2017.05.19 - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
01212-KDIL4.4012.19.2017.2.JK
z 19 maja 2017 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 1 marca 2017 r. (data wpływu 7 marca 2017 r.), uzupełnionym pismem z dnia 9 maja 2017 r. (data wpływu 18 maja 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podlegania opodatkowaniu transakcji nabycia wierzytelności oraz zwolnienia z opodatkowania świadczonych usług – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 7 marca 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podlegania opodatkowaniu transakcji nabycia wierzytelności oraz zwolnienia z opodatkowania świadczonych usług. Wniosek uzupełniono pismem z dnia 9 maja 2017 r. (data wpływu 18 maja 2017 r.) o doprecyzowanie opisu sprawy.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Spółka (Wnioskodawca, Cesjonariusz) jest podatnikiem VAT czynnym, który prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie świadczenia usług windykacyjnych oraz finansowych. Klientami Spółki są wyłącznie przedsiębiorcy (dalej – Klienci, Cedenci).

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Spółka nabywa wierzytelności przysługujące Klientom wobec ich kontrahentów (dalej także – Dłużnicy) z tytułu świadczenia usług przewozu.

Wierzytelności nabywane są przez Wnioskodawcę za pośrednictwem Panelu Transakcyjnego – platformy internetowej umożliwiającej Klientom zgłaszanie propozycji sprzedaży wierzytelności.

Po uzgodnieniu między stronami warunków sprzedaży konkretnej wierzytelności:

strony zawierają umowę cesji wierzytelności w formie dokumentowej (elektronicznej);
Klient wystawia fakturę dokumentującą objętą cesją wierzytelność, w której umieszcza: informację o zawarciu umowy cesji wierzytelności i zmianie wierzyciela na Spółkę, numer rachunku bankowego Spółki, jako właściwy do zapłaty faktury;
Spółka przelewa na rachunek bankowy Klienta uzgodnioną w umowie cesji wierzytelności cenę za nabycie wierzytelności.

Na podstawie umowy cesji Spółka nabywa od Klienta wierzytelność, która zgodnie z oświadczeniem Cedenta:

istnieje, jest nieprzedawniona, bezsporna i wolna od obciążeń oraz wad prawnych, a żaden przepis prawa, ani umowa nie wyłączają możliwości cesji wierzytelności;
nie jest przedmiotem zapisu na sąd polubowny, a możliwość jej przelewu nie jest w żaden sposób ograniczona ani wyłączona;
nie jest i nie może być przedmiotem potrącenia z jakimikolwiek zobowiązaniami Dłużnika;
nie jest przedmiotem postępowania sądowego ani egzekucji komorniczej, jak również umowy Cedenta z firmą windykacyjną (wyłączając Cesjonariusza) oraz nie jest objęta postępowaniem upadłościowym ani likwidacyjnym.

Nabycie wierzytelności dokonywane jest przez Spółkę na własny rachunek i na własne ryzyko. Jedynie w wyjątkowych, enumeratywnie wymienionych w umowie cesji przypadkach, możliwe jest dokonanie cesji zwrotnej. Taka możliwość występuje wyłącznie, gdy:

nabyta przez Spółkę wierzytelność nie spełnia któregokolwiek z warunków wymienionych w oświadczeniu Cedenta bądź którekolwiek z oświadczeń Cedenta okaże się niezgodne z prawdą lub stanem prawnym;
Dłużnik podniesie zarzuty podważające istnienie wierzytelności w części lub w całości – w tym m.in., gdy:
- Dłużnik wskaże, że dokonuje, albo dokonał potrącenia tej wierzytelności,
- z dokumentów dostarczonych Spółce przez Cedenta nie wynika dostatecznie, że Cedent zawarł z Dłużnikiem umowę lub że wykonał umowę,
- Dłużnik wskaże, że umowę z Cedentem zawarła osoba nieumocowana do tego przez Dłużnika;
Dłużnik odmówi zapłaty całości lub części wierzytelności nabytej przez Cesjonariusza w związku z roszczeniami i zarzutami przysługującymi Dłużnikowi wobec Cedenta;
wysokość wierzytelności ulegnie zmianie, m.in. w wyniku wydania korekty faktury, albo innego dokumentu korygującego wysokość wierzytelności.

Z uwagi na brak pewności co do uzyskania spłaty wierzytelności przez Spółkę od Dłużnika, cena nabycia wierzytelności jest w każdym przypadku niższa od jej wartości nominalnej.

Ponadto Spółka wskazuje, że poza zapłatą ceny nabycia wierzytelności umowa cesji nie nakłada na Wnioskodawcę obowiązku dokonywania jakichkolwiek innych świadczeń na rzecz zbywcy wierzytelności. W szczególności Spółka nie jest zobowiązana do ściągania długów na rzecz Klienta.

Podejmując ewentualne działania windykacyjne Wnioskodawca działa wyłącznie na własny rachunek.

Na podstawie umowy cesji Spółce nie przysługuje żadne wynagrodzenie od Klienta. Pomiędzy Klientem a Spółką nie istnieje również odrębny (od umowy cesji) stosunek prawny, który rodziłby obowiązek zapłaty wynagrodzenia na rzecz Spółki w związku z nabyciem wierzytelności. W związku z dokonaną cesją wierzytelności nie występuje zatem przepływ strumienia pieniędzy pomiędzy Cesjonariuszem a Cedentem.

Ponadto w piśmie z dnia 9 maja 2017 r., będącym uzupełnieniem do wniosku, Wnioskodawca wskazał, że:

Ad. 1

Jak wynika ze stanu faktycznego wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, nabywane przez Spółkę wierzytelności są niewymagalne i nieprzedawnione. Niemniej, z uwagi na to, że Wnioskodawca nie ma pewności co do uzyskania spłaty nabywanych wierzytelności – co powoduje niepewność oraz przejęcie przez Spółkę ryzyka ewentualnej niewypłacalności Dłużnika – wierzytelności te mogą być uznane za trudne.

Spółka ponownie jednak podkreśla, że stanowisko, iż nabywanie przez Spółkę wierzytelności od Klientów nie podlega opodatkowaniu VAT pozostaje prawidłowe również w przypadku uznania, że nabywane wierzytelności nie są wierzytelnościami „trudnymi”.

Wprawdzie orzecznictwo sądów administracyjnych i TSUE powołane przez Spółkę na poparcie argumentacji zawartej we wniosku formułowane było zazwyczaj w oparciu o stany faktyczne dotyczące nabywania wierzytelności trudnych, niemniej jednak w żadnym z powołanych wyroków owa „trudność” nie przesądzała kierunku rozstrzygnięcia, tj. nie warunkowała sama w sobie możliwości uznania bądź nie danej transakcji za świadczenie usług opodatkowanych VAT.

Analogiczny wniosek wynika m.in. z interpretacji indywidualnej z 10 maja 2016 r., sygn. ILPP2/4512-1-145/16-3/EN, w której Minister Finansów zgodził się ze stanowiskiem podatnika, że „bez znaczenia dla możliwości uznania danej transakcji nabycia wierzytelności za odpłatą usługę jest okoliczność, czy wierzytelność ta miała charakter trudny, czy też nie. Tak długo bowiem, jak danej transakcji nabycia wierzytelności nie będzie towarzyszyła zapłata przez zbywcę wierzytelności wynagrodzenia na rzecz nabywcy, bezpośrednio związanego ze świadczoną przez nabywcę na rzecz zbywcy usługą, tak długo nie będzie można uznać, iż transakcja ta stanowi odpłatne świadczenie usług choćby jej przedmiotem miały być wierzytelności, co do których nie istnieje duże ryzyko ich niezaspokojenia”.

Ad. 2

Zdaniem Spółki, różnica między wartością nominalną wierzytelności, a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość tych wierzytelności, tj. uwzględnia brak pewności co do uzyskania spłaty wierzytelności od Dłużnika oraz przejęcie przez Spółkę ryzyka jego niewypłacalności.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

Czy nabywanie przez Spółkę wierzytelności na zasadach opisanych w stanie faktycznym podlega opodatkowaniu VAT?
Jeżeli w ocenie Organu nabywanie przez Spółkę wierzytelności na zasadach opisanych w stanie sprawy podlega opodatkowaniu VAT – czy korzysta ze zwolnienia od VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy:

Nabywanie przez Spółkę wierzytelności na zasadach opisanych w stanie faktycznym nie podlega opodatkowaniu VAT.
Jeżeli w ocenie Organu nabywanie przez Spółkę wierzytelności na zasadach opisanych w stanie sprawy podlega opodatkowaniu VAT – korzysta ze zwolnienia od VAT.

Poniżej Wnioskodawca szczegółowo uzasadnia swoje stanowisko.

Ad. 1

Nabywanie przez Spółkę wierzytelności jako czynność pozostająca poza zakresem VAT.

a) czynności podlegające opodatkowaniu VAT.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów usług (...) podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę towarów, w myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, rozumie się „przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…)”, zaś przez towary, w myśl art. 2 pkt 6 ustawy o VAT – „rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii”.

Wierzytelność jest prawem majątkowym, nie zaś rzeczą ani energią. Nie może być zatem uznana za towar będący przedmiotem podlegającej opodatkowaniu VAT dostawy towarów. W związku z tym, aby można było uznać, że nabywanie wierzytelności podlega opodatkowaniu VAT, konieczne jest wykazanie, że nabywanie wierzytelności stanowi świadczenie usług.

Świadczenie usług zdefiniowane jest z kolei w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, jako „każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa”.

Jednocześnie, zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o VAT „za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika”.

W świetle powyższych przepisów, aby nabycie wierzytelności można było uznać za usługę podlegającą opodatkowaniu VAT konieczne jest aby czynność ta:

była odpłatna, tj. aby nabywca wierzytelności uzyskiwał wynagrodzenie od zbywcy lub
nie miała związku z działalnością gospodarczą nabywcy wierzytelności.

Jeżeli natomiast nabywanie wierzytelności dokonywane jest nieodpłatnie i następuje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, wówczas nie ma podstaw do opodatkowania VAT tej czynności.

b) nabycie wierzytelności jako czynność niepodlegająca opodatkowaniu VAT w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych.

W kwestii opodatkowania VAT cesji wierzytelności wypowiedział się TSUE w wyroku z 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, że „ art. 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania ww. dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży”.

Podstawą sformułowania takiej tezy była okoliczność, że cesjonariusz wierzytelności nie otrzymuje od cedenta żadnego wynagrodzenia, w związku z czym nie dokonuje czynności z zakresu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 4 VI dyrektywy ani nie świadczy usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 tego aktu. Trybunał zauważył wprawdzie, że istnieje różnica pomiędzy wartością nominalną cedowanych wierzytelności, jednakże stwierdził, że różnica między wartością nominalną a ceną sprzedaży nie stanowi wynagrodzenia, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na jego spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników.

Należy również zauważyć, że TSUE w ww. wyroku zastrzegł, iż „opodatkowaniu w ramach systemu VAT podlegają tylko takie transakcje, które przewidują zapłatę ceny lub inne wynagrodzenie. Zatem jeżeli czynność polega jedynie na świadczeniu jednej ze stron, bez bezpośredniego wynagrodzenia, nie ma podstawy opodatkowania, w związku z czym świadczenie takie nie podlega podatkowi VAT”.

Opierając się na argumentacji TSUE zawartej w uzasadnieniu powyższego orzeczenia Naczelny Sąd Administracyjny podjął 19 marca 2012 r. uchwałę w składzie 7 sędziów (sygn. akt I FPS 5/11), w której stwierdził, że podstawowym i koniecznym warunkiem do uznania transakcji za odpłatną usługę, a więc czynność opodatkowaną, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego (bądź należnego), jako świadczenia wzajemnego za wykonaną usługę. Zatem badając konkretną transakcję należy poszukiwać takiego ewentualnego bezpośredniego wynagrodzenia, które otrzymuje kupujący – cesjonariusz, jako świadczenie wzajemne za ewentualnie wykonaną na rzecz zbywcy – cedenta usługę. Plastyczniej rzecz ujmując poszukiwać należy strumienia pieniędzy płynącego od zbywcy – cedenta do nabywcy cesjonariusza za wykonaną usługę, czyli odwrotnie płynącego, niż w przypadku umowy kupna sprzedaży, kiedy zapłatę za wierzytelność otrzymuje zbywca od nabywcy. Podkreślenia wymaga bowiem, że dla rozstrzygnięcia, czy mamy do czynienia z odpłatną usługą, konieczne jest ustalenie, czy – obok transakcji kupna-sprzedaży wierzytelności – wystąpiło świadczenie usługi przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy za bezpośrednim wynagrodzeniem otrzymanym, co ważne, przez nabywcę. W omawianej sytuacji, kiedy występuje tylko zapłata ceny za wierzytelność, trudno uznać, że do świadczenia takiej usługi dochodzi. Wobec tego należy dojść do wniosku, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u.

Z powołanych wyżej orzeczeń wynika, iż podstawową przesłanką dla uznania konkretnej transakcji za usługę jest ustalenie, że obok cesji wierzytelności wystąpiło dodatkowe świadczenie przez nabywcę na rzecz zbywcy usługi za bezpośrednim wynagrodzeniem wypłacanym przez zbywcę na rzecz nabywcy.

Takie rozumienie wskazanej wyżej uchwały 7 sędziów NSA potwierdzają również późniejsze orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego. Przykładowo:

w wyroku z 18 grudnia 2014 r. (sygn. akt I FSK 1130/13) NSA orzekł, że „w przypadku umów cesji (obrotu) wierzytelnościami, gdy dochodzi do nabycia przez cesjonariusza wierzytelności od cedenta za umówioną cenę – niższą niż nominalna wartość tej wierzytelności – i nie ustalono między stronami żadnego wynagrodzenia z tytułu tak określonej usługi nabycia długu, czynność ta, jeżeli umowa jest zawarta na własne ryzyko cesjonariusza (nabywcy), nie stanowi odpłatnej usługi, w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i w konsekwencji nie podlega opodatkowaniu. Wynagrodzeniem cesjonariusza z tytułu tego rodzaju czynności nie jest w szczególności różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży, która odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży i jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników”;
w wyroku z 18 czerwca 2015 r. (sygn. akt I FSK 828/14) NSA stwierdził, że „powołując się na stan faktyczny podany we wniosku przez podatnika w którym wykluczono, aby strony zawarły w umowie cesji dodatkowe postanowienie obligujące cesjonariusza do dodatkowych czynności poza zapłatą ceny ustalonej przez Strony. Sąd stwierdził, że w takim przypadku cena zapłacona cesjonariuszowi z tytułu tego rodzaju czynności – będąca różnicą między wartością nominalną cedowanych wierzytelności, a ceną ich sprzedaży (...) – nie jest wynagrodzeniem za usługę. W momencie realizacji tej czynności cesjonariusz czyni to na własny rachunek i ryzyko, a nie na rachunek i ryzyko cedenta wierzytelności, którego sprzedaż pozbawiona jest takiego ryzyka (...). Zasadnie w związku z tym Sąd I instancji ocenił, że warunkiem koniecznym dla uznania transakcji za odpłatną usługę czyli czynność opodatkowaną, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego lub należnego, jako świadczenia wzajemnego”.

c) Nabycie wierzytelności jako czynność niepodlegająca opodatkowaniu VAT w świetle praktyki Ministra Finansów.

Również Minister Finansów w wydawanych interpretacjach indywidualnych podkreśla, że cesja wierzytelności, której nie towarzyszy żadne świadczenie ze strony cesjonariusza na rzecz cedenta, ani strumień wynagrodzenia płynący od cedenta do cesjonariusza, nie może być uznana za usługę podlegającą opodatkowaniu VAT.

Przykładowo:

w interpretacji indywidualnej z 23 maja 2016 r., sygn. ITPP2/4512-223/16/AW, Minister Finansów stwierdził, że „przelew wierzytelności niepodlegający zwrotnemu przeniesieniu i niezwiązany z żadnymi usługami, ani dodatkowymi świadczeniami poza zapłatą ceny sprzedaży ustaloną ostatecznie w umowie cesji, nie stanowi usługi w rozumieniu ustawy o VAT (...) Bezzwrotna cesja wierzytelności nie jest usługą w rozumieniu ustawy o VAT, jeżeli nie jest związana ze świadczeniem dodatkowych czynności, których wykonanie lub chociażby zobowiązanie do ich wykonania może stanowić o świadczeniu usługi nabywcy na rzecz zbywcy, które to może również obejmować nabycie wierzytelności”;
w interpretacji indywidualnej z 10 maja 2016 r., sygn. ILPP2/4512-1-145/16-3/EN, Organ uznał, że „uznanie nabywcy wierzytelności za usługodawcę musi być poprzedzone ustaleniem, że wykonuje on świadczenie na rzecz zbywcy wierzytelności, co oznacza, że nabywca powinien być dłużnikiem zbywcy z jakiegoś tytułu (np. z tytułu wykonania czynności windykacyjnych, takich jak poszukiwanie dłużnika lub jego majątku, wzywanie do zapłaty, itp.)”;
w interpretacji indywidualnej z 24 lutego 2016 r., sygn. ILPP1/4512-1-891/15-3/NS, Minister Finansów zgodził się ze stanowiskiem podatnika, że „By uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, zaś w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. W przypadku omawianych cesji te elementy nie występują. By móc mówić o usłudze, w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, powinno dojść do wzajemnego świadczenia o ekwiwalentnym wymiarze. W omawianej sytuacji występuje jedynie zapłata za wierzytelność, więc trudno uznać, że do świadczenia takiej usługi dochodzi. Transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności, po cenie niższej od wartości nominalnej, nie może być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy o VAT”;
w interpretacji indywidualnej z 22 września 2015 r., sygn. IPPP1/4512-663/15-2/JL organ stanął na stanowisku, że „przelew wierzytelności niepodlegający zwrotnemu przeniesieniu i niezwiązany z żadnymi usługami, ani dodatkowymi świadczeniami poza zapłatą ceny sprzedaży ustaloną ostatecznie w umowie cesji, nie stanowi usługi w rozumieniu ustawy o VAT. Wierzyciel dokonuje cesji wierzytelności nie działa w tym zakresie jako usługodawca, Wnioskodawca jest nabywcą wierzytelności i również nie może być usługodawcą. Bezzwrotna cesja wierzytelności nie jest usługą w rozumieniu ustawy o VAT, jeżeli nie jest związana ze świadczeniem dodatkowych czynności, których wykonanie lub chociażby zobowiązanie do ich wykonania może stanowić o świadczeniu usługi nabywcy na rzecz zbywcy, która to może również obejmować nabycie wierzytelności”.

d) Nabywanie wierzytelności przez Spółkę jako czynność niepodlegająca opodatkowaniu VAT.

Jak wynika z powołanych wyżej przepisów, orzecznictwa TSUE i polskich sądów administracyjnych oraz z praktyki interpretacyjnej Ministra Finansów, nabycie wierzytelności za cenę niższą od jej wartości nominalnej może podlegać opodatkowaniu VAT jako świadczenie usług wyłącznie wówczas gdy:

oprócz zapłaty ceny za nabywaną wierzytelność cesjonariusz zobowiązany jest do wykonania dodatkowych świadczeń na rzecz cedenta (np. windykacji należności) oraz
w zamian za te dodatkowe świadczenia cesjonariuszowi przysługuje wynagrodzenie należne od cedenta.

Natomiast w stanie faktycznym niniejszego wniosku o interpretację, przedmiotem umów cesji wierzytelności zawieranych między Spółką a Klientami jest wyłącznie sprzedaż wierzytelności prowadząca do zmiany osoby wierzyciela, tj. wstąpienia Cesjonariusza w miejsce Cedenta. Transakcjom nabywania przez Wnioskodawcę wierzytelności Klientów nie towarzyszą żadne dodatkowe ustalenia pomiędzy stronami. Wnioskodawca nie jest zobowiązany do dokonania jakichkolwiek świadczeń na rzecz Klienta, za wyjątkiem zapłaty ceny nabywanej wierzytelności. W szczególności Spółka nie jest zobowiązana do ściągania długów na rzecz Klienta. Podejmując ewentualne działania windykacyjne Spółka będzie działała wyłącznie we własnym imieniu i na własny rachunek (nie zaś w imieniu i na rachunek Klienta).

Wnioskodawca podkreśla, że na podstawie umowy cesji Spółce nie przysługuje żadne wynagrodzenie od Klienta. Pomiędzy Klientem a Spółką nie istnieje również odrębny (od umowy cesji) stosunek prawny, który rodziłby obowiązek zapłaty wynagrodzenia na rzecz Spółki w związku z nabyciem wierzytelności. W związku z dokonaną cesją wierzytelności nie występuje zatem przepływ strumienia pieniędzy pomiędzy Cesjonariuszem a Cedentem.

Zatem w wyniku wykonania umowy cesji wierzytelności nie dochodzi do spełnienia wskazanych wyżej przesłanek, których wystąpienie decyduje o opodatkowaniu danej czynności (transakcji) jako odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy, w przedmiotowym stanie faktycznym nie ma również podstaw do opodatkowania nabycia przez Spółkę wierzytelności na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy o VAT (jako nieodpłatne świadczenie usług niezwiązane z działalnością podatnika).

Umowy cesji wierzytelności zawierane są przez Spółkę w ramach i w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Brak jest zatem spełnienia przesłanki warunkującej zrównanie nieodpłatnego świadczenia usług z odpłatnym świadczeniem usług w rozumieniu przepisów ustawy o VAT.

W ocenie Wnioskodawcy, stanowisko, że nabywanie przez Spółkę wierzytelności od Klientów nie podlega opodatkowaniu VAT pozostaje prawidłowe również w przypadku uznania, że nabywane wierzytelności nie są wierzytelnościami „trudnymi”.

Wprawdzie orzecznictwo sądów administracyjnych i TSUE powołane przez Spółkę na poparcie argumentacji zawartej we wniosku formułowane było zazwyczaj w oparciu o stany faktyczne dotyczące nabywania wierzytelności trudnych, niemniej jednak w żadnym z powołanych wyroków owa trudność nie przesądzała kierunku rozstrzygnięcia, tj. nie warunkowała sama w sobie możliwości uznania bądź nie danej transakcji za świadczenie usług opodatkowanych VAT.

Analogiczny wniosek wynika m.in. z powołanej wyżej interpretacji indywidualnej z 10 maja 2016 r., sygn. ILPP2/4512-1-145/16-3/EN, w której Minister Finansów zgodził się ze stanowiskiem podatnika, że „bez znaczenia dla możliwości uznania danej transakcji nabycia wierzytelności za odpłatną usługę jest okoliczność, czy wierzytelność ta miała charakter trudny, czy też nie. Tak długo bowiem, jak danej transakcji nabycia wierzytelności nie będzie towarzyszyła zapłata przez zbywcę wierzytelności wynagrodzenia na rzecz nabywcy, bezpośrednio związanego ze świadczoną przez nabywcę na rzecz zbywcy usługą, tak długo nie będzie można uznać, iż transakcja ta stanowi odpłatne świadczenie usług – choćby jej przedmiotem miały być wierzytelności, co do których nie istnieje duże ryzyko ich niezaspokojenia”.

Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie Wnioskodawcy, nabywanie wierzytelności przez Spółkę nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.

Jeżeli jednak Organ uzna, że przedstawiony w opisie stanu faktycznego model nabywania przez Wnioskodawcę wierzytelności stanowi odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT, to – zdaniem Wnioskodawcy – transakcje te powinny korzystać ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy VAT, jako usługi w zakresie długów.

Ad. 2

Cesja wierzytelności jako usługa zwolniona od VAT.

a) zwolnienie z VAT usług w zakresie długów – uwagi ogólne.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT, „zwalnia się od podatku VAT usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług”.

Natomiast w myśl z art. 43 ust. 15 pkt 1 ustawy o VAT, zwolnienie, o którym mowa między innymi w ust. 1 pkt 40, „nie ma zastosowania do czynności ściągania długów, w tym faktoringu”.

Biorąc pod uwagę powyższe, jeżeli świadczona przez podatnika usługa:

dotyczy długów oraz
nie stanowi czynności ściągania długów, w tym factoringu,

zastosowanie znajduje zwolnienie z VAT przewidziane w art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT.

b) możliwość zastosowania zwolnienia z VAT w stosunku do nabywania wierzytelności przez Spółkę.

Nabywanie wierzytelności jako usługa w zakresie długów.

Pojęcie usług w zakresie długów nie zostało zdefiniowane w ustawie o podatku VAT, zatem dla ustalenia znaczenia tego pojęcia należy się posiłkować jego znaczeniem słownikowym. Zgodnie z definicją zawartą w Słowniku Języka Polskiego PWN (wydanie internetowe) dług to „suma pieniędzy, którą ktoś pożyczył i musi zwrócić”, „obowiązek dłużnika do spełnienia określonego świadczenia”.

Przedmiotem zawieranych przez Spółkę umów cesji wierzytelności jest nabywanie wierzytelności od dotychczasowych wierzycieli. W momencie przelewu wierzytelności na Wnioskodawcę przechodzi możliwość domagania się od Dłużnika spełnienia świadczenia pieniężnego lub rzeczowego. Zatem, skoro wierzytelność przechodząca na nowego wierzyciela jest skorelowana z powinnością dłużnika do spełnienia świadczenia (spłaty długu) to transakcję nabycia wierzytelności należy potraktować jako usługę w zakresie długów, która powinna korzystać ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT. Powyższy wniosek znajduje potwierdzenie m.in. w:

interpretacji indywidualnej z 16 marca 2016 r., w której Minister Finansów uznał, że „skoro wierzytelność przechodząca na nowego wierzyciela jest skorelowana z powinnością dłużnika do spełnienia świadczenia (spłaty długu) to transakcję nabycia wierzytelności należy potraktować jako usługę w zakresie długów”.

Nabywanie wierzytelności jako czynność niestanowiąca „ściągania długów w tym factoringu”.

Zgodnie z wykładnią językową ściąganie długów rozumie się „wymuszenie uregulowania zobowiązań finansowych”. Tym samym usługa ściągania długów, zgodnie z definicją językową, zawiera element przymusowego odzyskiwania długu w przypadku braku dobrowolnej spłaty. Istotą zawieranych przez Spółkę transakcji nie jest zaś działanie zmierzające do przymusowego ściągnięcia należności, gdyż na moment zawarcia transakcji żadna ze stron nie zakłada, że Dłużnik nie będzie się wywiązywał z regulowania swojego zadłużenia.

Ponadto, aby można było mówić o „czynnościach w zakresie ściągania długów”, konieczne jest aby czynności te polegały na ściąganiu długów innego podmiotu na zlecenie tego podmiotu i na jego rachunek za wynagrodzeniem. Natomiast zgodnie ze stanem faktycznym niniejszego wniosku, Wnioskodawca nie jest zobowiązany do windykacji należności ani do świadczenia jakichkolwiek innych usług na rzecz Klienta. Ewentualne czynności windykacyjne Spółka będzie wykonywała wyłącznie na własną rzecz.

Również wykładnia celowościowa prowadzi do wniosku, że nabywanie wierzytelności przez Spółkę nie powinno być traktowane jako wyłączone ze zwolnienia od VAT ściąganie długów. W ocenie Wnioskodawcy, zagadnienie, czy mamy do czynienia z transakcją dotyczącą usług w zakresie długów, czy też ze ściąganiem długów należy rozpatrywać przez pryzmat zasadniczego celu, jaki przyświecał zawarciu umowy (przyczyn i skutków ekonomicznych transakcji). Należy zatem odpowiedzieć na pytanie, czy usługi takie przede wszystkim zmierzają w istocie do ściągnięcia długu (jego egzekucji, windykacji), czy też zasadniczym ich elementem jest udzielenie finansowania (tak również NSA w wyroku z 21 października 2013 r., sygn. akt I FSK 1388/12).

Zdaniem Spółki, cesje wierzytelności przez nią dokonywane w żaden sposób nie zmierzają do ściągnięcia długu (jego egzekucji, windykacji), ponieważ umowy cesji zawierane przez Spółkę nie zawierają żadnych tego rodzaju postanowień. Z momentem wykupu wierzytelności klient uzyskuje od Wnioskodawcy jedynie zapłatę ceny za wierzytelność objęta umową cesji i na tym relacje Spółki z Klientem się kończą.

Na podstawie umowy cesji Spółka nie jest zobowiązana do wykonywania jakichkolwiek innych świadczeń na rzecz Klientów, w tym w szczególności nie ma obowiązku ściągania długów na rzecz Klientów. Zamiarem stron nie jest zatem transfer ciężarów związanych z windykacją należności (ściąganiem długów) od Dłużników. Świadczy o tym również fakt, że przedmiotowe wierzytelności nie są wymagalne w dacie ich przeniesienia. Oznacza to, że na dzień zawarcia umowy cesji żadna ze stron nie musi podejmować czynności windykacyjnych względem Dłużnika. Co więcej, na ten dzień nie istnieją także żadne obiektywne przesłanki, które uprawniałyby do twierdzenia, że konieczność prowadzenia działań windykacyjnych wystąpi w przyszłości.

Jednocześnie przedmiotowych cesji wierzytelności nie należy kwalifikować do usług faktoringu. W ich ramach bowiem faktor dokonując nabycia wierzytelności zobowiązuje się do świadczenia na rzecz faktoranta różnorodnych czynności, które przykładowo mogą obejmować: przejmowanie ryzyka wypłacalności dłużników, windykację należności, finansowanie przez dyskonto czy udzielanie pożyczek. Tymczasem cesja wierzytelności w ramach zawieranej z Klientem umowy cesji nie obejmuje dodatkowych czynności wykonywanych przez Wnioskodawcę na rzecz Klienta.

Biorąc pod uwagę powyższe, czynności nabywania wierzytelności przez Spółkę nie można uznać za czynności ściągania długów w tym factoringu, o których mowa w art. 43 ust. 15 pkt 1 ustawy o VAT i – w razie uznania ich przez organ za podlegające opodatkowaniu VAT odpłatne świadczenie usług – powinny one korzystać ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustaw o VAT.

Powyższy wniosek znajduje potwierdzenie m.in. w:

interpretacji indywidualnej z 24 czerwca 2016 r., nr IPPP1/4512-302/16-6/EK, w której Minister Finansów stwierdził, że „zamiarem stron nie jest transfer ciężarów związanych z windykacją należności (ściąganiem długów) ze Zbywcy na Wnioskodawcę. Jednocześnie, cesji wierzytelności na warunkach opisanych w niniejszym wniosku nie należy kwalifikować do usług factoringu (...) cesja wierzytelności w ramach umowy sekurytyzacji nie obejmuje dodatkowych czynności wykonywanych przez Wnioskodawcę na rzecz zbywcy. Celem, dla jakiego zawierana jest transakcja (nabycie wierzytelności w ramach transakcji sekurytyzacji) jest przede wszystkim udzielanie finansowania na rzecz Zbywcy przez Wnioskodawcę. Wnioskodawca oprócz dostarczania środków pieniężnych nie będzie wykonywał na rzecz Zbywcy jakichkolwiek innych czynności związanych z nabytymi wierzytelnościami. W konsekwencji, czynność nabycia przez Wnioskodawcę wierzytelności niewymagalnych w ramach transakcji sekurytyzacji jako usługa „w zakresie długów” podlega zwolnieniu od podatku VAT przewidzianemu w art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT” oraz
- w interpretacji indywidualnej z 16 marca 2016 r., nr IPPP1/4512-1312/15-2/BS, w której Organ za prawidłowe uznał stanowisko podatnika, że „w przypadku przedstawionego schematu wykupu wierzytelności nie występuje usługa ściągania długów, o której mowa w art. 43 ust. 15 ustawy o VAT. Z momentem wykupu wierzytelności Zbywca uzyskuje bowiem finansowanie/refinansowanie od Banku i na tym etapie relacje Banku ze Zbywcą się kończą. Transakcja w swej istocie polega na udzieleniu finansowania wierzytelności. W konsekwencji, zdaniem Banku taka konstrukcja transakcji oznacza możliwość zaklasyfikowania opisanej usługi jako usługi w zakresie długów zwolnionej z opodatkowania podatkiem VAT”.

3. Podsumowanie.

Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie Wnioskodawcy, czynności nabywania wierzytelności na zasadach opisanych w stanie faktycznym nie podlegają opodatkowaniu VAT. Nie mogą być bowiem traktowane jako:

dostawa towarów, o której mowa w art. 7 ustawy o VAT, gdyż wierzytelności nie spełniają ustawowej definicji towarów ani jako
świadczenie usług, zdefiniowane w art. 8 ustawy o VAT, gdyż:
- zawierane przez Spółkę umowy cesji wierzytelności nie przewidują żadnego wynagrodzenia, które byłoby należne Wnioskodawcy od Klienta,
- Spółka, poza zapłatą ceny za nabywaną wierzytelność, nie jest zobowiązana do wykonywania jakichkolwiek innych świadczeń na rzecz Klienta,
- Wnioskodawca nabywa wierzytelności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Jeżeli jednak Organ uzna, że nabywanie wierzytelności podlega opodatkowaniu VAT, jako odpłatne świadczenie usług – zdaniem Spółki – czynność ta powinna korzystać ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT, jako usługa w zakresie długów nie stanowiąca czynności ściągania długów, w tym factoringu.

Biorąc pod uwagę powyższe Wnioskodawca wnosi o potwierdzenie swojego stanowiska.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r., poz. 710, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Towarami – w świetle art. 2 pkt 6 ustawy – są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 – stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższych rozważań, dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie, oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Z informacji zawartych we wniosku wynika, że Wnioskodawca jest podatnikiem VAT czynnym, który prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie świadczenia usług windykacyjnych oraz finansowych. Klientami Spółki są wyłącznie przedsiębiorcy.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Spółka nabywa wierzytelności przysługujące Klientom wobec ich kontrahentów z tytułu świadczenia usług przewozu. Wierzytelności nabywane są przez Wnioskodawcę za pośrednictwem Panelu Transakcyjnego – platformy internetowej umożliwiającej Klientom zgłaszanie propozycji sprzedaży wierzytelności.

Po uzgodnieniu między stronami warunków sprzedaży konkretnej wierzytelności:

strony zawierają umowę cesji wierzytelności w formie dokumentowej (elektronicznej),
Klient wystawia fakturę dokumentującą objętą cesją wierzytelność, w której umieszcza: informację o zawarciu umowy cesji wierzytelności i zmianie wierzyciela na Spółkę, numer rachunku bankowego Spółki, jako właściwy do zapłaty faktury,
Spółka przelewa na rachunek bankowy Klienta uzgodnioną w umowie cesji wierzytelności cenę za nabycie wierzytelności.

Na podstawie umowy cesji Spółka nabywa od Klienta wierzytelność, która zgodnie z oświadczeniem Cedenta:

istnieje, jest nieprzedawniona, bezsporna i wolna od obciążeń oraz wad prawnych, a żaden przepis prawa, ani umowa nie wyłączają możliwości cesji wierzytelności;
nie jest przedmiotem zapisu na sąd polubowny, a możliwość jej przelewu nie jest w żaden sposób ograniczona ani wyłączona;
nie jest i nie może być przedmiotem potrącenia z jakimikolwiek zobowiązaniami Dłużnika;
nie jest przedmiotem postępowania sądowego ani egzekucji komorniczej, jak również umowy Cedenta z firmą windykacyjną (wyłączając Cesjonariusza) oraz nie jest objęta postępowaniem upadłościowym ani likwidacyjnym.

nabyta przez Spółkę wierzytelność nie spełnia któregokolwiek z warunków wymienionych w oświadczeniu Cedenta bądź którekolwiek z oświadczeń Cedenta okaże się niezgodne z prawdą lub stanem prawnym;
Dłużnik podniesie zarzuty podważające istnienie wierzytelności w części lub w całości – w tym m.in. gdy:
- Dłużnik wskaże, że dokonuje, albo dokonał potrącenia tej wierzytelności,
- z dokumentów dostarczonych Spółce przez Cedenta nie wynika dostatecznie, że Cedent zawarł z Dłużnikiem umowę lub że wykonał umowę,
- Dłużnik wskaże, że umowę z Cedentem zawarła osoba nieumocowana do tego przez Dłużnika;
Dłużnik odmówi zapłaty całości lub części wierzytelności nabytej przez Cesjonariusza w związku z roszczeniami i zarzutami przysługującymi Dłużnikowi wobec Cedenta;
wysokość wierzytelności ulegnie zmianie, m.in. w wyniku wydania korekty faktury, albo innego dokumentu korygującego wysokość wierzytelności.

Z uwagi na brak pewności co do uzyskania spłaty wierzytelności przez Spółkę od Dłużnika, cena nabycia wierzytelności jest w każdym przypadku niższa od jej wartości nominalnej.

Podejmując ewentualne działania windykacyjne Spółka działa wyłącznie na własny rachunek.

Ponadto, Spółka wskazała, że nabywane wierzytelności są niewymagalne i nieprzedawnione.

Przy tak przedstawionym opisie sprawy wątpliwości Wnioskodawcy w pierwszej kolejności dotyczą kwestii wskazania, czy nabywanie przez Spółkę wierzytelności na zasadach opisanych w stanie sprawy podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Wskazać należy, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana przepisami w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r., poz. 459), zwanej dalej k.c.

Stosownie do treści art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki – art. 509 § 2 k.c.

W oparciu o art. 510 § 1 k.c., umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej, albo że strony inaczej postanowiły.

Przelew wierzytelności jest swoistą konstrukcją prawną, przewidzianą w ogólnych zasadach zobowiązań prowadzącą do zmiany osoby wierzyciela, podczas gdy przedmiot zobowiązania pozostaje ten sam. Umowy cesji wierzytelności należą do czynności prawnych rozporządzających o skutkach zbliżonych do umowy przenoszącej własność. Dodać należy, że cesja nie ma formy samoistnej umowy, dlatego też dla jej realizacji musi być dokonana czynność cywilnoprawna, na podstawie której nastąpi przeniesienie wierzytelności.

Istotą przelewu wierzytelności jest zatem umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na podstawie której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. W wyniku przelewu wierzytelności prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta. Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja będzie miała charakter odpłatny).

Umowa cesji wierzytelności wypełnia znamiona określone w art. 8 ust. 1 ustawy, polega bowiem na przeniesieniu prawa do wartości niematerialnych i prawnych, w związku z tym stanowi świadczone usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Z punktu widzenia nabywcy wierzytelności do świadczenia usług dochodzi już w momencie samego nabycia wierzytelności, obojętnie, czy nabycie zostało dokonane w celu windykacji tej wierzytelności przez samego nabywcę, czy też innego jej wykorzystania do celów prawno-gospodarczych. Celem nabycia cudzej wierzytelności nie musi być jej odsprzedaż, ale także inne wykorzystanie do celów prawno-gospodarczych przez nabywcę. Sposób wykorzystania nabytej wierzytelności może decydować o charakterze usługi nie zaś o istocie czynności prawnej, jaką jest nabycie cudzej wierzytelności. Zatem usługą na rzecz cedenta jest nabycie wierzytelności danego podmiotu w celu jej wykorzystania do operacji prawno-podatkowych.

Zatem zakup wierzytelności stanowi usługę polegającą na przeniesieniu wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku osoby trzeciej na mocy umowy zawartej między zbywcą wierzytelności (cedentem), a jej nabywcą (cesjonariuszem). Oznacza to, że w takim przypadku nabywca wierzytelności świadczy na rzecz jej zbywcy usługę, której celem jest uwolnienie sprzedawcy od ciężaru egzekwowania wierzytelności. Jednakże jak wskazano na wstępie ww. usługa podlega opodatkowaniu wówczas, gdy jest świadczona odpłatnie.

Powyższe rozumienie przelewu wierzytelności jako usługi znajduje potwierdzenie w wyrokach polskich sądów administracyjnych. Przykładowo w orzeczeniu z dnia 6 listopada 2009 r., sygn. akt I SA/Po 628/09 WSA w Poznaniu stwierdził: „Biorąc pod uwagę powyższe Sąd podziela pogląd organów podatkowych, że wierzytelność nie jest towarem, a zakup wierzytelności jest usługą. Istotą tej usługi jest zdjęcie z dotychczasowego wierzyciela (zbywcy) ciężaru egzekucji, czy też niewypłacalności dłużnika. Usługa ta wyraża się w tym, że usługodawca uzyskuje zysk generowany [kosztem zbywcy]. Zbywca w tym wypadku otrzymuje za wierzytelność cenę niższą od jej wartości nominalnej. Z drugiej strony zbywca uzyskuje konkretne świadczenie w postaci zdjęcia z niego: ryzyka niewypłacalności dłużnika, konieczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego, czy też opóźnień związanych z egzekwowaniem gotówki.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy należy podkreślić, że stosunek cywilnoprawny pomiędzy zbywcą i nabywcą wierzytelności kończy się po dokonaniu tej czynności prawnej. Po zbyciu wierzytelności, zbywca nie ma wpływu na dalszy byt wierzytelności i nie jest zainteresowany dalszym postępowaniem nabywcy w tym względzie. Nie można więc przyjąć, że usługa trwa od chwili nabycia wierzytelności do czasu jej zbycia albo wyegzekwowania”.

W kwestii nabycia wierzytelności trudnych po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, że artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania ww. dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży. W pkt 25 ww. orzeczenia, Trybunał wskazał, że „Różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi bowiem wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników”.

Podkreślić należy, że ww. wyrok TSUE odwołuje się do wierzytelności „trudnych”, tj. wymagalnych, o wątpliwej perspektywie spłaty. W analizowanej sprawie przedmiotem nabycia będą – jak wskazał Wnioskodawca – wierzytelności niewymagalne i nieprzedawnione. Jak wskazał Wnioskodawca, nabywana wierzytelność istnieje, jest nieprzedawniona, bezsporna i wolna od obciążeń oraz wad prawnych, a żaden przepis prawa, ani umowa nie wyłączają możliwości cesji wierzytelności. W ocenie tut. Organu nie można wiec uznać, że wierzytelności tego rodzaju stanowią wierzytelności „trudne”, o których mowa w orzeczeniu TSUE w sprawie C-93/10. Przede wszystkim w stosunku do wierzytelności niewymagalnych nie można z całą pewnością stwierdzić, że zostaną spłacone po terminie lub nie zostaną spłacone w ogóle, gdyż termin ich spłaty jeszcze nie nastąpił.

Jak wynika z opisu sprawy – Wnioskodawca kupując wierzytelności, o których mowa we wniosku wskazuje – z uwagi na brak pewności co uzyskania spłaty wierzytelności przez Spółkę od Dłużnika, cena nabycia wierzytelności jest w każdym przypadku niższa od jej wartości nominalnej (różnica między wartością nominalną wierzytelności, a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość tych wierzytelności), jednakże Zainteresowany wskazuje m.in., że wierzytelności te będą istniały, będą nieprzedawnione, bezsporne i wolne od obciążeń i wad prawnych oraz wierzytelności te są niewymagalne. Z powyższego nie można więc wnioskować, że nabywane wierzytelności są „trudne”, ponieważ w niniejszej sprawie dłużnik ma jeszcze czas na podjęcie stosownych działań wobec wierzyciela. Ponadto fakt, że Wnioskodawca będzie nabywał wierzytelności za wartość niższą niż ich wartość nominalna, nie świadczy o tym, że będą to wierzytelności „trudne”. Pomiędzy wartością nominalną a ceną sprzedaży istnieje różnica, jednakże w tym przypadku nie odzwierciedla ona rzeczywistej wartości ekonomicznej tej wierzytelności w chwili sprzedaży. Ta rzeczywista wartość wierzytelności, w świetle orzeczenia TSUE, uzależniona jest od wątpliwych perspektyw na spłatę i zwiększonego ryzyka wypłacalności dłużników.

Z uwagi na powyższe wyjaśnienia należy stwierdzić, że w okolicznościach przedstawionych we wniosku czynność nabycia wierzytelności niewymagalnych przez Wnioskodawcę należy uznać za świadczenie usług w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, podlegające opodatkowaniu tym podatkiem. Mamy tu bowiem do czynienia ze świadczeniem usługi przez nabywcę niewymagalnych wierzytelności (Wnioskodawcę) na rzecz Zbywcy wierzytelności, polegającą na uwolnieniu sprzedawcy od wykonywania czynności związanych ze ściąganiem długu i ryzyka jego nieściągnięcia. Zbywcy zostaje zaoszczędzone ryzyko i koszty posiadania takich wierzytelności, zostaje on „wyręczony” w czynnościach podejmowanych w celach dochodzenia długu. Zbywca nie musi podejmować żadnych działań zmierzających do zaspokojenia swoich należności od dłużnika, takich jak choćby monity.

Ponadto ww. usługa jest świadczona odpłatnie, gdyż różnica między ostateczną wartością zakupu wierzytelności niewymagalnej a wartością nominalną stanowi dla Wnioskodawcy wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług.

Wobec powyższego należy uznać, że w odniesieniu do wierzytelności, co do których nie nadszedł termin ich wymagalności, tj. wierzytelności te będą nieprzedawnione, Wnioskodawca nie będzie nabywał wierzytelności „trudnych”, o których mowa w ww. wyroku C-93/10 i w związku z tym nabycie wierzytelności w okolicznościach wskazanych we wniosku będzie stanowiło odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, a tym samym będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy.

Ad. 1

Podsumowując, nabywanie przez Spółkę wierzytelności na zasadach opisanych w stanie sprawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy.

Ponadto, w analizowanej sprawie wątpliwości Zainteresowanego dotyczą również wskazania, czy – w przypadku, gdy nabywanie przez Spółkę wierzytelności na zasadach opisanych w stanie sprawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług – czynność ta korzysta ze zwolnienia od VAT.

Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy, stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Jak stanowi art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2018 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i ust. 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Jednakże zarówno w treści ustawy, jak i przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi, bądź zwolnienie od podatku.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku od towarów i usług dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone między innymi w art. 43 ustawy.

W myśl natomiast art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy, zwalnia się od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług.

Ustawodawca konstruując normę prawną zawartą w pkt 40 przywołanego artykułu, posłużył się sformułowaniem „wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych”, wskazując na możliwie szerokie rozumienie takich transakcji, nie czyniąc przy tym konkretnych wyłączeń w tej kategorii czynności, pozostawiając je poza zwolnieniem od VAT. Zatem podkreślić należy, że wystarczającą przesłanką pozwalającą objąć zwolnieniem daną czynność jest wykazanie jej związku z transakcjami płatniczymi, przy czym związek ten musi być wyraźny i nie odbiegać od świadczenia usług finansowych, wypaczając przez to istotę przewidzianego zwolnienia. Ustawodawca szczególny nacisk położył na stronę przedmiotową, nie dokonując zawężenia omawianego zwolnienia wyłącznie do określonej grupy podmiotów.

W świetle art. 43 ust. 15 ustawy, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37-41 oraz w ust. 13, nie mają zastosowania do:

czynności ściągania długów, w tym factoringu;
usług doradztwa;
usług w zakresie leasingu.

Z powyższego przepisu wynika, że każda transakcja mająca za cel windykację należności jest wyłączona ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Należy podkreślić, że pojęcia używane do oznaczenia zwolnień, o których mowa w art. 43 ustawy winny być interpretowane w sposób ścisły, gdyż zwolnienia te stanowią odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatek VAT pobierany jest od każdej usługi świadczonej odpłatnie przez podatnika.

Sprecyzowanie przepisów regulujących zwolnienie od podatku od towarów i usług dla usług finansowych ma na celu zapewnienie jednolitego stosowania tego zwolnienia w odniesieniu do rynku wspólnotowego, jak również zapewnienie spójności przepisów dotyczących podatku od towarów i usług z przepisami krajowymi regulującymi funkcjonowanie rynku finansowego.

Powyższe zwolnienia uregulowane zostały w ustawie o podatku od towarów i usług wskutek implementacji odpowiednich przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347, poz. 1, z późn. zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady.

W myśl art. 135 ust. 1 lit. b Dyrektywy 2006/112/WE Rady, państwa członkowskie zwalniają transakcje udzielania kredytów i pośrednictwo kredytowe, oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę.

Natomiast, stosownie do art. 135 ust. 1 lit. d Dyrektywy 2006/112/WE Rady, państwa członkowskie zwalniają transakcje łącznie z pośrednictwem, dotyczące rachunków depozytowych, rachunków bieżących, płatności, przelewów, długów, czeków i innych zbywalnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem windykacji należności.

Przytoczone przepisy Dyrektywy 2006/112/WE Rady dotyczą tylko ściśle wymienionych rodzajów czynności, których charakter pozwala na zakwalifikowanie ich do kategorii usług związanych z obrotem bankowym i finansami. W związku z tym, należy uznać, że wszelkie inne czynności niewymienione w tym przepisie, nawet jeśli mają charakter czynności bankowych, bądź finansowych lub zakres ich jest zbliżony do tego typu usług, nie mogą korzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie tego przepisu. Powyższe zwolnienia obejmują w praktyce większość typowych transakcji dokonywanych na rynkach finansowych, a w szczególności usługi świadczone przez banki, biura maklerskie, fundusze inwestycyjne i powiernicze itp.

Zaznacza się, że dla ustalenia opodatkowania, bądź też zastosowania zwolnienia od podatku w niniejszej sprawie, niezbędnym jest dokonanie analizy wykonywanych przez Wnioskodawcę czynności, z uwzględnieniem charakteru prawnego usług ściągania długów oraz factoringu.

Usługi ściągania długów i factoringu nie zostały zdefiniowane w polskich przepisach prawa i należą do tzw. umów nienazwanych. Co do zasady, przez factoring rozumie się nabywanie przez faktora określonych wierzytelności, przysługujących przedsiębiorcy z tytułu dokonania sprzedaży lub wykonania usług w zamian za określoną kwotę, odpowiadającą wartości nominalnej wierzytelności, pomniejszonej o dyskonto uwzględniające wynagrodzenie faktora. Ponadto, dokonując nabycia wierzytelności faktor zobowiązuje się dodatkowo do świadczenia na rzecz faktoranta (przedsiębiorcy) różnorodnych czynności, które przykładowo mogą obejmować: przejmowanie ryzyka wypłacalności dłużników (przy factoringu właściwym), inkasowanie wierzytelności, finansowanie przez dyskonto, udzielanie pożyczek, księgowanie wierzytelności itp. Usługa tego typu polega więc na „wyręczeniu” klienta z czynności zmierzających do odzyskania długu.

W pojęciu usług ściągania długów i factoringu mieści się zatem m.in. skup wierzytelności w celu ich windykacji we własnym zakresie lub odprzedaży. Usługa tego typu polegająca na „wyręczeniu” klienta z czynności zmierzających do odzyskania długu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bez możliwości skorzystania ze zwolnienia.

W tym miejscu należy wskazać, że ustawa o podatku od towarów i usług nie uzależnia opodatkowania usług faktoringu od rodzaju umowy zawartej pomiędzy stronami, co oznacza, że każdy typ faktoringu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Faktoring na gruncie ustawy winien być traktowany analogicznie jak cesja wierzytelności.

Natomiast istota rozróżnienia usług obrotu wierzytelnościami, inkasa oraz factoringu sprowadza się do zapisów umów łączących strony przelewu wierzytelności, analizy ich treści oraz czynności faktycznych wynikających z tych umów.

A zatem usługę świadczoną przez Zainteresowanego polegającą na nabyciu na podstawie cesji wierzytelności przysługujących Cedentowi i uwolnieniu jego od obowiązku egzekwowania tych wierzytelności potraktować należy jako usługę ściągania długów, która została wyłączona ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 15 ustawy o podatku od towarów i usług.

Odnosząc zatem powołane wyżej regulacje prawne do przedstawionego opisu sprawy stwierdzić należy, że czynność polegająca na nabyciu przez Wnioskodawcę wierzytelności przysługującej Cedentowi, spowoduje niewątpliwie „uwolnienie” Cedenta od ciężaru egzekwowania wierzytelności i stanowi czynność odzyskiwania długów wyłączoną ze zwolnienia od podatku od towarów i usług. Koncepcja odzyskiwania długów nie zależy bowiem od sposobu, w jaki odzyskiwanie się odbywa, od tego na czyją rzecz dług zostaje ściągnięty ani od tego, w jaki sposób zostaną pozyskane środki na finansowanie nabycia wierzytelności. Pojęcie odzyskiwania długów dotyczy jasno sprecyzowanych transakcji finansowych mających na celu uzyskanie zapłaty wierzytelności pieniężnej (vide: pkt 77 i 78 wyroku w sprawie C-305/01).

Ad. 2

Tym samym należy stwierdzić, że przedmiotowa czynność nabywania przez Spółkę wierzytelności stanowi usługę polegającą na uwolnieniu od długu Cedenta przez nabywcę wierzytelności (Wnioskodawcę), a zatem transakcja ta nie korzysta ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy, lecz jest opodatkowana według właściwej stawki podatku VAT.

Tutejszy Organ informuje, że wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione we własnym stanowisku, które nie zostały objęte pytaniem – nie mogą być zgodnie z art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa – rozpatrzone.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r., poz. 718, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin