Zgodnie z art. 20 § 2 ustawy z dnia 16.09.1982 r. prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) statut może przewidywać wnoszenie przez członków:

-wkładów na własność spółdzielni lub

-wkładów do korzystania z nich przez spółdzielnię na podstawie innego stosunku prawnego.

W przypadkach wymienionych w tym przepisie pojawia się pojęcie stosunku prawnego, co należy wiązać ze stosunkiem prawnym powstającym na gruncie przepisów prawa cywilnego. Wówczas elementem stosunku są oświadczenia woli jego stron.

Nie można uznać tak określonego wkładu i jego podstaw za wkład uzyskiwany z tytułu wniesionego udziału. Takie stanowisko zajął również NSA w wyroku z dnia 10.03.1994 r SA/Gd 1105/93 (ONSA 1995/2/71), wskazując, iż terminowe wkłady oszczędnościowe wniesione przez członków banku spółdzielczego nie mogą być uznane za wkłady członkowskie, o których mowa w art. 20 § 2 ustawy prawo spółdzielcze.

Potwierdzeniem tego, że strony wniesionego wkładu zawiązują określony stosunek prawny jest zawarcie umowy na zasadzie swobody umów. Swoboda przejawia się m. in. w tym, że członek może wnieść taki wkład na zaproponowanych warunkach lub też nie.

W projekcie umowy załączonej w przedmiotowej sprawie w § 9 widnieje zapis:

„w sprawach nie uregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy K.c.”

Biorąc pod uwagę powyższe, w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu (art. 65 § 2 K.c.).

Utrwalone orzecznictwo SN wskazuje między innymi w wyroku z dnia 04.02.1994 r , syg. akt III ARN 84/93, iż strony mogą w sposób dowolny kształtować stosunki umowne, byleby ich treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości tego stosunku. Należy przy ocenie treści i celu umowy uwzględnić również rzeczywiste działania podatników, nawet nie określone w samej umowie.

Powyższe orzeczenie koresponduje z orzeczeniem NSA - wyrok z dnia 30.12.1991 r SA/PO-156/91, w którym sąd wyraził pogląd, że umowy cywilnoprawne kształtujące wzajemne prawa i obowiązki stron nie mogą być wykorzystywane do obejścia prawa podatkowego, należącego do sfery prawa publicznego (podobnie NSA z dn. 06.03.1996 r, syg. Akt Sa/Ka/16/95).

W związku z tym, że wkłady członkowskie, o których mowa w załączonym projekcie umowy nie są wnoszone na własność, ponieważ następuje ich zwrot po upływie okresu, na który zostały wniesione wraz z oprocentowaniem należy uznać, iż przedłożona umowa zawiera elementy umowy pożyczki odpłatnej, a nie odpłatnego użytkowania nieprawidłowego (art. 264 K.c.), tj. na własność biorącego przekazana będzie określona ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Dowodem na to jest fakt, iż strony dokładnie określiły wartość wkładów (§ 1 umowy) stanowiących kwotę pożyczki i termin, na który kwota ta zostanie udzielona (§ 6 umowy), co odpowiada art. 720 K.c.

Reasumując należy uznać, że zawierane umowy na wkłady pieniężne należy zakwalifikować jako umowy pożyczki, które zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. „b” ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 86 poz. 926 ze zm.) podlegają temu podatkowi. Podstawę obliczenia podatku stanowi kwota lub wartość pożyczki, zaś stawka podatku wynosi 2% (art. 6 ust. 1 pkt 7, art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy PCC).