Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0112-KDIL1-2.4012.174.2018.1.PG
z 22 maja 2018 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 16 marca 2018 r. (data wpływu 21 marca 2018 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 21 marca 2018 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca (dalej Spółka) jest płatnikiem podatku od towarów i usług. Spółka prowadzi działalność gospodarczą między innymi w zakresie windykacji należności. Spółka nabywa od wierzycieli pierwotnych wierzytelności dłużników celem ich odzyskania. Zgodnie z zawieranymi z wierzycielami pierwotnymi umowami następuje przelew wierzytelności pieniężnych. W przypadku braku możliwości odzyskania nabytych wierzytelności na drodze polubownej, Spółka wszczyna postępowania sądowne wobec dłużników. Spółka ponosi koszty zastępstwa procesowego w postaci wynagrodzenia reprezentującego go profesjonalnego pełnomocnika. Spółka korzysta ze stałej obsługi prawnej świadczonej przez radcę prawnego, który reprezentuje Spółkę w trakcie postępowania sądowego za co pobiera stosowne wynagrodzenie wystawiając fakturę VAT. Natomiast w wydawanych na skutek wniesionych pozwów orzeczeniach (nakazach zapłaty, wyrokach) sądy orzekają o zwrocie kosztów zastępstwa procesowego oraz o ich wysokości obciążając nimi pozwanego, który przegrał sprawę.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy otrzymany przez Spółkę od dłużnika, a zasądzony przez sąd zwrot kosztów zastępstwa procesowego, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (dalej VAT) zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług?

Zdaniem Wnioskodawcy, zwrot kosztów zastępstwa prawnego zasądzony przez sąd nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi (w szczególności art. 5 i 8 ustawy o VAT) oraz przepisami wspólnotowymi (w szczególności Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 26 listopada 2006 r.), opodatkowaniu podatkiem VAT podlega: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów, import towarów, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Przy odpowiedzi na zadane pytanie pozostaje jedynie wątpliwość, czy w przypadku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego można mówić o świadczeniu usług (pozostałe przedmioty opodatkowania nie budzą bowiem wątpliwości). Zgodnie z art. 8 ustawy o VAT wskazano, że przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy, w tym również: przeniesienie praw do wartości materialnych i prawnych bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej, zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania lub do tolerowania czynności lub sytuacji, świadczenie usług zgodnie z nakazem władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Sposób rozumienia przymiotu odpłatności świadczonych usług przybliża natomiast bogate orzecznictwo ETS w tym zakresie. W szczególności Trybunał uznał, że musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem, a otrzymywaną zapłatą co oznacza, że dana czynność będzie opodatkowana, jeżeli świadczenia wynikające z relacji wiążących obie strony są wzajemne i ekwiwalentne (orzeczenie w sprawie C-16/93 R.J. Tolsma v. Inspecteur der Omzetbelasting, orzeczenie w sprawie 102/86 ApplePear).

Z analizy powyższego wynika, że zwrot kosztów zastępstwa prawnego nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, które byłoby opodatkowane podatkiem VAT. Spółkę oraz podmiot zobowiązany do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (dłużnika) nie łączy żaden stosunek prawny, który można uznać za odpłatne świadczenie usług.

Spółka nie wykonała na rzecz dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ustawy o podatku VAT. Obowiązek zwrotu tychże kosztów wynika jedynie z orzeczenia sądu wydanego stosownie do brzmienia art. 98 kodeksu postępowania cywilnego. Ponieważ zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie stanowi wynagrodzenia za świadczenie będące dostawą towarów lub świadczeniem usług, zdaniem Wnioskodawcy, otrzymanie ich zwrotu na mocy prawomocnego orzeczenia sądu nie powoduje powstania obowiązku podatkowego a tym samym nie wymaga wystawienia faktury VAT. Przychód ten nie podlega ustawie o VAT. Podobne stanowisko przyjął Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z dnia 9 marca 2016 r., sygn. ILPP5/4512-l-25/16-3/AI, Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z dnia 27 grudnia 2012 r., sygn. ILPP2/443-1020/12-2/SJ, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z dnia 12 marca 2010 r., sygn. IPPP1-443-12/10-4/MP, Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z dnia 10 września 2009 r., sygn. ITPP2/443-535/09/AK, Urząd Skarbowy Kraków-Stare Miasto w interpretacji z dnia 25 marca 2005 r., sygn. PP1/443 2 50/05/143877/124/CzW.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1221, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast przez świadczenie usług – w świetle art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Istotą stosunku świadczenia jest każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Świadczenie jest zatem dwustronnym stosunkiem prawnym i wymaga podmiotu pełniącego rolę odbiorcy (konsumenta świadczenia, nabywcy usługi) oraz podmiotu świadczącego (wykonującego czynności, świadczącego usługę). Tak więc określone ustawą o podatku od towarów i usług „świadczenie na rzecz” obejmuje świadczenie na rzecz skonkretyzowanych, a nawet zindywidualizowanych podmiotów (ostatecznych konsumentów).

W powyższym przepisie przyjęto zatem generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia, niebędące dostawą towarów. Stąd też należy stwierdzić, że definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów” i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług, transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Określeniem „usługi” w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług objęto obszerny krąg czynności, obejmujący swym zakresem zarówno czynności określone przez stosowne klasyfikacje statystyczne, jak i cały szereg innych świadczeń, które nie są ujęte w tych klasyfikacjach.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy dla uznania, że świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie, nagroda. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Należy stwierdzić, że czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie świadczącego usługę.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest określenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni i niezbędny związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami i jednocześnie wynagrodzenie to może być wyrażone w pieniądzu.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

A zatem pod pojęciem odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu świadczącego usługę do żądania od odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Dodatkowo należy wskazać, że zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy – opodatkowaniu podlega m.in. odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy – czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Podatnikami – stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy – są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat tej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).

Z przedstawionego we wniosku opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca (Spółka) jest płatnikiem podatku od towarów i usług oraz prowadzi działalność gospodarczą między innymi w zakresie windykacji należności. Spółka nabywa od wierzycieli pierwotnych wierzytelności dłużników celem ich odzyskania. Zgodnie z zawieranymi z wierzycielami pierwotnymi umowami następuje przelew wierzytelności pieniężnych. W przypadku braku możliwości odzyskania nabytych wierzytelności na drodze polubownej, Spółka wszczyna postępowania sądowne wobec dłużników. Spółka ponosi koszty zastępstwa procesowego w postaci wynagrodzenia reprezentującego go profesjonalnego pełnomocnika. Spółka korzysta ze stałej obsługi prawnej świadczonej przez radcę prawnego, który reprezentuje Spółkę w trakcie postępowania sądowego za co pobiera stosowne wynagrodzenie wystawiając fakturę VAT. Natomiast w wydawanych na skutek wniesionych pozwów orzeczeniach (nakazach zapłaty, wyrokach) sądy orzekają o zwrocie kosztów zastępstwa procesowego oraz o ich wysokości obciążając nimi pozwanego, który przegrał sprawę.

Przy tak przedstawionym opisie sprawy Wnioskodawca powziął wątpliwości dotyczące tego, czy otrzymany przez Spółkę od dłużnika, a zasądzony przez sąd zwrot kosztów zastępstwa procesowego, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r., poz. 155, z późn. zm.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Stosownie do § 2 ww. artykułu, do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata – stosownie do § 3 ww. artykułu – zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

W myśl § 4 ww. artykułu, wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Powołany przepis art. 98 statuuje dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu:

1. zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca (merytorycznie albo formalnie i niezależnie od tego, czy ponosi winę w prowadzeniu procesu), zobowiązana jest zwrócić swemu przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu oraz
2. zasadę kosztów niezbędnych i celowych zobowiązującą stronę przegrywającą do zwrotu przeciwnikowi procesowemu tylko tych poniesionych faktycznie kosztów procesu, jakie były niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (uznaniowa ocena sądu w tym względzie uzależniona jest od okoliczności sprawy, a zarazem ograniczona dyspozycjami art. 98 § 2 i § 3) – (Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Jakubecki Andrzej, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna 2008, wyd. III, komentarz do art. 98, publikacja elektroniczna LEX).
   
   

Jak wynika z powyższego obydwie obowiązujące w postępowaniu cywilnym zasady zwrotu kosztów procesu przesądzają o konieczności zwrotu kosztów przez Stronę przegrywającą. Istotą różnicy w przedstawionych zasadach jest sposób ustalenia poszczególnych składników takich kosztów.

Niemniej, opłaty za czynności radców prawnych, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Biorąc pod uwagę powołane przepisy w kontekście przedstawionego stanu sprawy należy stwierdzić, że Spółka nie świadczy żadnej usługi na rzecz dłużnika, związanego z zasądzonym zwrotem kosztów postępowania sądowego, gdyż w tym zakresie pomiędzy Spółką a dłużnikiem nie istnieje żaden (nawet dorozumiany) stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane byłyby świadczenia wzajemne. Spółka bowiem w sądzie reprezentuje własne interesy i nie wykonuje na rzecz jej dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ust. 1 ustawy.

A zatem kwota zwrotu kosztów postępowania sądowego zasądzona wyrokiem sądu nie jest w żaden sposób związana z uzyskaniem świadczenia wzajemnego. Tym samym należy uznać, że w tym konkretnym przypadku, Spółka otrzymując od dłużnika kwotę zwrotu kosztów zastępstwa procesowego nie świadczy na rzecz dłużnika usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, tak więc czynność ta nie podlega opodatkowaniu.

Tym samym zgodzić się należy z twierdzeniem Wnioskodawcy, że: „(…) zwrot kosztów zastępstwa prawnego nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, które byłoby opodatkowane podatkiem VAT. Spółkę oraz podmiot zobowiązany do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (dłużnika) nie łączy żaden stosunek prawny, który można uznać za odpłatne świadczenie usług. Spółka nie wykonała na rzecz dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ustawy o podatku VAT”.

Podsumowując należy uznać, że otrzymany przez Spółkę od dłużnika, a zasądzony przez sąd zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki podatkowoprawne tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej, przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
   
   

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2017 r., poz. 1369, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.