Naczelnik Świętokrzyskiego Urzędu Skarbowego w Kielcach działając na podstawie art. 14 a § 1 oraz § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz. U., z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 22 września 2005 r. (otrzymanego w dniu 26 września 2005 r.) w sprawie udzielenia interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz podatku od towarów i usług stwierdza, że przedstawione we wniosku stanowisko jest prawidłowe w części dotyczącej nie powstania obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych z uwagi na miejsce wykonania praw majątkowych i nieprawidłowe w części dotyczącej nie powstania obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych z uwagi na powstanie obowiązku w podatku od towarów i usług.

W dniu 26 września 2005 r. strona złożyła wniosek w sprawie interpretacji przepisów prawa podatkowego w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz podatku od towarów i usług.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że spółka sprzedawała towary do firmy "E." (spółka z siedzibą we Francji). "E." nie uregulowała wszystkich swoich zobowiązań względem spółki, pomimo wystosowania żądań ich uregulowania. Podjęte działania nie przyniosły efektów i spółka nie odzyskało znacznej części należnych jej pieniędzy od "E.". Wobec powyższego dokonała sprzedaży wierzytelności (własnych) względem firmy z siedzibą we Francji, do firmy "M." z siedzibą we Włoszech.

Podatnik zwrócił się z zapytaniem;Czy transakcja sprzedaży własnych wierzytelności Spółki względem zagranicznego podmiotu (z siedzibą we Francji) do innego zagranicznego podmiotu (z siedzibą we Włoszech) podlega opodatkowaniu podatkiem PCC.

Zdaniem podatnika przedmiotowa transakcja nie jest opodatkowana podatkiem PCC, ponieważ:
1. zbywane prawo majątkowe nie podlega wykonaniu na terytorium Polski,
2. nabywca wierzytelności (firma z siedzibą we Włoszech) świadczy usługę pośrednictwa finansowego podlegającą opodatkowaniu lub zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Naczelnik Świętokrzyskiego Urzędu Skarbowego w Kielcach po przeanalizowaniu przedstawionego stanu faktycznego wyjaśnia, co następuje:

Zgodnie z art. 509 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zmianami) zwanej dalej ustawą K.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew wierzytelności), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Przeniesienie to może nastąpić na podstawie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności.

Dla stwierdzenia, czy dokonanie konkretnej czynności prawnej podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych konieczne jest ustalenie;
• - czy dokonywana czynność należy do zakresu przedmiotowego podatku określonego w art. 1 ust. 1, 2 i 3 oraz czy zostały spełnione warunki, o których mowa w art. 1 ust. 4 i 6,
• - a następnie czy dana czynność nie została wyłączona spod opodatkowania.

Wierzytelność pieniężna, która ma być przedmiotem przelewu, jest niewątpliwie prawem majątkowym W wypadku przelewu wierzytelności powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych uzależnione jest od formy, jaką przyjmie umowa przenosząca własność wierzytelności na nabywcę. Umowa sprzedaży wierzytelności, jako umowa wymieniona wśród czynności rodzących obowiązek podatkowy, będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych - Dz. U. z 2005 r. nr 41 poz. 399 tekst jednolity ze zm. - zwanej dalej ustawą p.c.c.).

Aby konkretna czynność mieszcząca się w zakresie przedmiotowym ustawy podlegała podatkowi od czynności cywilnoprawnych, muszą zostać spełnione warunki określone w art. 1 ust. 4 ustawy p.c.c.

1) Zgodnie z pierwszym z nich (art. 1 ust. 4 pkt 1 ustawy p.c.c.) podlegają podatkowi PCC, czynności jeżeli ich przedmiotem są rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W tym zakresie nie jest istotne miejsce zawarcia umowy, czy siedziba stron umowy.
Zgodnie z art. 454 § 1 ustawy K.c., „jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia; jeżeli wierzyciel zmienił miejsce zamieszkania lub siedzibę po powstaniu zobowiązania, ponosi spowodowaną przez tę zmianę nadwyżkę kosztów przesłania.”

Z powyższego wynika, że miejscem wykonania zobowiązania (świadczenia pieniężnego) jest siedziba wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia. W sytuacji, kiedy następuje zmiana wierzyciela – w wyniku sprzedaży wierzytelności – dłużnik zawiadomiony o tej zmianie, musi ten fakt uwzględnić i spełnić świadczenie nabywcy wierzytelności, w jego siedzibie w chwili spełnienia świadczenia.

W złożonym wniosku Spółka nie informuje o szczególnych warunkach umowy odnośnie określenia miejsca spełnienia (wykonania) świadczenia.

W związku z tym miejscem wykonania przedmiotowego prawa majątkowego będzie siedziba nabywcy wierzytelności, czyli terytorium Republiki Włoskiej.
Dlatego należy uznać, że warunek ten nie został spełniony.

2) Drugi warunek stanowi (art. 1 ust. 4 pkt 2 ustawy p.c.c.), że podlegają podatkowi PCC, rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Warunek ten z uwagi na siedzibę nabywcy na terytorium Republiki Włoskiej również nie jest spełniony.

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że z uwagi na nie wypełnienie żadnego z ww. warunków, obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych nie powstanie.

Nieprawidłowe jest jednak stanowisko Spółki twierdzące, że przedmiotowa umowa nie pędzie podlegać PCC z uwagi na to, że nabywca wierzytelności (firma z siedzibą we Włoszech) świadczy usługę pośrednictwa finansowego podlegającą opodatkowaniu lub zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

„Wyrażając taki pogląd spółka przeciwstawia umowę przelewu wierzytelności (art. 509-518 K.c.) umowie sprzedaży (art. 535-602 K.c.) twierdząc, iż są to dwa odrębne rodzaje umów nazwanych, określonych przepisami Kodeksu cywilnego. Stanowisko to jest całkowicie błędne. Tylko sprzedaż jest szczególnego rodzaju umową nazwaną przewidzianą w części szczególnej księgi trzeciej Kodeksu cywilnego obejmującej różnego rodzaju umowy. Natomiast przelew wierzytelności jest swoistą konstrukcją prawną przewidzianą w ogólnych zasadach zobowiązań, prowadzącą do zmiany osoby wierzyciela. Istotą jej jest przeniesienie wierzytelności na osobę trzecią bez zgody dłużnika” (wyrok NSA z dnia 18 lutego 2003 r., sygn. akt SA/Bk 877/02).

Zgodnie z dyspozycją art. 2 pkt 4 ustawy o p.c.c., nie podlegają opodatkowaniu czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu jej opodatkowania jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku, z wyjątkiem umów sprzedaży i zamiany zwolnionych z podatku od towarów i usług, których przedmiotem są nieruchomości lub ich części albo prawo użytkowania wieczystego.

Przepis ten ma na celu rozgraniczenie zakresów opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz podatkiem od towarów i usług.

Decydujące znaczenie ma zatem okoliczność, czy przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest z niego zwolniona. Obowiązek podatkowy w podatku VAT, ciąży co do zasady na sprzedawcy (z pewnymi wyjątkami, art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm. - zwanej dale ustawą p.t.u.). Wyłączenie z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych dotyczy sytuacji, gdy na sprzedającym ciąży obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług. Jeżeli z tytułu danej czynności u podatnika podatku od towarów i usług (sprzedawcy) nie powstaje obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług, wówczas czynność ta podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Nie ma znaczenia przy tym, że nabywcą jest podatnik podatku VAT.

Sprzedaż wierzytelności z tytułu prowadzonej działalności (np. produkcji) nie może być zaliczana do usług pośrednictwa finansowego. Jest to bowiem „własna” wierzytelność, a nie nabyta celem dalszej odsprzedaży. Nie powstaje zatem u sprzedawcy obowiązek podatkowy w podatku VAT.

Obowiązek w podatku VAT nie powstaje również u nabywcy z tytułu zakupu wierzytelności. Może on powstać u nabywcy tylko w enumeratywnie wymienionych przypadkach (art. 17 ustawy p.t.u.). Także z tytułu przelewu wierzytelności obowiązek podatkowy nie ciąży na nabywcy. A zatem, jeżeli z tytułu danej czynności u podatnika podatku od towarów i usług nie powstaje obowiązek podatkowy w tym podatku, taka czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Skoro bowiem z tytułu tej czynności sprzedawca nie jest objęty obowiązkiem podatkowym w podatku od towarów i usług, przez co nie jest wyczerpana dyspozycja art. 2 ustawy o p.c.c., tym samym nie może być zwolniony z podatku od czynności cywilnoprawnych.

Natomiast jeżeli podatnik podatku VAT nabył taką wierzytelność, w ramach prowadzonej działalności pośrednictwa finansowego, z tytułu dalszej odsprzedaży bądź ściągania długu podlega opodatkowaniu bądź zwolnieniu od podatku VAT. Tym samym czynności te nie są objęte podatkiem od czynności cywilnoprawnych. na mocy art. 2 ust. 4 ustawy o p.c.c. Wyłączenie z opodatkowania dotyczy sytuacji, gdy na sprzedającym ciąży obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług.

Reasumując, w przedstawionym stanie faktycznym w sytuacji, gdy podatnik z siedzibą w Polsce dokonuje sprzedaży wierzytelności własnej wobec podatnika z siedzibą we Francji, podatnikowi z siedzibą we Włoszech, nie powstaje obowiązek podatkowy w podatku PCC z uwagi na nie spełnienie żadnego z warunków zawartych w art. 1 ust. 4 ustawy p.c.c.