Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy
ITPB1/415-887/13/KK
z 14 listopada 2013 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko, przedstawione we wniosku z dnia 6 sierpnia 2013 r. (data wpływu 14 sierpnia 2013 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie kwalifikacji przychodów radcy prawnego z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu - jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 14 sierpnia 2013 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie kwalifikacji przychodów radcy prawnego z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca świadczy usługi prawne prowadząc działalność gospodarczą - Kancelarię Radcy Prawnego. W ramach prowadzenia usług prawniczych, Wnioskodawca otrzymuje tzw. sprawy z urzędu. Odbywa się to w ten sposób, że sąd po udzieleniu pomocy prawnej stronie zwraca się do właściwej rady okręgowej izby radców prawnych o wyznaczenie radcy prawnego. Ta zaś we własnym zakresie wyznacza radcę prawnego. Po przydzieleniu sprawy radca prawny jest obowiązany świadczyć usługi prawne, co częstokroć jest dokonywane w ramach prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Wnioskodawca po wyznaczeniu go jako pełnomocnika strony, reprezentuje ją w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, sąd wypłaca radcom prawnym zasądzone w postępowaniach należności. Wypłacana kwota zawiera w sobie należność na podatek od towarów i usług, natomiast pomniejszona jest o kwotę zaliczki na podatek dochodowy. Zaliczka na podatek dochodowy, w przypadku świadczenia przez radcę prawnego pomocy prawnej z urzędu pobierana jest przez sąd, zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z założeniem, że pomoc prawna świadczona z urzędu kwalifikowana jest do źródła przychodu, o którym mowa w art. 10 ust 1 pkt 2 w zw. z art. 13 pkt 6 powołanej ustawy.

Sąd nie zwraca uwagi na to czy radca prawny świadczy pomoc jako działalność wykonywaną osobiście czy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

1. Czy jeśli radca prawny wykonuje swój zawód w ramach prowadzenia działalności gospodarczej i w jej ramach świadczy pomoc prawną z urzędu, należności za czynności zastępstwa procesowego z tego tytułu winny być zakwalifikowane do przychodów o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych czy też do przychodów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy?
2. Czy w związku z powyższym wynagrodzenie wypłacone przez sąd za pomoc prawną świadczoną z urzędu winno być pomniejszone o zaliczkę na podatek dochodowy czy wypłacone w całej przyznanej postanowieniem sadu lub wyrokiem kwocie zgodnie z przedłożoną przez radcę prawnego fakturą VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy, należności uzyskane z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu powinny być zakwalifikowane jako mające swe źródło zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w pozarolniczej działalności gospodarczej.

Art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej lub samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy państwowej lub samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9. Należy stwierdzić, iż sąd nie zleca wykonania określonych czynności ani w cywilistycznym rozumieniu zlecenia, ani zlecenia rozumianego jako nakaz, polecenie. Sąd udzielając pomocy prawnej stronie nie wyznacza z imienia i nazwiska radcy pełnomocnika, który będzie świadczył pomoc. Wskazanie następuje na podstawie odrębnych i niezależnych od sądu decyzji organów samorządu zawodowego. Co więcej, wyznaczenie pełnomocnika z urzędu następuje nie z woli sądu ani innego organu władzy państwowej, lecz z woli strony, na rzecz której ma być świadczona pomoc prawna. Natomiast w przedmiotowym artykule jest mowa o zleceniu określonych czynności. Zastępstwa prawnego strony nie możemy spłycić jedynie do dokonania określonych czynności, gdyż nigdy nie będziemy w stanie takowych konkretnych czynności a priori wykazać. Pełnomocnictwo procesowe charakteryzuje się wielością zarówno czynności faktycznych jak i prawnych, na które sąd nie ma wpływu.

Z powyższego wynika, że pomiędzy pełnomocnikiem wyznaczonym z urzędu a sądem nie powstaje żaden stosunek prawny, ani cywilnoprawny, ani o charakterze publicznoprawnym. Sąd bowiem nie ponosi odpowiedzialności za działania lub zaniechania radcy prawnego, on zaś nie ponosi odpowiedzialności wobec sądu. Potwierdza to przekonanie, iż niezależnie od podstawy nawiązania stosunku pełnomocnictwa procesowego, ma ono zawsze charakter osobisty. Charakter ten należy rozumieć w ten sposób, że więź prawna łączy pełnomocnika i stronę bądź uczestnika postępowania i to właśnie ta strona bądź uczestnik postępowania jest mocodawcą pełnomocnika.

Stąd też, jak słusznie zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 31 maja 2011 r. o sygn. akt: II FSK 142/10, aby zaliczyć dany przychód do przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej należy najpierw wykluczyć pochodzenie tego przychodu z innego źródła. Należy zarówno wykluczyć owo źródło z działalności wykonywanej osobiście oraz uznać, iż w przedmiotowej sprawie radca prawny wykonuje usługi prawne (pomoc prawną z urzędu) w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Dla poparcia własnego stanowiska Wnioskodawca pragnie przytoczyć następujące wyroki wraz z sygnaturami: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 maja 2012 r. o sygnaturze II FSK 2300/10, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 września 2011 r. o sygnaturze II FSK 1532/10, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 1 kwietnia 2011 r. o sygnaturze III SA/Wa 209/10.

W związku z powyższym Wnioskodawca stoi na stanowisku, że świadcząc pomoc prawną z urzędu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej osiąga przychód, który powinien zostać zakwalifikowany na podstawie art. 10 ust 1 pkt 3. Co za tym idzie, w sytuacji gdy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej świadczy pomoc prawną z urzędu, a po zakończeniu sprawy przedstawia sądowi fakturę VAT, powinna być ona w całości zapłacona bez potrącania zaliczki na podatek dochodowy, bowiem w przypadku jej potrącenia przychód osiągany z tej samej czynności jest podwójnie opodatkowany, z uwagi na odprowadzenie zaliczek na podatek dochodowy przez radcę prawnego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej oraz przez sąd.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Świadczenie pomocy prawnej z urzędu regulują przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.), ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (t. j. Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.) i ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.).

Jak wynika z treści art. 86 ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz art. 34 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników.

Pełnomocnikiem może być w szczególności adwokat lub radca prawny (art. 87 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego i art. 35 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

Zgodnie z przepisem art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 r., Nr 10, poz. 65 ze zm.) radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069 ze zm.), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490) reguluje szczegółowe zasady ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (§ 1 pkt 3 rozporządzenia).

Stosownie zaś do treści § 2 pkt 3 tegoż rozporządzenia, w sprawach w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty, o których mowa w ust. 1, sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

Z powyższych przepisów rozporządzenia wynika, że jego zakres podmiotowy odnosi się do wykonującego zawód radcy prawnego bez względu na sposób wykonywania zawodu. W przypadku świadczenia pomocy prawnej z urzędu nie ma zatem znaczenia fakt, czy radca prawny wykonuje zawód w kancelarii radcowskiej, zespole radców - czy jest wspólnikiem np.: spółki cywilnej, jawnej, czy komandytowej, gdyż to on osobiście świadczy pomoc prawną z urzędu. Także w przypadku udzielenia substytucji w oparciu o przepisy art. 21 ust. 1 ww. ustawy o radcach prawnych, pomoc prawną osobiście świadczy radca prawny, któremu udzielono substytucji, a nie radca prawny zastępowany.

Zatem z analizy przytoczonych powyżej przepisów jednoznacznie wynika, iż pomocy prawnej z urzędu, na zlecenie sądu, udziela osobiście adwokat, radca prawny, bądź osobiście wyznaczony przez niego zastępca, po udzieleniu substytucji.

Przechodząc na grunt przepisów prawa podatkowego, wskazać należy, iż w myśl art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.), źródłami przychodów są m.in.:

• pkt 2 – działalność wykonywana osobiście,
• pkt 3 – pozarolnicza działalność gospodarcza.

W myśl art. 5a pkt 6 ustawy, ilekroć w ustawie jest mowa o działalności gospodarczej albo pozarolniczej działalności gospodarczej - oznacza to działalność zarobkową:

1. wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
2. polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
3. polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych

• prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.

Wyłączenie, o którym mowa w art. 5a pkt 6 ww. ustawy, obejmuje więc m.in. przychody uzyskane z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 cytowanej powyżej ustawy. Poszczególne kategorie tych przychodów wymieniono w art. 13 ustawy podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z kolei przepis art. 13 pkt 6 ww. ustawy stanowi, iż za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody osób którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów o których mowa w pkt 9.

Z treści powyższego przepisu wynika, że warunkiem uznania świadczeń otrzymanych przez osobę wykonującą czynność zleconą przez sąd za przychód z działalności wykonywanej osobiście jest to - aby uprawnienie podmiotu zlecającego wykonanie takiej czynności wynikało z przepisów prawa.

Wyodrębnienie w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych w katalogu przychodów z działalności wykonywanej osobiście - przy jednoczesnym zdefiniowaniu na użytek tej ustawy pojęcia pozarolniczej działalności gospodarczej - nie pozostawia wątpliwości, że źródłem tych przychodów nie jest pozarolnicza działalność gospodarcza, lecz działalność wykonywana osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Zakwalifikowanie przychodów do działalności wykonywanej osobiście, o której mowa we wspomnianym przepisie powoduje, że na sądach, prokuraturach, czy też organach władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, jako płatnikach dokonujących wypłat z powyższego tytułu ciąży obowiązek określony w art. 41 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl tego przepisu, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń z tytułu działalności, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18, osobom określonym w art. 3 ust. 1, są obowiązane jako płatnicy pobierać, z zastrzeżeniem ust. 4, zaliczki na podatek dochodowy, stosując do dokonywanego świadczenia, pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1.

Zaliczkę od dochodów, o których mowa w ust. 1, obliczoną w sposób określony w tym przepisie zmniejsza się o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 27b, pobranej ze środków podatnika przez płatnika, o którym mowa w ust. 1 (art. 41 ust. 1a ww. ustawy).

Na podstawie art. 42 ust. 1 powoływanej ustawy, płatnik ma (w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu w którym zaliczkę pobrano) obowiązek przekazania pobranej zaliczki na rachunek urzędu skarbowego właściwego według siedziby płatnika. W terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym, płatnik ma obowiązek przesłać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania podatnika, imienne informacje o wysokości dochodu na formularzu PIT-11.

Mając na uwadze opisany we wniosku stan faktyczny oraz powołane przepisy prawa stwierdzić należy, że przychody radcy prawnego z tytułu świadczenia z urzędu, na zlecenie sądu, pomocy prawnej, należy kwalifikować do przychodów z tytułu działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w powoływanym wyżej art. 13 pkt 6 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a wynagrodzenie wypłacane przez sąd za udzielenie tej pomocy winno być pomniejszone o zaliczkę na podatek dochodowy zgodnie z treścią art. 41 ust. 1 tej ustawy. Wynagrodzenie to nie stanowi przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, wobec czego niezasadna jest zawarta we wniosku argumentacja dotycząca podwójnego opodatkowania tego samego dochodu.

W odniesieniu do powołanych przez Wnioskodawcę wyroków Sądów Administracyjnych, których przedmiotem rozstrzygnięcia jest kwestia omawianego zagadnienia wskazać należy, że orzeczenia sądów, są rozstrzygnięciami w konkretnych sprawach, osadzonymi w określonym stanie faktycznym. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) w swoim rozdziale III określa zamknięty katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Na mocy art. 87 ust. 1 tejże ustawy, źródłami powszechnie obowiązujących prawa w Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Nie przewiduje on takiej mocy dla orzecznictwa sądowego, w tym orzecznictwa sądów administracyjnych (w Polsce nie obowiązuje system precedensów sądowych).

W związku z powyższym, nie negując takiego orzecznictwa, jako cennego źródła w zakresie wskazywania kierunków wykładni norm prawa podatkowego, należy zauważyć, że moc obowiązująca wyroków zamyka się w obrębie spraw, w których zostały wydane. Wynika to również z treści art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który przesądza, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.