Darowizny a podatki
Artur M. Brzeziński | 2012-12-11 23:00:01

↑ Darowizny

Podatkowi od spadków i darowizn podlega m.in. nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy lub praw majątkowych tytułem:

• darowizny, polecenia darczyńcy;
• nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
• nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego. Świadczenie jest bezpłatne tylko wtedy, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Element nieodpłatności w omawianej umowie polega na tym, że darczyńca nie może uzyskać jakiegokolwiek ekwiwalentu ani w chwili darowizny, ani też w przyszłości. Do darowizn nie zalicza się także takich świadczeń nieodpłatnych, jak: nagrody państwowe, nagrody wynikające z przyrzeczeń publicznych, nagrody wypłacane pracownikom i byłym pracownikom, zasiłki wypłacane bezrobotnym itp. Charakter tych świadczeń przesądza o niemożliwości traktowania ich jako darowizn (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 27 kwietnia 2001 r. w sprawie I SA/Gd 1738/00).

Zapłata ceny za inną osobę również może być darowizną. Jeżeli z dowodu zakupu wynika, że kupujący nabyli samochód wspólnie, w 1/2 części każdej z nich, a tylko jeden z kupujących zapłacił całą należną kwotę, zasadne jest uznanie, iż drugi z kupujących otrzymał darowiznę (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 6 maja 1999 r. w sprawie I SA/Kr 1354/97). Podobna sytuacja może wystąpić np. przy zakupie mieszkania wraz z dzieckiem czy w przypadku spłaty rat kredytu za współkredytobiorcę bez żądania ich zwrotu (bo z umowy kredytowej zobowiązanie jest solidarne, ale z ewentualnym prawem regresu w przypadku zapłaty części proporcjonalnie przypadającej na drugą osobę). Jeżeli jednak płacący za współzobowiązanego zachowuje prawo do regresu i będzie dochodzi zwrotu tego świadczenia, wówczas nie mamy do czynienia z darowizną. Wszystko zależy zatem od okoliczności, od zgodnego zamiaru stron.

Nie jest nieodpłatną służebnością służebność powstała w sytuacji, gdy np. za przeniesienie udziałów we współwłasności nieruchomości właściciel takiej nieruchomości ustanawia na rzecz osoby, która przeniosła na niego znaczną (znaczącą) wielkość udziałów w tej współwłasności, ograniczone prawo rzeczowe (służebność osobistą) – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 27 stycznia 2010 r. w sprawie III SA/Wr 646/09. Nie podlega więc podatkowi od spadków i darowizn. Stanowi jednak darowiznę opodatkowaną darowizna otrzymana w zamian za zrzeczenie się dziedziczenia (nie można zgodnie z obowiązującym prawem zapłacić za takie zrzeczenie się dziedziczenia, stąd też przysporzenie uczynione przy tej okazji stanowi darowiznę) – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 9 października 2007 r. w sprawie I SA/Łd 692/07. Warto tutaj dodać, ze stosownie do interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 10 sierpnia 2010 r. nr IPPB2/436-198/10-4/AF cesja książeczki mieszkaniowej, która nie następowała w wykonaniu odrębnej umowy darowizny, nie jest darowizną. Nie podlega zatem podatkowi od spadków i darowizn. Jeżeli tego rodzaju świadczenie pochodzi od osób z najbliższej rodziny, to zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych takie nieodpłatne świadczenie będzie zwolnione z podatku nawet bez potrzeby dokonywania dodatkowych zgłoszeń faktu otrzymania książeczki mieszkaniowej.

Zwrot darowizny z powrotem do darczyńcy czy przeniesienie własności przedmiotu darowizny na inną osobę (nawet w porozumieniu z darczyńcą) nie niweczy darowizny (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 12 stycznia 1998 r. w sprawie I SA/Lu 1/97). Trzeba więc i tak rozliczyć podatek od spadków i darowizn. Z drugiej jednak strony otrzymując wpłatę na konto, oznaczoną nawet jako darowizna, co do której jednak posiadacz rachunku bankowego nie umawiał się na darowiznę, nie należy rozliczać podatku od spadków i darowizn – jeżeli pieniądze zostaną zwrócone. W darowiźnie wymagana jest bowiem zgoda obdarowanego na darowiznę, wyrażona w jakiejkolwiek formie, nie da się obdarować kogoś wbrew jego woli – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 30 kwietnia 2008 r. w sprawie III SA/Wa 2032/07. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 lutego 2008 r. w sprawie II FSK 1608/07 stwierdził na przykład, że nie pozbawia charakteru darowizny datku otrzymanego przez podatnika z okazji mszy prymicyjnej fakt, że przyjmujący prezent, zgodnie ze zwyczajem panującym w Kościele Katolickim zobowiązał się do modlenia za darczyńcę (nie była to czynność odpłatna). I to oczywiście nawet wtedy, gdy pieniądze w postaci nadwyżki niepotrzebnej obdarowanemu zostały przekazane kościelnej osobie prawnej (jak to czasem bywa).

Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 grudnia 1997 r. w sprawie III SA 864/96  ugoda, której przedmiotem jest dział spadku, dla celów wymiaru podatku od spadków i darowizn nie ma istotnego znaczenia, a w szczególności dla wysokości wymiaru tego podatku.  Cechy darowizny ma jednak przejęcie długu ma cechy darowizny, ponieważ następuje przysporzenie na rzecz obdarowanego kosztem majątku darczyńcy, ale jej przedmiotem nie są środki pieniężne, lecz prawo majątkowe (wierzytelność). Wartość tego prawa jest wartością dokonanej darowizny (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 15 kwietnia 2009 r. w sprawie I SA/Bd 150/09).

Darowizny miedzynarodowe

Podatkowi od spadków i darowizn, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności

• rzeczy:
  • znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
  • znajdujących się za granicą, jeżeli w chwili zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• praw majątkowych:
  • wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
  • wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Podatkowi nie podlega jednak nabycie własności

• rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
• praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i zarazem nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W wielu przypadkach w przypadku darowizn na skalę międzynarodową może nastąpić podwójne opodatkowanie - w kraju majątku oraz w kraju nabywcy, a czasem dodatkowo w kraju zbywcy (potrójne opodatkowanie). Przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że umowy w sprawie zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu w zdecydowanej większości przypadków nie dotyczą podatku od spadków i darowizn, a zatem zezwalają na podwójne opodatkowanie przedmiotów darowizn (lub spadków).

Uwaga, proszę zwrócić uwagę na daty publikacji tekstów (pod tytułem) - w celu weryfikacji ich aktualności!