą interpretację wydano w oparciu o opis sprawy przedstawiony przez Wnioskodawcę we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, w szczególności o informację, że usługi towarzyszące szkoleniom – tj. usługi dodatkowe wykonywane na każdym z etapów będą usługami wspomagającymi usługę główną, jaką jest kształcenie i przekwalifikowanie zawodowe, tak aby przedmiotowa usługa główna mogła zostać w optymalny sposób wykorzystana oraz aby umożliwić zmierzenie stopnia skuteczności projektu rozumianego jako aktywizacja osób bezrobotnych, a przede wszystkim móc skierować uczestników projektu na nowe szkolenia odpowiadające zmieniającym się potrzebom ich i ich pracodawców. Zatem w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

W myśl art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej, przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w, w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin