Zasady (formy) opodatkowania działalności gospodarczej 2011-2012
Artur M. Brzeziński | 2012-12-11 23:00:01

↑ Formy opodatkowania

Podatnik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą ma do dyspozycji pięć form opodatkowania (zasad opodatkowania):

{loadposition rectangle_firma}

• zasady ogólne;
• podatek liniowy;
• ryczałt ewidencjonowany;
• kartę podatkową;
• podatek tonażowy.

Kto i kiedy ma prawo do określonych zasad opodatkowania

Zasady ogólne są dostępne dla każdego podatnika, bez względu na przedmiot prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

{loadposition rectangle_firma}

Podatek liniowy jest dostępny bez względu na przedmiot prowadzonej działalności gospodarczej, nie jest jednak dostępny dla podatników świadczących niektóre usługi na rzecz obecnych lub byłych pracodawców.

Nie ma prawa do podatku liniowego podatnik uzyskujący

• z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub
• z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej,

przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.

Od 20 maja 2010 r. nie ma już znaczenia, czy takie usługi były wykonywane w roku podatkowym poprzednim (takie obostrzenie obowiązywało do 19 maja 2010 r., zatem podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą po 19 maja 2010 r. albo jakikolwiek podatnik w roku 2011 ma prawo do podatku liniowego pomimo wykonywania ww. czynności na rzecz pracodawcy w 2009 r.). Podobnie w roku 2012.

W przepisie mowa jest o usługach odpowiadających czynnościom, które świadczono na rzecz byłego pracodawcy. Chodzi zatem o sytuację, gdy pracownik - mechanik samochodowy świadczy usługi w zakresie naprawy samochodów. Jeżeli świadczy inne usługi, niż te wykonywane w ramach umowy o pracę – np. usługi w zakresie konserwacji instalacji elektrycznej w budynku – to nikt nie traci prawa do podatku liniowego.

Sam przedmiot działalności gospodarczej może pokrywać się z zakresem obowiązków w ramach stosunku pracy, można również świadczyć identyczne usługi, jak w ramach stosunku pracy – ale na rzecz innych kontrahentów niż byli lub obecni pracodawcy. W takich sytuacjach nie nastąpi utrata prawa do podatku liniowego.

Sąd Najwyższy wydał wyrok w dniu 23 marca 2010 r. w sprawie I UK 323/09, dotyczący wykonywania czynności na rzecz byłego pracodawcy i skutków tego w zakresie ulgi ZUS dla nowych firm. Można jednak uznać, ze treść tego wyroku określa sposób pokrywania się usług z obowiązkami ze stosunku pracy również w sferze podatkowej (bardzo zbliżone sformułowania). Zatem zwrot "wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej" z art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych „należy odnieść do czynności zatrudnienia (obowiązków) powierzonych przez pracodawcę i wykonywanych faktycznie przez pracownika na konkretnym stanowisku pracy, a nie do wszystkich czynności jakie pracownik może wykonywać np.: z racji posiadanych przez niego kwalifikacji, bądź też do działań o takim samym lub podobnym charakterze. Tym samym usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarczą (zawodową) w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki na zasadach opisanych w art. 18a ustawy systemowej wówczas, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach istniejącego stosunku pracy, a więc obowiązkom wynikającym z łączącej lekarza jako pracownika i zakład opieki zdrowotnej jako pracodawcę umowy o pracę.”

Oczywiście utrata prawa do podatku liniowego dotyczy pracownika (byłego pracownika) w ramach jego działalności gospodarczej (lub spółki), a nie firmy pracodawcy (byłego pracodawcy), dla którego jest wszystko jedno kto świadczy jego firmie dane usługi.

Utrata prawa do podatku liniowego następuje z dniem powstania obowiązku podatkowego PIT - w dniu uzyskania przychodu od byłego pracodawcy. W takim wypadku należy od początku roku obliczyć zaliczki wg zasad ogólnych i ewentualnie dopłacić należny podatek wraz z odsetkami, gdyby zaliczki na zasadach ogólnych okazały się wyższe. Jako że w I przedziale skali podatkowej na zasadach ogólnych podatek wynosi 18%, a podatek liniowy wynosi 19%, to odsetki zapłacimy jedynie wtedy, gdy osiągamy dochody mieszczące się w II przedziale skali podatkowej (i to ok.5-10% powyżej kwoty granicznej). Utrata prawa do podatku liniowego nie wiąże się z obowiązkiem złożenia żadnej deklaracji korygującej, pierwszą deklarację PIT składamy bowiem po zakończeniu roku podatkowego (czyli PIT-36 zamiast PIT-36L do 30 kwietnia roku następnego).

Ryczałt ewidencjonowany nie jest dostępny dla podatników prowadzących działalność gospodarczą w zakresie określonym wyraźnie w ustawie.

Ryczałt ewidencjonowany nie jest dostępny dla podatników rozpoczynających pozarolniczą działalność gospodarczą rozpoczynających działalność

• samodzielnie lub
• w formie spółki,

jeżeli podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników, przed rozpoczęciem działalności w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy, wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres działalności podatnika lub spółki.

Zatem jeżeli:

• przedmiot działalności gospodarczej (zgłoszony w ewidencji działalności gospodarczej)
• pokrywa się z czynnościami wykonywanymi w ramach stosunku pracy
• w roku rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w roku poprzednim
• u podatnika albo u któregokolwiek z jego wspólników,

wówczas podatnik ten (oraz jego wspólnicy) nie powinien wybierać ryczałtu. Tak stanowi przepis, lecz jest on całkowicie zbyteczny (prawnie bezskuteczny) – chyba że organ podatkowy będzie mógł udowodnić, iż podatnik od samego początku działalności miał zamiar świadczyć (czy też planował świadczyć w przyszłości) opisane usługi na rzecz pracodawcy.

Każdy podatnik może jednego wybrać ryczałt ewidencjonowany, jeżeli faktycznie nie zamierza wykonywać działalności gospodarczej na rzecz byłego czy obecnego pracodawcy (stąd bezskuteczność poprzednio omówionego przepisu). W razie dokonania sprzedaży towarów, wyrobów czy usług na rzecz byłego czy obecnego pracodawcy podatnik traci wraz ze wspólnikami prawo do ryczałtu i poczynając od tego dnia do końca roku podatkowego opłaca podatek na zasadach ogólnych (dzień powstania obowiązku podatkowego PIT od tego przychodu jest pierwszym dniem opodatkowania na zasadach ogólnych).

Karta podatkowa co do zasady jest dostępna dla podatników wykonujących działalność w zakresie wyraźnie opisanym w stosownych załącznikach – w tabeli stawek oraz w charakterystyce usług.

Warto przy tym uważnie studiować wszystkie załączniki i objaśnienia, bowiem w objaśnieniach jest wiele szczegółów i informacje o usługach, których świadczenie uniemożliwia korzystanie z karty podatkowej – szczególnie w tabeli stawek. Z kolei w charakterystyce usług odnośnie niektórych usług możemy znaleźć ograniczenia jeżeli chodzi o naszych odbiorców (niektóre kategorie odbiorców lub zbyt wysokie obroty na ich rzecz wykluczają kartę podatkową).

Jeżeli chodzi o podatek tonażowy, to jest to podatek, który mogą płacić armatorzy (posiadający jednostki pływające) w stosunku do dochodów uzyskiwanych w zakresie eksploatacji statków. Od pozostałych dochodów opłacają podatek na odrębnych zasadach.

Armatorzy mają prawo do skorzystania z podatku tonażowego, jeżeli posiadają statki o pojemności brutto powyżej 100 GT każdy, a wtedy opłacają podatek tonażowy od transportu, holowania, ratownictwa, pogłębiania – w żegludze międzynarodowej. Podatek tonażowy opłaca się od niektórych czynności pomocniczych – dzierżawy kontenerów, sprzedaży towarów na statku pasażerskim, zarządu nad statkami itp., jednak są i wyjątki, nie wszystkie usługi związane jakkolwiek ze statkami korzystają z opodatkowania podatkiem tonażowym.

Faktura dla (byłego) szefa

Jeżeli przed podjęciem pozarolniczej działalności gospodarczej byłeś pracownikiem, a może jesteś nim nadal (założyłeś firmę pracując), wówczas wystawianie faktur na pracodawcę (byłego pracodawcę) może przynosić niekorzystne skutki podatkowe

{loadposition rectangle_firma}

Jeżeli podatnik, który wybrał podatek liniowy, uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników  wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do podatku liniowego i jest obowiązany do wpłacenia zaliczek od dochodu osiągniętego od początku roku, obliczonych przy zastosowaniu skali podatkowej, wraz z ewentualnymi odsetkami za zwłokę.

W przypadku gdy podatnik lub spółka dokona sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów lub uzyska przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, traci prawo do ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i poczynając od dnia uzyskania tego przychodu do końca roku podatkowego opłaca podatek dochodowy na ogólnych zasadach.

Podatnicy tracą prawo do ulgi ZUS dla nowych firm przez pierwsze 24 miesiące prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Sąd Najwyższy wydał wyrok w dniu 23 marca 2010 r. w sprawie I UK 323/09, dotyczący wykonywania czynności na rzecz byłego pracodawcy i skutków tego w zakresie ulgi ZUS dla nowych firm. Można jednak uznać, ze treść tego wyroku określa sposób pokrywania się usług z obowiązkami ze stosunku pracy również w sferze podatkowej (bardzo zbliżone sformułowania). Zatem zwrot "wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej" z art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych „należy odnieść do czynności zatrudnienia (obowiązków) powierzonych przez pracodawcę i wykonywanych faktycznie przez pracownika na konkretnym stanowisku pracy, a nie do wszystkich czynności jakie pracownik może wykonywać np.: z racji posiadanych przez niego kwalifikacji, bądź też do działań o takim samym lub podobnym charakterze. Tym samym usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarczą (zawodową) w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki na zasadach opisanych w art. 18a ustawy systemowej wówczas, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach istniejącego stosunku pracy, a więc obowiązkom wynikającym z łączącej lekarza jako pracownika i zakład opieki zdrowotnej jako pracodawcę umowy o pracę.”

Łączenie form opodatkowania" class="system-pagebreak" style="text-align: justify;" />

Osoba fizyczna, która prowadzi w ramach działalności gospodarczej jednoosobowej dwa lub więcej przedsiębiorstw, zawsze stosuje jedne i te same zasady opodatkowania do przychodów ze wszystkich tych przedsiębiorstw.