Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi
IPTPB2/4511-750/15-3/MP
z 7 marca 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.) w związku z art. 16 ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1649) oraz § 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r., poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 17 listopada 2015 r. (data wpływu 23 listopada 2015 r.), uzupełnionym pismem z dnia 22 lutego 2016 r. (data wpływu 26 lutego 2016 r.), o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania kwoty wypłaconej na podstawie ugody tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia - jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 23 listopada 2015 r. wpłynął ww. wniosek z dnia 17 listopada 2015 r. o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania kwoty wypłaconej na podstawie ugody tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia.

Wniosek nie spełniał wymogów określonych w art. 14b § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.), w związku z czym pismem z dnia 5 lutego 2016 r., Nr IPTPB2/4511-750/15-2/MP, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Finansów, na podstawie art. 169 § 1 w związku z art. 14h ww. ustawy, wystąpił do Wnioskodawcy o usunięcie braków w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia.

Wezwanie skutecznie doręczono w dniu 16 lutego 2016 r., natomiast w dniu 26 lutego 2016 r. uzupełniono ww. wniosek (data nadania 22 lutego 2016 r.).

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca wskutek zdarzenia medycznego zaszłego podczas zabiegu w szpitalu (zwanym dalej podmiotem odpowiedzialnym) doznał zakażenia zagrażającego życiu, skutkującego koniecznością wykonania natychmiastowej operacji, w efekcie czego nastąpiło trwałe uszkodzenie narządu wzroku i zaszła konieczność zaprzestania przez Wnioskodawcę aktywności zawodowej przez okres przynajmniej kilku miesięcy. Wnioskodawca domagał się od podmiotu odpowiedzialnego zapłaty odszkodowania za szkody wyrządzone zdarzeniem medycznym oraz zadośćuczynienia.

W związku z trwałym uszczerbkiem na zdrowiu, Wnioskodawca poniósł znaczne wydatki związane z procesem leczenia. Fakt wystąpienia szkody wynikał z dokumentacji medycznej prowadzonej nie tylko przez podmiot odpowiedzialny, ale także z dokumentacji w kilku innych placówkach, w których Wnioskodawca następnie był konsultowany.

Wnioskodawca zawezwał podmiot odpowiedzialny do próby ugodowej i złożył w tym celu wniosek do właściwego Sądu Rejonowego. Wniosek ten wszczął postępowanie, w którym Sąd nakłaniał strony do zawarcia ugody. Podmiot odpowiedzialny odmówił zawarcia ugody (nie kwestionując jednak, że doszło do opisanego powyżej przez Wnioskodawcę zdarzenia), wobec czego postępowanie zostało umorzone. Wnioskodawca oświadczył podmiotowi odpowiedzialnemu, że z uwagi na brak wyrażenia przez podmiot odpowiedzialny woli do podpisania ugody w zakończonym postępowaniu, skieruje ponownie sprawę na drogę sądową i wystąpi o zasądzenie kwoty objętej uprzednio wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej. W trakcie sporządzania przez Wnioskodawcę pozwu, podmiot odpowiedzialny skontaktował się z Wnioskodawcą zaznaczając, że po dokładnej analizie okoliczności wskazanych we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej zmienił zdanie i wyraża wolę zawarcia ugody, ale w kwocie niższej niż wskazana we wniosku.

Strony zawarły ugodę, w której odniosły się do roszczeń zawartych we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, powołując się na sprawę sądową i sformułowane przed sądem roszczenia Wnioskodawcy. Podmiot odpowiedzialny zobowiązał się do zapłaty jedynie części kwoty wskazanej we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, Wnioskodawca zrzekł się jakichkolwiek dalszych roszczeń związanych ze zdarzeniem medycznym.

W uzupełnieniu wniosku pismem z dnia 22 lutego Wnioskodawca dodał, że wynikające z ugody odszkodowanie i zadośćuczynienie zostały Wnioskodawcy wypłacone w 2014 r., a wypłacona kwota stanowiła jednorazowe świadczenie. Odszkodowanie i zadośćuczynienie zostały ustalone na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących odszkodowania za poniesione straty i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Wypłacona kwota nie była świadczeniem związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą, lecz wynikała wyłącznie ze zdarzenia medycznego, w wyniku którego pokrzywdzony został Wnioskodawca jako osoba prywatna.

Zawarta przez Wnioskodawcę i podmiot odpowiedzialny ugoda została podpisana po przeprowadzeniu postępowania sądowego wszczętego wnioskiem Wnioskodawcy o zawezwanie do próby ugodowej, a przed złożeniem pozwu. W związku z powyższym, ugoda ta nie została przedłożona do zatwierdzenia przez Sąd.

Wnioskodawca podkreśla, że podmiot odpowiedzialny w trakcie postępowania sądowego wszczętego wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej odmówił zawarcia ugody, jednocześnie jednak stwierdził, że zastanowi się jeszcze nad możliwością zawarcia ugody. Wnioskodawca uprzedził podmiot odpowiedzialny, że w dalszej kolejności złoży pozew wszczynający kolejne postępowanie sądowe. W trakcie przygotowywania pozwu podmiot odpowiedzialny nawiązał kontakt z Wnioskodawcą i zaproponował Mu ugodę na warunkach mniej korzystnych od tej, którą strony omawiały w postępowaniu sądowym (podmiot odpowiedzialny zaproponował wypłatę mniejszej kwoty niż wnioskowana w postępowaniu sądowym, a Wnioskodawca miał się zrzec dalszych roszczeń związanych ze zdarzeniem medycznym). Chcąc uniknąć kolejnego postępowania sądowego, Wnioskodawca zgodził się na warunki zaproponowanej ugody.

Podstawa faktyczna zawartej ugody była identyczna z podstawą wskazaną i opisaną we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, który wszczął poprzednio przeprowadzone postępowanie przed Sądem, z tej przyczyny Wnioskodawca nie wszczynał pozwem kolejnego postępowania sądowego, które naraziłoby Go tylko na dodatkowe koszty, które w przypadku przedłożenia w tym postępowaniu ugody do zatwierdzenia przez Sąd, mogłyby zostać przez Niego tylko w części odzyskane. Wnioskodawca podkreśla, że prowadzone negocjacje, wskutek których została zawarta ugoda były kontynuacją negocjacji podejmowanych wcześniej na posiedzeniu przed Sądem w postępowaniu wszczętym wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej. W negocjacjach tych strony nie wykroczyły poza przedmiot i podstawę faktyczną, a także kwoty, wskazane w tym wniosku. Co więcej, kwota na jaką zawarto ugodę była mniejsza niż wskazana omawiana przed Sądem, tym samym ugoda ta, była dla Wnioskodawcy mniej korzystna i stanowiła absolutne minimum, na które Wnioskodawca mógł się zgodzić, mając na względzie wysokość środków, które musiał wcześniej sam przeznaczyć na leczenie i dodatkowe konsultacje lekarskie, a także minimalne chociaż zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Prowadząc negocjacje i podpisując ugodę, strony nie odnosiły się do utraconych przez Wnioskodawcę korzyści, które Wnioskodawca mógłby osiągnąć, gdyby Mu szkody nie wyrządzono. Odszkodowanie i zadośćuczynienie zostały wypłacone do wysokości określonej w ugodzie.

Odszkodowanie i zadośćuczynienie nie stanowiło renty, ale Wnioskodawca zrzekł się na przyszłość możliwości dochodzenia jakichkolwiek roszczeń związanych ze zdarzeniem medycznym. Odszkodowanie i zadośćuczynienie zostało Wnioskodawcy wypłacone przez podmiot odpowiedzialny, który ugodę podpisał (Wnioskodawca nie posiada wiedzy co do tego, czy ostatecznie odszkodowanie to, zostało pokryte ze środków własnych podmiotu odpowiedzialnego, czy też ze środków pochodzących z zawartych przez niego umów ubezpieczeniowych). Wypłacenie odszkodowania przez podmiot odpowiedzialny, u którego doszło do zdarzenia medycznego, w wyniku którego Wnioskodawcy została wyrządzona szkoda, wyklucza wypłatę tego odszkodowania z tytułu ubezpieczeń majątkowych czy osobowych Wnioskodawcy.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy kwota wypłacona na podstawie ugody – tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia za błąd medyczny i spowodowanie trwałego uszczerbku na zdrowiu – po zakończeniu postępowania sądowego wszczętego wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, a przed ponownym skierowaniem sprawy na drogę sądową, zawierająca się w kwocie będącej przedmiotem ww. wniosku, korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych?

Zdaniem Wnioskodawcy, kwota wypłacona tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia za błąd medyczny i trwały uszczerbek na zdrowiu na podstawie ugody zawartej po przeprowadzeniu postępowania sądowego wszczętego wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, podlega zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli ugoda została zawarta na podstawie stanu faktycznego objętego wcześniejszym wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej i w ramach kwoty wynikającej z tego wniosku.

Wnioskodawca podaje, że taki wniosek wynika z celowościowej wykładni przywołanego przepisu. Według pierwotnego brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) wyłączone ze zwolnienia od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych były odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikały wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, jeżeli odszkodowania te wynikały z zawartych umów lub ugód. Przepis ten, został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 29 listopada 2006 r. (sygn. akt SK 51/06), orzekł o jego niezgodności z Konstytucją w zakresie, w jakim wyłączał zwolnienie podatkowe w stosunku do odszkodowań uzyskanych na podstawie ugody sądowej. Trybunał Konstytucyjny przyjął, że ratio legis zwolnienia podatkowego z art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy, służy zrekompensowaniu poszkodowanemu poniesionej przez niego szkody, a nie wzbogaceniu. Jednocześnie z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynika, że zmiana przepisu, polegająca na objęciu zwolnieniem podatkowym odszkodowań uzyskanych na podstawie ugód pozwala na zapewnienie realizacji wynikającej z art. 2 Konstytucji, zasady demokratycznego państwa prawnego. W wyniku ograniczenia zwolnienia podatkowego do ugód zawartych przed sądem, miał zostać natomiast zrealizowany cel polegający na wyeliminowaniu wypadków zmowy stron co do zajścia fikcyjnej szkody i tym samym, co do ustalenia fikcyjnego odszkodowania. Zarówno w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, jak i w projekcie ustawy uchwalonej dnia 21 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2008 r. Nr 97, poz. 621; druk sejmowy nr 289, Sejm RP VI kadencji) wskazano, że wyłączenie ze zwolnienia od opodatkowania odszkodowań wynikających z ugody sądowej, prowadziło do rażącej niespójności rozwiązań prawnych, gdyż z jednej strony ustawodawca zachęcił strony do zakończenia postępowań ugodą, a z drugiej nakładał na osobę poszkodowaną, która zawarła ugodę swego rodzaju sankcję finansową, w postaci obowiązku zapłacenia podatku od uzyskanego odszkodowania, co dla osoby poszkodowanej stanowiło podwójne obciążenie, gdy poczyniła ona pewne ustępstwa już przy samej ugodzie ze względu na jej istotę (np. mniejsze odszkodowanie niż żądanie czy gorsze warunki płatności). Ponadto Trybunał Konstytucyjny zauważył także, że narzędzia, jakimi dysponuje sąd dla sprawdzenia rzeczywistego powstania szkody i podstawy odpowiedzialności pozwanego są wystarczające, by zapobiec ugodom, które miałyby na celu naprawienie fikcyjnych szkód i w konsekwencji bezpodstawne uszczuplenie podstawy opodatkowania, o kwotę rzekomego odszkodowania.

W zaistniałym stanie faktycznym sprawa była przedmiotem badania Sądu, który na posiedzeniu nakłaniał strony do zawarcia ugody, co zostało udokumentowane w protokole z przebiegu posiedzenia. Wnioskodawca oraz podmiot odpowiedzialny dysponują także dokumentacją medyczną, z której wynika zaistniała w następstwie zdarzenia medycznego szkoda.

Jak wynika z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, ugody zawierane przed sądem podlegają ocenie pod względem zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego, a także pod względem obejścia prawa. Powyższe jest niezależne od tego, w jakim trybie zostało wszczęte postępowanie (wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, pozew). Przebieg posiedzenia sądowego oraz ugody albo przyczyny jej niezawarcia znajdują odzwierciedlenie w protokole. Z akt sprawy, między innymi z wniosku o zawezwanie do próby ugodowej oraz odpowiedzi na niego wynikają z kolei okoliczności sprawy.

W przedstawionym stanie faktycznym sprawa miała bieg przed Sądem i tylko z uwagi na opieszałość podmiotu odpowiedzialnego, ugoda została zawarta już po zakończeniu postępowania pojednawczego, a przed złożeniem pozwu. Wobec powyższego, zważywszy na powyższe okoliczności, a przede wszystkim na to, że Wnioskodawca poczynił kroki do zawarcia ugody przed sądem, jednak została ona zawarta poza nim, wyłącznie z winy podmiotu odpowiedzialnego, mając na uwadze wykładnię celowościową przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, popartą wykładnią autentyczną ustawodawcy (uzasadnienie projektu zmiany ustawy) oraz wykładnią dokonaną przez Trybunał Konstytucyjny, należy przyjąć, że zaistniały stan faktyczny objęty jest zwolnieniem od podatku dochodowego.

Zdaniem Wnioskodawcy, taka wykładnia znajduje uzasadnienie także po dokładnej analizie systemowej przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. a)-g) wyżej wymienionej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten wprowadza generalną zasadę zwolnienia odszkodowań od podatku dochodowego od osób fizycznych, wskazując wyjątki od tej zasady. Wyjątki te, wprowadzone zostały w przypadkach, gdy odszkodowanie stanowi ekwiwalent wynagrodzenia lub przychodu osiąganego z tytułu prowadzenia szeroko rozumianej działalności gospodarczej (lit. a)-f). Wolą ustawodawcy nie było więc opodatkowanie odszkodowania i zadośćuczynienia za spowodowanie rozstroju zdrowia, które ze swej natury pokrywają jedynie wydatki poniesione w związku z zaistniałym zdarzeniem (dodatkowe leczenie, wizyty u specjalistów, koszty leków) oraz w przynajmniej nieznacznym stopniu równoważą doznane cierpienia fizyczne i psychiczne. Co więcej, ustawodawca zwolnił też z opodatkowania także odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość (art. 21 ust. 1 pkt 3c), mimo że odszkodowania te mogą stanowić przynajmniej częściowo ekwiwalent przychodów uzyskiwanych z tytułu działalności zarobkowej. Powyższe pokazuje, wyraźną intencję ustawodawcy co do zwolnienia od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych tych przychodów, które związane są z powstałym uszkodzeniem ciała czy rozstrojem zdrowia. Jedynym celem wprowadzonego w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ww. ustawy, wyjątku było zapobieżenie nadużyciom, w których podatnicy mogliby bez jakiejkolwiek kontroli celem ominięcia obowiązku opodatkowania porozumiewać się co do przekazywania środków z innych tytułów pod pozorem odszkodowania.

W związku z powyższym w sytuacji, gdy propozycje treści ugody z tytułu wywołania rozstroju zdrowia były procedowane przed Sądem, natomiast do zawarcia ugody doszło z winy podmiotu odpowiedzialnego już po zakończeniu postępowania pojednawczego przed Sądem, w ramach procedowanego przed Sądem stanu faktycznego, w dodatku na mniej korzystnych dla Wnioskodawcy (podmiotu poszkodowanego) warunkach (podmiot odpowiedzialny zapłacił mniejszą kwotę niż kwota roszczenia, a podmiot poszkodowany zrzekł się wszelkich roszczeń), z bezpośrednim odwołaniem się przez strony w treści ugody do przeprowadzonego postępowania sądowego, przed zainicjowaniem kolejnego postępowania procesowego - podpisana przez strony ugoda powinna być z punktu widzenia prawa podatkowego potraktowana tak jak ugoda sądowa, a wypłacone na podstawie tej ugody odszkodowanie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Celem wykładni przepisów prawa, także prawa podatkowego, jest ustalenie właściwej treści norm prawnych, a wykładnia przepisów prawa podatkowego, powinna być dokonywana zgodnie z dyrektywą wykładni in dubio pro tributario. Sytuacja, w której podmiot pokrzywdzony w wyniku zdarzenia medycznego zostałby obciążony podatkiem z tytułu odszkodowania za rozstrój i utratę zdrowia w sytuacji, gdy wystąpił do Sądu z wnioskiem o zapłatę tego odszkodowania i zawarcie ugody, przedstawiając Sądowi szczegółowo stan faktyczny i okoliczności sprawy, a ugoda została zawarta po przeprowadzaniu wyłącznie z winy podmiotu odpowiedzialnego, jest nie do pogodzenia z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawnego, a także z wykładnią przepisów prawa podatkowego, które odszkodowania i renty za rozstrój zdrowia wyłączają z obowiązku opodatkowania.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361, z późn. zm.) jest zasada powszechności opodatkowania.

W myśl powyższej zasady, wyrażonej w art. 9 ust. 1 ww. ustawy, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Zgodnie z art. 9 ust. 1a ww. ustawy, jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest, z zastrzeżeniem art. 29-30c, art. 30e, art. 30f oraz art. 44 ust. 7e i 7f, suma dochodów z wszystkich źródeł przychodów.

Wyrazem jej praktycznej realizacji jest art. 11 ust. 1 ww. ustawy, z którego treści wynika, że przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Rodzaje źródeł przychodów zostały określone w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie w pkt 9 wymieniono inne źródła.

Zgodnie z postanowieniami z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Jak dowodzi użycie sformułowania „w szczególności”, definicja źródeł przychodów ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie. Z przychodem z innych źródeł mamy zatem do czynienia w każdym przypadku, kiedy podatnik osiąga korzyść majątkową.

Odszkodowanie i zadośćuczynienie stanowi co do zasady przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania i zadośćuczynienia podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże należy podkreślić, że korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszystkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U z 2014 r., poz. 1502, z poźn. zm.), z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Należy zaznaczyć, że zwolnieniem określonym w przytoczonym wyżej przepisie objęte są tylko odszkodowania (zadośćuczynienia), których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw oraz postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy. To oznacza, że zwolnieniem nie są objęte wszystkie odszkodowania (zadośćuczynienia), a tylko te, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa czy postanowieniach ww. układów zbiorowych pracy, porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań (zadośćuczynień, tj. w lit. a)-g).

Zadośćuczynienie, analogicznie do odszkodowania, jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającym na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Co prawda w doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia zadośćuczynienia z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym).

W doktrynie wskazuje się również, że w stanie prawnym obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2009 r. (czyli przed wejściem w życie nowelizacji art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b ustawy o podatku od osób fizycznych, w wyniku której w obu przepisach obok odszkodowań zwolnieniem przedmiotowym objęto również zadośćuczynienia) nie było wyraźnej podstawy prawnej do zwolnienia od podatku zadośćuczynienia, niemniej jednak charakter tego przychodu przemawiał za szeroką interpretacją komentowanych przepisów obejmujących zwolnieniem także zadośćuczynienia. Wskazuje na to również uzasadnienie projektu ustawy, w którym zaznacza się, że wzmiankowanie w komentowanych przepisach „zadośćuczynień” ma zapobiegać sporom interpretacyjnym, nie jest natomiast zmianą wnoszącą nową jakość – vide: Bartosiewicz A., PIT. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2013.

Ponadto, w prawomocnym wyroku z dnia 3 lipca 2012 r., sygn. akt I SA/Gl 1113/11, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyjaśnił, że z brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika jednoznacznie, że wypłacone odszkodowanie (zadośćuczynienie) korzysta ze zwolnienia w sytuacji, gdy spełnione są łącznie dwa warunki:

• jego wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz
  

• że podstawą jego przyznania nie jest zawarta umowa lub ugoda inna niż ugoda sądowa.
  
  
  

Zatem, w przypadku gdy podstawą przyznania odszkodowania i zadośćuczynienia jest zawarta umowa lub ugoda inna niż ugoda sądowa, wówczas takie świadczenie nie podlega zwolnieniu określonemu w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Natomiast zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3c ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.

Z analizy stanu faktycznego opisanego przez Wnioskodawcę wynika, że wskutek zdarzenia medycznego podczas zabiegu, w szpitalu (zwanym dalej podmiotem odpowiedzialnym), Wnioskodawca doznał zakażenia zagrażającego życiu, skutkującego koniecznością wykonania natychmiastowej operacji, w efekcie czego, nastąpiło trwałe uszkodzenie narządu wzroku oraz zaszła konieczność zaprzestania przez Wnioskodawcę aktywności zawodowej przez okres kilku miesięcy. W związku z trwałym uszczerbkiem na zdrowiu Wnioskodawca poniósł znaczne wydatki związane z procesem leczenia. Fakt wystąpienia szkody wynikał z dokumentacji medycznej prowadzonej przez podmiot odpowiedzialny, a także z dokumentacji medycznej w innych placówkach, w których Wnioskodawca był konsultowany. Wnioskodawca domagał się od podmiotu odpowiedzialnego zapłaty odszkodowania za szkody wyrządzone ze zdarzeniem medycznym oraz zadośćuczynienia.

Wnioskodawca wezwał podmiot odpowiedzialny do próby ugodowej i złożył w tym celu wniosek do właściwego Sądu Rejonowego. Wniosek ten wszczął postępowanie, w którym Sąd nakłaniał strony do zawarcia ugody. Podmiot odpowiedzialny odmówił zawarcia ugody, wobec czego postępowanie ugodowe przed Sądem Rejonowym zostało umorzone.

Wnioskodawca uprzedził podmiot odpowiedzialny, że w dalszej kolejności złoży pozew wszczynający kolejne postępowanie sądowe. W trakcie przygotowywania pozwu podmiot odpowiedzialny nawiązał kontakt z Wnioskodawcą i zaproponował Mu ugodę na warunkach mniej korzystnych od tej, którą strony omawiały w postępowaniu sądowym.

Wnioskodawca zawarł z podmiotem odpowiedzialnym ugodę, w której podmiot odpowiedzialny zobowiązał się do zapłaty na Jego rzecz odszkodowania i zadośćuczynienia, a Wnioskodawca zrzekł się jakichkolwiek dalszych roszczeń związanych ze zdarzeniem medycznym. Jak wskazuje Wnioskodawca ww. ugoda została podpisana po przeprowadzeniu postępowania sądowego wszczętego wnioskiem Wnioskodawcy o zawezwanie do próby ugodowej i umorzonego, a przed złożeniem kolejnego pozwu w sprawie postepowania ugodowego. Zawarta ugoda nie została zatwierdzona przez Sąd.

Wynikające z ugody pozasądowej odszkodowanie i zadośćuczynienie zostały Wnioskodawcy wypłacone w 2014 r., a wypłacona kwota stanowiła jednorazowe świadczenie. Kwota odszkodowania i zadośćuczynienia zostały ustalone na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących odszkodowania za poniesione straty i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Odszkodowanie i zadośćuczynienie zostały wypłacone do wysokości określonej w ugodzie. Otrzymane przez Wnioskodawcę odszkodowanie i zadośćuczynienie nie stanowiło renty w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego.

Podkreślić należy, że wszelkie zwolnienia podatkowe są wyjątkiem od zasady sprawiedliwości podatkowej określonej w art. 84 Konstytucji RP. Z tego powodu wykładnia przepisów ustanawiających te zwolnienia, jako wyjątki od reguły opodatkowania, musi być wykładnią ścisłą. Z uwagi na fakt, że wiele pojęć z katalogu zwolnień nie zostało zdefiniowanych ani w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, ani w innych ustawach, aby uniknąć dowolności i wykładni rozszerzającej, należy przyjąć, że kryteria rozumienia tych pojęć muszą mieć w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych, a tylko pomocniczo (w kwestiach nierozstrzygniętych przez ustawę) mogą odwoływać się do znaczeń pozaprawnych (por. „Podatek dochodowy od osób fizycznych” pod red. Janusza Marciniuka, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011, str. 224).

W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zdefiniowano pojęcia „ugody sądowej”. Natomiast w przepisach prawa cywilnego ugoda została uregulowana w Tytule XXXV Księgi Trzeciej (Zobowiązania) Kodeksu cywilnego. I tak zgodnie z art. 917 tej ustawy, przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać. Przy czym przepisy prawa cywilnego nie zawierają ścisłego określenia pojęcia ugody sądowej. Przemysław Telenga w Komentarzu do art. 777 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 101), wskazał, że „… Przez ugodę zawartą przed sądem należy rozumieć ugodę zawartą w postępowaniu pojednawczym (art. 184-186), w postępowaniu rozpoznawczym (w trybie procesowym lub nieprocesowym), a także w postępowaniu karnym, w którym zgłoszono powództwo adhezyjne (art. 223 k.p.c. w związku z art. 70 k.p.k.) oraz w postępowaniu z oskarżenia prywatnego (art. 494 § 2 k.p.k.). Uważa się, że tytułem egzekucyjnym jest oryginał odpisu protokołu sądowego zawierającego treść podpisanej przez strony ugody (por. § 184 reg. sąd.), pod warunkiem że została ona podpisana przez strony i sąd wydał postanowienie o umorzeniu postępowania...”.

W świetle powyższego stwierdzić należy, że ugoda sądowa, o której mowa w art. 21 ust.1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i której dotyczy wyłączenie zwolnienia w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ww. ustawy, obejmuje taką ugodę, która została zawarta przed sądem w toku postępowania sądowego, które w jej wyniku zostało umorzone.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że ugoda zawarta pomiędzy Wnioskodawcą a podmiotem odpowiedzialnym nie jest ugodą sądową, ponieważ ugoda ta nie została zatwierdzona przez Sąd. Natomiast, fakt wcześniejszego prowadzenia przed Sądem Rejonowym na wniosek Wnioskodawcy postępowania ugodowego, jednakże w toku którego Strony nie zawarły ugody i które to postępowanie ugodowe zostało przez Sąd umorzone, nie zmienia charakteru prawnego - ugody stanowiącej podstawę otrzymania od podmiotu odpowiedzialnego przez Wnioskodawcę kwoty tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia - jako ugody pozasądowej.

Powołany przepis art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jednoznacznie wskazuje, że ze zwolnienia nie korzystają te odszkodowania i zadośćuczynienia, które wynikają z zawartych umów lub ugód innych niż sądowe, niezależnie od istnienia (lub nieistnienia) podstawy prawnej regulującej charakter odszkodowawczy oraz wysokość lub zasady ustalania tego rodzaju świadczeń pieniężnych.

Reasumując, wypłacona Wnioskodawcy w 2014 r. na podstawie zawartej ugody pozasądowej kwota tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia za błąd medyczny i spowodowanie trwałego uszczerbku na zdrowiu – nie podlega zwolnieniu od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3, w związku z wyłączeniem z art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak również nie podlega zwolnieniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, ponieważ podstawą otrzymania przez Wnioskodawcę odszkodowania i zadośćuczynienia jest zawarta ugoda, która nie została zatwierdzona przez Sąd.

W konsekwencji, uzyskane w ten sposób odszkodowanie i zadośćuczynienie stanowi przychód z innych źródeł w rozumieniu art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i jako takie podlega opodatkowaniu.

Stanowisko Wnioskodawcy uznaje się nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w…, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.