Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
IBPB-2-2/4511-355/16/ZuK
z 13 maja 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) oraz § 5 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. poz. 643) – Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z 14 marca 2016 r. (data otrzymania 21 marca 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości zwolnienia z opodatkowania przychodu z tytułu zadatku – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 21 marca 2016 r. otrzymano ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości zwolnienia z opodatkowania przychodu z tytułu zadatku.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 28 lutego 2014 r. Wnioskodawca jako współwłaściciel nieruchomości wraz z drugim współwłaścicielem przedmiotowej nieruchomości zawarli w formie aktu notarialnego przedwstępne umowy sprzedaży ww. nieruchomości. W umowie strony określiły, że umowy przyrzeczone w wykonaniu umów przedwstępnych zostaną zawarte w jednym akcie notarialnym w terminie do 14 dni od dnia zawarcia przez kupującą umowy kredytowej z bankiem o udzielenie kredytu na zakup przedmiotów umowy, jednak nie później niż do dnia 30 kwietnia 2014 r. W umowie wskazano, że ceny z tytułu sprzedaży nieruchomości zostaną wpłacone w ten sposób, że część ceny w kwotach po 25.000 zł na rzecz każdego sprzedającego została zapłacona po zawarciu umów przedwstępnych, zaś pozostała część ceny miała zostać zapłacona w terminie 7 dni od dnia zawarcia umów przyrzeczonych. Kwotę uzyskaną z tytułu sprzedaży swojej części nieruchomości Wnioskodawca planował przeznaczyć na zakup lokalu mieszkalnego. Kupująca nie uzyskała kredytu na zakup nieruchomości i strony nie zawarły umów przyrzeczonych we wskazanym w umowach przedwstępnych terminie. Mając powyższe na względzie w lipcu 2014 r. sprzedający złożyli oświadczenie o odstąpieniu od umów przedwstępnych i zatrzymali otrzymane zadatki.

W związku z powyższym stanem faktycznym zadano następujące pytanie.

Czy otrzymany i zatrzymany zadatek z tytułu przedwstępnych umów sprzedaży skutkuje obowiązkiem podatkowym w stosunku do Wnioskodawcy?

Zdaniem Wnioskodawcy, w pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z art. 394 § 1 ustawy Kodeks cywilny – w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Natomiast § 2 przytoczonego artykułu stanowi, że – w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi. Szczególna rola zadatku ujawnia się w przypadku niewykonania umowy z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność. W przypadku takim wierzyciel może bez wyznaczenia dodatkowego terminu od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sam go dał, może żądać sumy dwukrotnie wyższej i to bez względu na to czy poniósł szkodę i w jakiej wysokości. Zatem dany zadatek pełni tu funkcję odszkodowania za niewykonanie umowy i występuje jako świadczenie o charakterze odszkodowawczym. Zachowanie przedmiotu zadatku lub uzyskany zwrot jego podwójnej wartości nie stanowią jednak odszkodowania, a jedynie pełnią tę samą funkcję. Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, odszkodowanie jest świadczeniem przysługującym danemu podmiotowi, który doznał uszczerbku (szkody), bądź to w swoim majątku (szkoda majątkową), bądź też w innych dobrach (szkoda niemajątkowa). Osoby fizyczne mogą być uprawnione do otrzymania odszkodowania za poniesioną szkodę z tytułu szeregu ustaw (np. ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o gospodarce nieruchomościami, Kodeksu cywilnego, Kodeksu pracy, Kodeksu postępowania administracyjnego itd.) Przyczyną, dla której ustawodawca wprowadził zasadę zwolnienia odszkodowań z podatku dochodowego jest fakt, iż odszkodowanie ma na celu zrekompensowanie poszkodowanemu poniesionej przez niego szkody, a nie jego wzbogacenie skutkujące przychodem, od którego co do zasady pobierany winien być podatek.

Wolne od podatku dochodowego są zatem odszkodowania lub zadośćuczynienia, gdzie ich wysokość lub zasady ustalenia wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw (w tym także z Kodeksu cywilnego) lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 listopada 2003 r. sygn. akt I SA/Łd 1210/02 każde odszkodowanie otrzymane na podstawie przepisów prawa rangi ustawowej (w tym na podstawie Kodeksu pracy ), o ile nie znalazło się w katalogu wyłączeń z art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. a)-c) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego.

Powyższą interpretację potwierdzają również w indywidualnych interpretacjach podatkowych organy podatkowe – Dyrektorzy Izb Skarbowych. Jako przykład Wnioskodawca wskazał:

• interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 30 października 2009 r. Znak: ILPB2/415-797/09-5/WM oraz z 14 września 2009 r. Znak: ILPB1/415-712/09-4/IM,
• interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 21 sierpnia 2009 r. Znak: IPPB1/415-417/09-2/AM,
• interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 8 czerwca 2009 r. Znak: IBPBII/1/415-270/09/MK.
  
  

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, w ocenie Wnioskodawcy, otrzymanie zadatku, który pełni funkcję odszkodowawczą jest zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z generalną zasadą powszechności opodatkowania, wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w 2014 r. – opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – jednym ze źródeł przychodów są inne źródła.

W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy – przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Uszczegółowieniem ww. art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest art. 20 ust. 1, zgodnie z którym – za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Katalog przychodów zaliczanych do innych źródeł nie stanowi katalogu zamkniętego, zawiera bowiem jedynie przykładowe wskazanie przychodów zaliczanych do tego źródła, o czym świadczy użycie przez ustawodawcę słowa „w szczególności”. Innymi słowy, przychody niemieszczące się w źródłach przychodów wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 ww. ustawy i niewymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych przewidzianych w tej ustawie stanowią przychody z innych źródeł. Zatem o przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Zgodnie natomiast z art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy – wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Powołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, iż nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy korzystają jedynie te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy. Wyłączenie dotyczy m.in. odszkodowań i zadośćuczynień, które przewidziane zostały umową stron.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca otrzymał na skutek zawarcia przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości zadatek. Do podpisania umowy przenoszącej własność jednak nie doszło. W lipcu 2014 r. Wnioskodawca wraz z drugim współwłaścicielem złożyli oświadczenie o odstąpieniu od umów przedwstępnych a otrzymany zadatek nie został przez nich zwrócony niedoszłemu nabywcy. Wnioskodawca powziął wątpliwość czy zatrzymany zadatek skutkuje obowiązkiem zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.

Wskazać należy, że zadatek jest instytucją prawną regulowaną przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380).

W myśl art. 394 § 1 Kodeksu cywilnego – w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Natomiast zgodnie z § 2 przytoczonego artykułu – w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.

Szczególna rola zadatku ujawnia się w przypadku niewykonania umowy z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność. W takim przypadku wierzyciel może bez wyznaczenia dodatkowego terminu od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sam go dał, może żądać sumy dwukrotnie wyższej i to bez względu na to czy poniósł szkodę i w jakiej wysokości.

Zatem dany zadatek pełni tu funkcje surogatu odszkodowania za niewykonanie umowy, występuje jako świadczenie o charakterze quasi odszkodowawczym. Zachowanie przedmiotu zadatku lub uzyskany zwrot jego podwójnej wartości nie stanowią jednak odszkodowania, a jedynie pełnią tą samą funkcję.

Poza tym, pomimo iż zadatek jest formą zabezpieczenia mającego umocowanie w przepisach Kodeksu cywilnego, to jednak wprowadzenie go do umowy, wysokość zadatku lub zasady jego ustalania są zależne całkowicie od woli stron. Dodatkowo, zauważyć także należy, że stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyłączone ze zwolnienia przedmiotowego zostały świadczenia wynikające z zawartych umów.

Podsumowując, zgodnie z przepisami ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega każde przysporzenie majątkowe, które uzyskują osoby fizyczne. Tym samym kwota zatrzymanego w związku z niedojściem do skutku sprzedaży przedmiotu zadatku w formie kwoty pieniężnej, jako przysporzenie majątkowe, stanowi podlegający opodatkowaniu przychód Wnioskodawcy z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Kwota zatrzymanego zadatku nie może korzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie wskazanego we wniosku art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy.

Stanowiska Wnioskodawcy nie można było zatem uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Odnosząc się natomiast do przywołanych przez Wnioskodawcę interpretacji organów podatkowych wskazać należy, że interpretacje te dotyczą całkowicie odmiennych stanów faktycznych, aniżeli przedstawiony w omawianym wniosku, tj. żadna z tych interpretacji nie dotyczy możliwości zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kwoty otrzymanego zadatku.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie – w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.