Naczelnik Urzędu Skarbowego w Kętrzynie na podstawie art. 14a § 1 i 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (j. t. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), postanawia uznać stanowisko Wnioskodawcy zawarte w piśmie z 15.05.2007 r. uzupełnionym 13 i 14.06.2007 r., jako nieprawidłowe.

Z przedstawionych okoliczności faktycznych wynika, iż w 2001 r. zawarł Pan umowę przedwstępną na zakup nieruchomości. Tytułem tej umowy wpłacił Pan dla oferenta kwotę 20.000,- zł jako zadatek na poczet nabywanej nieruchomości. Z winy sprzedającego umowa nie doszła do skutku a także nie otrzymał Pan w tamtym czasie zwrotu wpłaconej mu tytułem zadatku kwoty 20.000,- zł.
Na podstawie wyroku sądowego z dnia 05.07.2001 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w X. wpłacił w dniu 28.02.2007 r. na Pana konto kwotę 74.309,04 zł stanowiącą zwrot wpłaconego zadatku (20.000,- zł), odszkodowanie (20.000,- zł), odsetki (25.475,34 zł) oraz koszty procesu i zastępstwa procesowego (8.833,70 zł). Odszkodowanie stanowił wynikający z postanowień Kodeksu cywilnego zwrot zadatku w podwójnej wysokości.
Wątpliwości Pana dotyczą kwestii, czy otrzymane odszkodowanie, odsetki oraz zwrot kosztów procesu i zastępstwa procesowego są przychodami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych?
Pana zdaniem, powyższe przychody są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Tutejszy organ podatkowy nie podziela stanowiska Wnioskodawcy.

Podstawową zasadą podatku dochodowego od osób fizycznych jest zasada powszechności opodatkowania, która została wyrażona w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j. t. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.). Przepis ten stanowi, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3 są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Art. 11 ust. 2a cytowanej wyżej ustawy stanowi, iż wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

1. jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców,
2. jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu,
3. jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,
4. w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
   
   

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy, za przychody z innych źródeł uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14 ustawy, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 ustawy oraz przychody nie znajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Użyty w wyżej wymienionym przepisie zwrot „w szczególności” oznacza, że norma ta jedynie przykładowo wymienia rodzaje przychodów zakwalifikowanych do tego źródła.
Powołane przepisy wskazują, iż opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega dochód, uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym. Tak więc podstawą uzyskiwania przychodów z innych źródeł mogą być tylko takie czynności, w wyniku których następuje po stronie osoby fizycznej przysporzenie majątkowe.

W związku z powyższym, zwrot kosztów procesu sądowego i zastępstwa procesowego oraz samego zadatku (20.000,- zł) nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po Pana stronie nie nastąpiło przysporzenie majątkowe. Kwoty te są jedynie zwrotem poniesionych wcześniej przez Pana nakładów.

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw i odszkodowań wypłaconych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód.
   
   

Art. 21 ust. 1 pkt 3b wyżej wymienionej ustawy stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

Odszkodowanie jest rodzajem świadczenia, którego celem jest naprawienie wyrządzonej szkody. W orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowany jest pogląd, że przyczyną wprowadzenia zwolnienia odszkodowań z podatku dochodowego był fakt, że funkcją odszkodowania jest wyrównanie uszczerbku powstałego u poszkodowanego podatnika z winy innej osoby lub na skutek zdarzeń, za które poszkodowany nie ponosi odpowiedzialności. Opodatkowanie odszkodowania uniemożliwiłoby pełne naprawienie szkody. Stwierdzenie to ma odniesienie wyłącznie do odszkodowania za poniesione przez poszkodowanego straty (damnum emergens). Nie odnosi się natomiast do odszkodowania za utratę korzyści jakie poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Osiągnięcie korzyści stanowi przysporzenie majątkowe. Zwolnienie od podatku odszkodowania za utraconą korzyść stawiałoby w lepszej sytuacji podatnika, który takie odszkodowanie uzyskał, od podatnika który osiągnął korzyść i korzyść ta podlegałaby opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Zgodnie z art. 394 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.) zadatek dany przy zawarciu umowy, w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, który go dała.
Zadatek jest szczególną umowną sankcją za niewykonanie umowy. Jego podstawową funkcją jest dyscyplinowanie stron w dotrzymaniu zawartej umowy, potwierdzonej zadatkiem. Nie ma więc charakteru odszkodowania za szkodę w rozumieniu straty, jaką poszkodowany ponosi w wyniku popełnienia wobec niego czynu niedozwolonego lub z powodu nie wykonania przez kontrahenta umownego zawartej umowy.
W wyniku otrzymania zadatku w podwójnej wysokości, część przewyższająca kwotę wpłaconego przez Pana zadatku stanowi w istocie przysporzenie majątkowe a nie wyrównanie poniesionej straty.

W świetle obowiązujących przepisów odszkodowanie ze swej istoty jest związane z naprawieniem szkody i stanowi instytucję odrębną od odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia pieniężnego.
Zgodnie z art. 481 Kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Chociaż odsetki są świadczeniem ubocznym, bo warunkiem powstania uprawnienia do odsetek jest istnienie długu głównego i jego wymagalność, to roszczenie o odsetki ma charakter samoistny. Nie można zatem utożsamiać odsetek za zwłokę z odszkodowaniem (naprawieniem szkody). Otrzymana kwota odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia pieniężnego, co do zasady stanowi przychód. W konsekwencji odsetki za zwłokę nie korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego przysługującego niektórym rodzajom odszkodowań na podstawie przepisów art. 21 ust. 1 pkt 3-4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Na zasadzie wyjątku od tej zasady zwolnione od podatku zostały tylko odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy (w tym spółdzielczego stosunku pracy), członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracy nakładczej, rent lub emerytur (art. 21 ust. 1 pkt 95 wyżej wskazanej ustawy).

Reasumując należy stwierdzić, że otrzymane przez Pana w drodze egzekucji komorniczej kwoty z tytułu odszkodowania (20.000,- zł) wynikającego z instytucji zadatku oraz kwota odsetek (25.475,34 zł) podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych w momencie ich otrzymania (art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Przychód ten w kwocie 45.475,24 zł jako „inne źródła” powinien Pan wykazać zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w swoim zeznaniu podatkowym za rok 2007 (PIT-36).

Ponadto tutejszy organ informuje, iż:
- interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia tego zdarzenia,
- interpretacja nie jest wiążąca dla podatnika, wiąże natomiast właściwy organ podatkowy i organ kontroli skarbowej – do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Na niniejsze postanowienie służy stronie prawo wniesienia zażalenia do Dyrektora Izby Skarbowej w Olsztynie za pośrednictwem Naczelnika Urzędu Skarbowego w Kętrzynie w terminie 7 dni od daty doręczenia – art. 236 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

Zażalenie powinno zawierać zarzuty przeciw postanowieniu, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem zażalenia oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie – art. 222 w związku z art. 239 Ordynacji podatkowej.