Stan faktyczny:

Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. (Najemca) zawarło w 2002r. ze spółką z o.o. (Wynajmujący) umowę najmu lokalu użytkowego. Zgodnie z umową Wynajmujący zobowiązał się do wykonania prac adaptacyjnych i wykończeniowych. W zamian za poczynione nakłady, strony umowy uzgodniły, że wartość prac adaptacyjnych będzie zmniejszana o 20% za każde 12 miesięcy trwania umowy najmu. Ponadto, zawarta umowa najmu stanowiła, że w przypadku jej wypowiedzenia przez Najemcę (z przyczyn od niego zależnych), przed upływem 5 lat od wydania przedmiotu najmu, zwróci on Wynajmującemu poniesione nakłady ustalone proporcjonalnie do okresu brakującego do zakończenia 5 lat trwania umowy najmu. W 2004r. Najemca wypowiedział umowę najmu, wypłacając Wynajmującemu wartość nierozliczonych nakładów.

Ocena prawna stanu faktycznego:

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że prace adaptacyjne i wykończeniowe zostały wykonane w celu dostosowania przedmiotu najmu do wymogów i potrzeb Spółki. Część wydatków została zwrócona Wynajmującemu w trakcie trwania umowy najmu, pozostała część została zwrócona po wypowiedzeniu przedmiotowej umowy przez Najemcę z przyczyn zależnych od niego. Spółka – Najemca wypowiadając umowę najmu przed upływem okresu, na który była zawarta, dopuściła się czynu klasyfikowanego w prawie cywilnym jako niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy (art. 471 w związku z art. 354 Kodeksu cywilnego). A w związku z tym wydatek stanowiący równowartość nierozliczonych nakładów stanowi swego rodzaju odszkodowanie za niewykonanie zobowiązania wynikającego z umowy.

Zgodnie z treścią art. 15 ust 1 ustawy z dnia 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Z kolei art. 16 ust. 1 pkt 22 tej ustawy stanowi, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonywanych robót i usług.

Z brzmienia analizowanego przepisu wynika, że dotyczy on jedynie zdarzeń spowodowanych wadliwością towarów lub robót i usług będących przedmiotem działalności gospodarczej; wada jest w tym przypadku podstawową przyczyną eliminacji poniesionych kosztów z kosztów podatkowych.

Odszkodowanie zapłacone przez podatnika nie dotyczyło wadliwości świadczonych przez podatnika usług. W świetle powyższego odszkodowanie, które wynikało z rozwiązania umowy najmu w związku z przedterminowym wypowiedzeniem umowy najmu nie stanowi odszkodowań, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Jednocześnie zauważyć należy, iż wydatki podatnika mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów, jeżeli zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Oznacza to, że Podatnik ma możliwość odliczenia od przychodu, dla celów podatkowych, wszelkich kosztów, pod tym warunkiem, że wykaże ich bezpośredni związek z prowadzoną działalnością tzn., że ich poniesienie ma lub może mieć bezpośredni lub pośredni wpływ na wielkość osiągniętego przychodu.

W obrocie gospodarczym występują przypadki, w których strona zmuszona jest odstąpić od umowy, aby zapobiec stracie mogącej wyniknąć z jej wykonania, jak również dla stworzenia warunków do zawarcia innej umowy, nie mniej jest to kwestia ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej, którego konsekwencji finansowych nie można przenosić przy użyciu przepisów podatkowych na Skarb Państwa.

Reasumując, stwierdzić należy, że uznanie za koszt uzyskania przychodu odszkodowania poniesionego z tytułu odstąpienia od umowy (tj. zwrotu nierozliczonych nakładów poniesionych przez Wynajmującego), nie pozostającego w związku przyczynowym z przychodem byłoby sprzeczne z regulacjami wynikającymi z przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Tym samym, kwota zwrócona przez Najemcę Wynajmującemu nie stanowi kosztu uzyskania przychodu, bowiem wypowiedzenie umowy najmu z przyczyn leżących po stronie Najemcy powoduje, że związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy wydatkiem a przychodem w ogóle nie wystąpi.