Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy
ITPB2/415-466/13/14-S/DSZ
z 15 grudnia 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późń. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późń. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów – w uwzględnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 24 kwietnia 2014 r., sygn. akt I SA/Sz 1473/13 – stwierdza że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 25 kwietnia 2013 r. (data wpływu do tut. organu 2 maja 2013 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zastosowania zwolnienia przedmiotowego – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 2 maja 2013 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zastosowania zwolnienia przedmiotowego.

We wniosku tym przedstawiono następujący stan faktyczny.

W okresie od 7 lipca 2003 r. do 19 listopada 2003 r. Wnioskodawca był tymczasowo aresztowany. Wyrokiem Sądu Okręgowego z 30 kwietnia 2007 oraz wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 8 listopada 2007 r. został prawomocnie uniewinniony od zarzucanych mu czynów.

W dniu 18 września 2008 r. Wnioskodawca złożył pozew o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie. Proces o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie toczył się w I instancji do dnia 19 kwietnia 2012 r. (wydanie wyroku w sprawie).

W związku z przedłużającym się postępowaniem pismem wniesionym w dniu 16 kwietnia 2012 r. pełnomocnik Wnioskodawcy wniósł o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie Sądu Okręgowego wraz z wnioskiem o zlecenie sądowi prowadzącemu postępowanie odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie a także zasądzenie na rzecz Wnioskodawcy od Skarbu Państwa kwoty 20 000 zł.

W dniu 16 maja 2012 r. Sąd Apelacyjny postanowieniem na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, stwierdził iż w postępowaniu sądowym toczącym się przed Sądem Okręgowym nastąpiło naruszenie prawa Wnioskodawcy do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Dodatkowo, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 12 ust. 4 ww. ustawy postanowił zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz Wnioskodawcy kwotę 15 000 zł.

W nawiązaniu do powyższego Sąd Okręgowy w przesłanym Wnioskodawcy dokumencie pt. „Informacja o wypłaconym stypendium, o przychodach z innych źródeł oraz o niektórych dochodach z kapitałów pieniężnych w roku 2012 r.” (PIT-8C) wskazał, iż kwota 15 000 zł znajduje się w części D, informującej o wysokości przychodów, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, klasyfikowanych jako przychody z innych źródeł, od których nie został odprowadzony podatek.

Wobec powyższego zadano następujące pytanie.

Czy przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi podstawę zwolnienia od podatku dochodowego świadczenia otrzymanego na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki?

Zgodnie z art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, uwzględniając skargę sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika – od komornika sumę pieniężną w wysokości od 2.000 do 20.000 złotych.

W ocenie Wnioskodawcy „suma pieniężna” przyznana na podstawie wyżej wskazanego przepisu stanowi zadośćuczynienie i jako taka podlega zwolnieniu podatkowemu na podstawie art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Kategoria „sumy pieniężnej” jest charakterystyczna dla ustawy o skardze na przewlekłość i nie występuje w żadnym innym akcie prawnym. Niemniej, zgodnie z utrwaloną doktryną i orzecznictwem, trudno utworzyć z tej definicji odrębną kategorię, różną od znanego prawu cywilnemu odszkodowania i zadośćuczynienia, skoro charakter wypłaconego świadczenia na mocy przedmiotowej ustawy zbliżony jest właśnie do zadośćuczynienia (tak też: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16 grudnia 2011 r. II FSK 1218/10). Wskazując bowiem nawet na art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego – jest w nim mowa właśnie o „przyznaniu poszkodowanemu odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”.

Wnioskodawca powołuje się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z 6 stycznia 2006 r. w sprawie III SPP 154/05, w którym stwierdzono, że „przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony (…) stanowi sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania”. Zasądzona kwota stanowi więc sankcję dla państwa za jego nieprawidłowe działalnie bądź zaniechanie.

Słusznie więc, zdaniem Wnioskodawcy, stwierdził WSA w Bydgoszczy w wyroku z dnia 17 lutego 2010 r., sygn. akt. I SA/Bd 680/09 (potwierdzonym następnie przez NSA w Warszawie) iż: „ art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi podstawę zwolnienia od podatku dochodowego świadczenia otrzymanego przez skarżącego. Istotą zwolnienia podatkowego odszkodowań (w tym zadośćuczynienia) jest fakt, że świadczenie takie nie wzbogaca beneficjenta w żaden sposób, lecz jedynie rekompensuje poniesioną stratę – w tym także w sferze niematerialnej. W konsekwencji uznania, że kwota, o której mowa w interpretacji stanowi zadośćuczynienie dla skarżącego, jej wysokość została określona w orzeczeniu sądu i nie dotyczy prowadzonej działalności gospodarczej ani korzyści lucrum cessans oznacza, że spełnione są warunki zwolnienia. Oceny takiej nie zmienia okoliczność, że należność zasądzona jest postanowieniem, a nie wyrokiem sądowym”. Podobnie uznał WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 22 sierpnia 2012 r., sygn. akt. I SA/GL 168/12, stwierdzając, iż „istotą zwolnienia podatkowego odszkodowań – w tym zadośćuczynienia – jest fakt, że świadczenie takie nie wzbogaca beneficjenta w żaden sposób, lecz jedynie rekompensuje poniesioną stratę – w tym także w sferze niematerialnej”.

W związku z powyższym Wnioskodawca podziela pogląd wyrażony we wskazanym wyżej wyroku NSA iż przyznana mu suma 15.000 za przewlekłość postępowania jest zadośćuczynieniem, które nie podlega opodatkowaniu i wnosi o takie samo rozstrzygnięcie przy wydaniu interpretacji indywidualnej na podstawie przedmiotowego wniosku.

W dniu 31 lipca 2013 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy wydał interpretację indywidualną przepisów prawa podatkowego Nr ITPB2/415-466/13/DSZ, w której uznał stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 25 kwietnia 2013 r. za nieprawidłowe. Stwierdził bowiem, że otrzymana przez Wnioskodawcę kwota nie ma charakteru odszkodowania ani zadośćuczynienia i tym samym nie może korzystać ze zwolnienia od podatku dotyczącego odszkodowań (zadośćuczynień) określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa wniesiono w dniu 19 sierpnia 2013 r. (data nadania 14 sierpnia 2013 r.), zaś odpowiedzi na ww. wezwanie udzielono pismem z dnia 4 października 2013 r., znak ITPB2/415W-66/13/MU (skuteczne doręczenie z dnia 9 października 2013 r.). Skargę złożono w dniu 8 listopada 2013 r. (data nadania 7 listopada 2013 r.).

Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie sygn. akt I SA/Sz 1473/13 uchylił zaskarżoną interpretację gdyż, jak stwierdził, opodatkowanie przyznanej przez sąd sumy pienieznej za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania byłoby sprzeczne z ideą humanitaryzmu i wysoce niesprawiedliwe.

W świetle obowiązującego stanu prawnego – biorąc pod uwagę rozstrzygnięcie zawarte w ww. Wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie – stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Treść powyższego przepisu wskazuje, iż opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w powyższej ustawie, bądź, od których zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b omawianej ustawy skorzystają zatem inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie za tzw. szkodę rzeczywistą, nie skorzystają natomiast odszkodowania za utracone korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, iż na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 z późn. zm.), Sąd zasądził na rzecz Wnioskodawcy kwotę 15.000 zł.

W myśl art. 1 ust. 1 ww. ustawy, reguluje ona zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu lub prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze.

Według art. 6 ust. 3 tej ustawy, skarga może zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę albo prokuratorowi prowadzącemu lub nadzorującemu postępowanie przygotowawcze zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej, o której mowa w art. 12 ust. 4.

Stosownie do art. 12 ust. 2 ww. ustawy, uwzględniając skargę strony, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

W myśl art. 12 ust. 4 ww. ustawy, uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego, przyznaje od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika – od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2.000 złotych do 20.000 złotych.

Przepis art. 12 ust. 5 pkt 1 ww. ustawy stanowi, iż w wypadku przyznania sumy pieniężnej od Skarbu Państwa, wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym nastąpiła przewlekłość postępowania – ze środków własnych tego sądu.

Odnosząc się do kwestii możliwości zastosowania w niniejszej sprawie zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 24 kwietnia 2014 r., sygn. akt I SA/Sz 1473/13 stwierdził, że o charakterze danego świadczenia nie przesądza sama jego nazwa. O statusie kwoty otrzymanej na podstawie art. 12 ust. 4 świadczy bowiem jej rzeczywisty charakter, tytuł prawny i cel, jakiemu służy. Sąd zauważył, że kwota otrzymana na tej podstawie ma zrekompensować negatywne przeżycia psychiczne i moralne związane z przewlekłością postępowania sądowego oraz z naruszeniem prawa (nie dobra osobistego) do rozpoznania sprawy sądowej bez zbędnej zwłoki. Odwołał się w tym zakresie m.in. do orzeczeń Sądu Najwyższego: III SPP 163/05, III SPP 154/05 oraz SPK 10/05. Kwota ta, jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny, ma poza funkcją represyjną i prewencyjną także znaczenie kompensacyjne. Inaczej mówiąc – ma na celu zadośćuczynienie za krzywdę, jaką strona poniosła wskutek wadliwie skonstruowanego systemu sprawiedliwości albo wadliwie działającego systemu wymiaru sprawiedliwości w praktyce. Stosownie zaś do art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu z roku 2012, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkami, które niewątpliwie zdaniem Sądu w niniejszej sprawie nie wystąpiły. Otrzymana przez Wnioskodawcę suma pieniężna, w opinii Sądu, pełni rolę takiego właśnie zadośćuczynienia.

Sąd uzasadniając swoje stanowisko w sprawie powołał się również na poglądy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi przedstawione w przywołanym w skardze wyroku z dnia 26 lutego 2003 r., sygn. akt I SA/Łd 1528/12 oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, wyrażone w wyroku z dnia 14 maja 2012 r., sygn. akt. III SA/Wa 2145/11, zgodnie z którymi, skoro Państwo przyjęło na siebie obowiązek zrekompensowania swoim obywatelom niedogodności wynikających z przewlekłych postępowań sądowych, to niezrozumiałe byłoby roszczenie tego samego Państwa o opodatkowanie tak uzyskanego przysporzenia majątkowego. Akceptując taki punkt widzenia należałoby, zdaniem Sądu, uznać, że Państwo oczekuje korzyści wynikających z własnego, bezprawnego zaniechania realizacji prawa obywatela do rozpoznania sprawy sądowej w rozsądnym terminie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie zauważył ponadto, że podobnej wykładni przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dokonał również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 16 grudnia 2011 r., sygn. akt II FSK 1218/10, w którym wskazał, że kwota, o której mowa w art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. ma charakter de facto zbliżony do zadośćuczynienia. Ponadto, wysokość sumy pieniężnej została określona w orzeczeniu sądu i nie dotyczyła prowadzonej działalności gospodarczej ani korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił przy tym, że istotą zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest fakt, że świadczenie nie wzbogaca beneficjenta w żaden sposób, lecz ma pełnić rolę rekompensującą poniesioną stratę za naruszone prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (co wszak nastąpiło na skutek nieprawidłowego działania lub bezczynności sądu). W uzasadnieniu swojego stanowiska Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził co prawda, że w prawie cywilnym obok ustawowego pojęcia „odszkodowanie” lub „zadośćuczynienie” nie pojawia się określenie „suma pieniężna”. Występuje ono jedynie dla oznaczenia świadczenia wypłacanego w pieniądzu (art. 358, art. 3581, art. 8241 Kodeksu cywilnego). Jednakże, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, należy w tym miejscu zwrócić uwagę na treść art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego, w którym jest mowa właśnie o „przyznaniu poszkodowanego odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w pełni akceptując stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego stwierdził, iż pojęcie „suma pieniężna” jest charakterystyczne dla ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., jednakże byłoby niezrozumiałe i niecelowe aby tworzyć z niego odrębną kategorię, różną od znanego prawu cywilnemu odszkodowania i zadośćuczynienia, skoro charakter wypłaconego świadczenia na mocy przedmiotowej ustawy zbliżony jest właśnie do zadośćuczynienia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny, podzielając i w tym zakresie argumentację Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazał, że niemal każda ustawa podatkowa przewiduje zwolnienia od podatku, tzn. sytuacje, w których nie dochodzi do opodatkowania, mimo iż spełnione są generalne przesłanki uzasadniające opodatkowanie, to zwolnienia te najczęściej wprowadzane są ze względów celowościowych, a zatem, gdy ustawodawca uważa opodatkowanie danej sytuacji za niecelowe, lub gdy poprzez udzielenie zwolnienia podatkowego chce stymulować pewnego rodzaju działalność – albo też ze względów sprawiedliwościowych, jeżeli opodatkowanie danej sytuacji byłoby niesprawiedliwe w sensie społecznym. Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, właśnie z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie, bowiem opodatkowanie przyznanej przez sąd sumy pieniężnej za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania byłoby sprzeczne z ideą humanitaryzmu i wysoce niesprawiedliwe.

Uwzględniając w niniejszej sprawie stanowisko Sądu oraz mając na uwadze przedstawiony we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej stan faktyczny stwierdzić należy, że wypłacona Wnioskodawcy na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki odpowiednia suma pieniężna, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, jest wolna od podatku dochodowego.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, ul. Staromłyńska 10, 70-561 Szczecin, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012, poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.