Naczelnik Urzędu Skarbowego informuje, iż o pełnieniu obowiązku obywatelskiego możemy mówić wtedy, gdy dana osoba uczestniczy w zawiadywaniu sprawami państwowymi jako obywatel, zgodnie z zasadami demokratyzmu instytucji publicznych (a nie jako np. osoba odpłatnie świadcząca usługi eksperckie, czy jako pracownik wykonujący swe obowiązki zawodowe).
Z pełnieniem obowiązków społecznych mamy zaś do czynienia wówczas, gdy dana osoba uczestniczy w pracy instytucji (w szczególności samorządu terytorialnego lub zawodowego) jako reprezentant pewnej społeczności, biorąc udział w rozwiązywaniu problemów tej społeczności w jej interesie (tego rodzaju funkcje należy odróżnić od usług świadczonych w celach zarobkowych). Tak rozumiane obowiązki społeczne i obywatelskie można pełnić nie tylko na podstawie wyboru lecz także w wyniku powołania przez właściwy organ, wyznaczenia przez upoważnioną organizację społeczną lub na skutek podobnych prawem określonych zdarzeń.
Źródłem przychodów zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14 poz. 176 ze zm.) jest między innymi działalność wykonywana osobiście. Za przychód z działalności wykonywanej osobiście zgodnie z art. 13 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uważa się przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7. Zwolnienia przedmiotowe od podatku dochodowego zawarte zostały w art. 21 przedmiotowej ustawy. Zauważyć należy, że na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są jedynie diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, w 2003 r. do wysokości 2.280 zł miesięcznie(w 2004 r. także do wysokości 2.280 zł) otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych.
Rada Gminy jest uprawniona do określenia (wskazania) inkasentów do dokonywania poboru podatków: leśnego, rolnego i od nieruchomości od osób fizycznych, a także do ustalenia ich wynagrodzenia. Ponieważ z nadesłanego pisma wynika, iż na podstawie uchwały Rady Gminy podjętej w myśl art. 19 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) gmina określiła sołtysów inkasentami i określiła wynagrodzenia za pobór inkasa i podatków oraz zawarła z sołtysami umowę zlecenie za pobór opłat w drodze inkasa, nie może być mowy o zwolnieniu z opodatkowania dochodu uzyskanego z wyżej wymienionej umowy. Dlatego też przychód uzyskany przez sołtysów na podstawie zawartej umowy zlecenia (wynagrodzenie wypłacane osobie zajmującej się poborem podatków i inkasa) jest przychodem w rozumieniu art. 13 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gmina, jako dokonująca wypłaty należności była zobowiązana jako płatnik pobrać zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 20 % (w roku 2004 w wysokości 19 %) należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 oraz pomniejszonej o składki potrącone przez płatnika w danym miesiącu na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b. Rada gminy może jedynie w drodze przepisów statutowych przyznać sołtysowi prawo do zwrotu kosztów przejazdu i diet w sprawach związanych z pełnioną przez nich funkcją i wówczas jedynie te przychody korzystałyby ze zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.