Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie
IPPB4/4511-529/16-4/PP
z 20 lipca 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 oraz art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613 z późn. zm.) oraz § 5 pkt 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku wspólnym z dnia 25 kwietnia 2016 r. (data wpływu 27 kwietnia 2016 r.), uzupełniony pismem z dnia 10 lipca 2016 r. (data nadania 11 lipca 2016 r., data wpływu 12 lipca 2016 r.) na wezwanie z dnia 21 czerwca 2016 r. (data nadania 22 czerwca 2016 r., data doręczenia 29 czerwca 2016 r.) Nr IPPB4/4511-529/16-2/PP o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania zasądzonych wyrokiem Sądu odsetek, kosztów procesu i zastępstwa procesowego oraz kary umownej jest:

• prawidłowe – w części dotyczącej kosztów sądowych i zastępstwa procesowego,
  

• nieprawidłowe - w pozostałym zakresie.
  
  
  

UZASADNIENIE

W dniu 27 kwietnia 2016 r. został złożony ww. wniosek wspólny o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania zasądzonych wyrokiem sądu odsetek, kosztów procesu i zastępstwa procesowego oraz kary umownej.

Z uwagi na braki formalne, pismem z dnia 21 czerwca 2016 r. Nr IPPB4/4511-529/16-2/PP wezwano Wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku.

Pismem z dnia 10 lipca 2016 r. (data nadania 11 lipca 2016 r., data wpływu 12 lipca 2016 r.) Wnioskodawca uzupełnił wniosek w terminie.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 29 październik 2008 r. Wnioskodawca wraz z żona Izabellą Z. zawarł z T. Sp. z o.o. umowę przedwstępną sprzedaży lokalu mieszkalnego. Sprzedający zobowiązał się, że umowa przyrzeczona sprzedaży zostanie zawarta przez Strony umowy nie później niż do 31 lipca 2009 roku. Deweloper nie wywiązał się z umowy i to nie tylko co do terminu, lecz także co do przedmiotu umowy. Pismem z dnia 8 października 2010 r. Wnioskodawca wraz z żoną odstąpił od umowy. Deweloper miał 3 tygodnie na zwrot wpłaconych zaliczek na lokal wraz z umownymi odsetkami i karą umowną, tj. do 29 października 2010 r. Deweloper nie chciał zwrócić wpłaconych zaliczek. Pozwem z dnia 21 marca 2011 r. do Sądu Okręgowego Wnioskodawca wraz z żoną wniósł o zasądzenie od T. kwoty 464.205 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wpłacenia zaliczek lub wymagalności kwoty do dnia zapłaty. W wyroku z dnia 24 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy zasądził na rzecz Wnioskodawcy i jego żony od T. kwotę 464.205 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 30 października 2010 roku do dnia zapłaty. Sentencja wyroku oraz 7 strona uzasadnienia wyroku, zawierająca oczywiste sprostowanie sądu dotyczące kosztu wpisu sądowego, stanowią załącznik nr 2 do wniosku. Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji Stron zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zasądził od dewelopera na rzecz Wnioskodawcy i jego żony odsetki w wysokości 5% od wpłaconych przez Wnioskodawcę zaliczek, od dnia wpłaty do 29 października 2010 r. Powyższe odsetki, w przypadku niewywiązania się z umowy sprzedającego, zawierała umowa przedwstępna sprzedaży.

Sentencja wyroku Sądu Apelacyjnego stanowi załącznik nr 3 do wniosku. W kilku kolejnych wpłatach, po interwencji Wnioskodawcy dokonanej w 2015 roku, deweloper wypełnił wyroki sądów.

W 2016 r. deweloper przesłał do Wnioskodawcy i jego żony oraz do urzędów skarbowych, zgodnych z adresami zameldowania, informacje PIT-8C, w których w części D, jako przychody, o których mowa w art. 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wpisał wszystkie swoje płatności (poza zwrotem zaliczek) wynikające z wyroków sądu okręgowego i sądu apelacyjnego.

Są wśród nich różne kategorie płatności jak: koszty sądowe, które są przychodem Skarbu Państwa, koszty zastępstwa procesowego, które są elementem wynagrodzenia adwokatów, kary i odsetki umowne, które są zadośćuczynieniem za opóźnienie w świadczeniu usługi. Wreszcie odsetki ustawowe będące odszkodowaniem za bezprawne korzystanie przez dewelopera przez 7 lat ze środków pieniężnych Wnioskodawcy i jego żony. Pozbawienie Wnioskodawcy i jego żony przedmiotu umowy – lokalu mieszkalnego, dostępu do pieniędzy.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

1. Czy w związku z zasądzonymi przez Sądy należnościami od firmy T. Wnioskodawca wraz żoną ma możliwość skorzystania ze zwolnienia przedmiotowego od podatku dochodowego.
2. Jakie są dla Wnioskodawcy i jego żony skutki podatkowe z tytułu odzyskanych i otrzymanych od dewelopera należności?
   
   

Zdaniem Wnioskodawcy.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych odszkodowanie lub zadośćuczynienie otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie wolne są od podatku dochodowego.

Ten przepis, zdaniem Wnioskodawcy, daje mu możliwość skorzystania ze zwolnienia podatkowego od należności odzyskanych i otrzymanych wyrokami sądów od wieloletniego dłużnika Wnioskodawcy i jego żony, firmy T.. Wnioskodawca uważa, że on i jego żona spełniają wszystkie warunki określone w ww. przepisie.

Przedmiotowe należności Wnioskodawca wraz z żoną uzyskał dzięki wyrokom sądów: Sądu Okręgowego w wyroku z dnia 24 stycznia 2014 r. oraz Sądu Apelacyjnego z dnia 24 stycznia 2015 r. Wnioskodawca podkreśla, że bez wyroków ww. sądów żadnych należności nie uzyskałby.

Ponadto kary umowne i odsetki są odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem zasądzonym Wnioskodawcy i jego żonie przez sądy za niewywiązanie się przez T. wykorzystywanie środków finansowych Wnioskodawcy i jego żony ,narażając ich na straty, pozbawienie przedmiotu umowy – lokalu mieszkalnego i dostępu do ich pieniędzy.

Sąd Okręgowy w wyroku z 24 stycznia 2014 r. zasądził od T. na rzecz Wnioskodawcy i jego żony kwotę 464.205 zł wraz z ustawowymi odsetkami, traktując płatność łącznie, nierozerwalnie, jako jedną całość.

Ponadto na kwotę 464.205 zł złożyły się: zwrot wpłaconych przez Wnioskodawcę i jego żonę zaliczek – 451.155 zł oraz kara umowna 13.050 zł

Kara umowna oraz zwrot wpłaconych zaliczek powiększonych o odsetki w wysokości 5% w skali roku, w przypadku odstąpienia przez Wnioskodawcę i jego żonę od umowy z winy dewelopera zapisane były w umowie przedwstępnej sprzedaży lokalu.

Odsetki są bezpośrednio, nierozerwalnie związane z kwotą podstawową – zaliczkami.

Zdaniem Wnioskodawcy, odsetki i kary umowne nie mogłyby zaistnieć, gdyby deweloper wykonał swoje zobowiązanie umowne i gdyby nie konieczność zwrotu zaliczek, to nazywamy współzależnością, czy współistnieniem dwóch, trzech czynników.

W informacji PIT-8C deweloper wpisał wszystkie swoje płatności (poza zwrotem zaliczek) wynikające z wyroków Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego. Są wśród nich różne kategorie płatności jak: koszty sądowe, które są przychodem Skarbu Państwa, koszty zastępstwa procesowego, które są elementem wynagrodzenia adwokatów Wnioskodawcy; kary i odsetki umowne, które są zadośćuczynieniem za niewywiązanie się z umowy wzajemnej, a wynikają wprost z zapisów w umowie przedwstępnej sprzedaży, odsetki ustawowe będące odszkodowaniem zasądzonym przez sąd za bezprawne korzystanie przez dewelopera przez 7 lat ze środków pieniężnych Wnioskodawcy.

Kwalifikacja płatności zawartych w PIT-8C sporządzonych przez dewelopera jako przychodów z innego źródła oznaczałaby konieczność opłacenia przez Wnioskodawcę podatku dochodowego wg. najwyższej 32% stawki podatkowej. Zdaniem Wnioskodawcy byłoby to nie odszkodowanie, ale kara za 7 letnie oczekiwanie na zwrot własnych pieniędzy.

W 2015 roku nastąpiła kumulacja wypłat wynikających z wyroków sądu: Sądu Okręgowego z 2014 r. oraz Sądu Apelacyjnego z 2015 r., po wieloletnim bezumownym korzystaniu przez dewelopera z kapitału Wnioskodawcy.

32% stawka podatku dochodowego dla Wnioskodawcy, za bezprawne korzystanie ze środków Wnioskodawcy przez dewelopera, zdaniem Wnioskodawcy jest absurdalna w stosunku nawet do stawki od przychodów z kapitałów pieniężnych. Wnioskodawca podkreśla, że za lokowanie środków finansowych płaci się 19% podatek dochodowy od uzyskanych odsetek kapitałowych, a od odsetek od kapitału przywłaszczonego, wykorzystywanego przez dewelopera wbrew woli Wnioskodawcy – musiałoby zapłacić 32 % podatku dochodowego.

Wnioskodawca podkreśla, że w wyniku złożonego pozwu przeciw deweloperowi Skarb Państwa uzyskał ponad 50.000 zł tytułem opłat sądowych.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam co następuje.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361, z poźn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Na mocy art. 10 ust. 1 pkt 9 tej ustawy, źródłami przychodów są inne źródła.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ww. ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności” wskazuje, iż definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy stanowi, że wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 20 ust. 3 i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że w dniu 29 październik 2008 r. Wnioskodawca wraz z żoną zawarł z deweloperem umowę przedwstępną sprzedaży lokalu mieszkalnego. Sprzedający zobowiązał się, że umowa przyrzeczona sprzedaży zostanie zawarta przez Strony umowy nie później niż do 31 lipca 2009 roku. Deweloper nie wywiązał się z umowy i to nie tylko co do terminu, lecz także co do przedmiotu umowy. Pismem z dnia 8 października 2010 r. Wnioskodawca wraz z żoną odstąpił od umowy. Deweloper miał 3 tygodnie na zwrot wpłaconych zaliczek na lokal wraz z umownymi odsetkami i karą umowną, tj. do 29 października 2010 r. Deweloper nie chciał zwrócić wpłaconych zaliczek. Pozwem z dnia 21 marca 2011 r. do Sądu Okręgowego Wnioskodawca wraz z żoną wniósł o zasądzenie od dewelopera kwoty 464.205 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wpłacenia zaliczek lub wymagalności kwoty do dnia zapłaty. W wyroku z dnia 24 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy zasądził na rzecz Wnioskodawcy i jego żony od dewelopera kwotę 464.205 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 30 października 2010 roku do dnia zapłaty. Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji Stron zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zasądził od dewelopera na rzecz Wnioskodawcy i jego żony odsetki w wysokości 5% od wpłaconych przez Wnioskodawcę i jego żonę zaliczek, od dnia wpłaty do 29 października 2010 r. Powyższe odsetki, w przypadku niewywiązania się z umowy sprzedającego, zawierała umowa przedwstępna sprzedaży. W kilku kolejnych wpłatach, po interwencji Wnioskodawcy dokonanej w 2015 roku, deweloper wypełnił wyroki sądów.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera definicji odszkodowania, należy jej więc szukać w innych przepisach, w tym m.in. w przepisach prawa cywilnego.

Zgodnie z art. 361 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., poz. 121) zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego).

Szkodą jest więc uszczerbek majątkowy powstały wskutek pewnego zdarzenia – z wyłączeniem przypadków, gdy zmniejszenie się majątku następuje wskutek woli właściciela tego majątku (darowizna, zbycie rzeczy).

Uszczerbek w majątku może polegać na:

1. zmniejszeniu się aktywów majątku (poprzez ubytek, zniszczenie lub utratę np. praw rzeczowych – w tym własności lub obniżenie ich wartości),
2. zwiększeniu się pasywów (długów),
3. udaremnieniu zwiększenia się majątku poprzez utratę korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

Stosownie natomiast do treści art. 363 § 1 Kodeksu cywilnego, naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Wskazać należy, że odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającym na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo. Nadto w literaturze przedmiotu i judykaturze akcentuje się, że aby wypłacone świadczenie uznać za odszkodowanie konieczne jest wystąpienie:

1. szkody, która jest albo źródłem zobowiązania przy tzw. odpowiedzialności ex delicto (art. 415 Kodeksu cywilnego), albo stanowi następstwo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przy odpowiedzialności ex contractu (art. 471 k.c.),
2. szkoda musi być spowodowana przez jakiś fakt (działanie lub inne zdarzenie), z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy,
3. między szkodą a faktem, który ją spowodował musi istnieć związek przyczynowy.
   
   

Żeby rozstrzygnąć kwestię opodatkowania otrzymanych kwot, zasądzonych wyrokiem Sądów, należy ustalić jaki rodzaj szkody został pokryty. Szkoda rozpatrywana jako uszczerbek o charakterze majątkowym może mieć – jak wyżej wskazano – w świetle przepisów Kodeksu cywilnego postać dwojaką. Może obejmować stratę, jakiej doznaje mienie poszkodowanego – wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas, tzw. szkoda rzeczywista. Ponadto może obejmować utratę korzyści, jakiej poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Wskutek doznania tej postaci uszczerbku nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się.

Zasady naprawienia szkody określone zostały w ustawie Kodeks cywilny, m.in. w art. 471, który stanowi, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Z treści wniosku wynika, że nie została wykonana klauzula z zawartej umowy przedwstępnej, bowiem deweloper nie dotrzymał zarówno terminu realizacji inwestycji jak i przedmiotu umowy (lokalu mieszkalnego). W związku z powyższym Wnioskodawca wraz z żoną odstąpił od umowy i zażądał zwrotu wpłaconych środków. Z uwagi na fakt, że deweloper uchylał się od powyższego Wnioskodawca wraz z żoną złożył pozew do sądu. Sprawa została rozstrzygnięta wyrokiem z dnia 24 stycznia 2014 r., którym to Sąd Okręgowy zasądził na rzecz Wnioskodawcy i jego żony kwotę 464.205 zł wraz z ustawowymi odsetkami licznymi od dnia 30 października 2010 r. do dnia zapłaty. Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji Stron zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zasądził od dewelopera na rzecz Wnioskodawcy i jego żony odsetki w wysokości 5% od wpłaconych przez Wnioskodawcę i jego żonę zaliczek, od dnia wpłaty do 29 października 2010 r. Powyższe odsetki, w przypadku niewywiązania się z umowy sprzedającego, zawierała umowa przedwstępna sprzedaży.

W odniesieniu do zasądzonych wyrokiem Sądu kosztów procesu (sądowych) oraz kosztów zastępstwa procesowego, należy stwierdzić, że zwrócone na rzecz Wnioskodawcy i jego żony ww. koszty nie stanowią przysporzenia po ich stronie przychodu i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po stronie Wnioskodawcy i jego żony w związku z dokonanym zwrotem nie nastąpiło realne przysporzenie majątkowe. Wynika to z tego, że koszty te w pierwszej kolejności zostały sfinansowane z własnych środków Wnioskodawcy, a następnie na podstawie orzeczenia Sądu zostały Wnioskodawcy zwrócone. Kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków – nie są więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymane kwoty tytułem kosztów procesu i zastępstwa procesowego są obojętne podatkowo. W konsekwencji, Wnioskodawca nie ma obowiązku wykazania i opodatkowywania tych kwot w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym je otrzymał.

W tej części stanowisko Wnioskodawcy jest prawidłowe.

Ustosunkowując się natomiast do skutków podatkowych zasądzenia, a następnie wypłaty na rzecz Wnioskodawcy i jego żony odsetek stwierdzić należy, że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewidują zwolnienia z opodatkowania wypłaconych odsetek ustawowych.

W tym miejscu należy wskazać, że instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje przepis art. 481 ustawy Kodeks cywilny, zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Odsetki wypłacone za okres pomiędzy datą zasądzenia i datą wypłaty odszkodowania nie są wliczane do wartości odszkodowania.

Potwierdza to orzecznictwo sądów powszechnych, zgodnie z którym „Roszczenie odsetkowe nie jest częścią składową roszczenia głównego, gdyż opiera się na odrębnym stanie faktycznym oraz odrębnej podstawie materialnoprawnej. Roszczenie o odsetki za opóźnienie (art. 481 k.c.) jest więc roszczeniem innym niż roszczenie deliktowe” (por. uchwała SN z dnia 31 stycznia 1994 r. III CZP 184/93, publ. OSNC 1994/7-8/155). „Odsetki za opóźnienie są skonstruowane przez ustawodawcę niezależnie od faktu poniesienia szkody przez wierzyciela, są w pewnym sensie elementem waloryzacji, ale spełniają również rolę kompensacji tego, że wierzyciel nie mógł z pieniędzy skorzystać wcześniej” (por. Izabella Dyka, glosa do przywołanej powyżej uchwały SN z dnia 31 stycznia 1994 r., PS 1997/9/72).

Kwestia odsetek otrzymanych na podstawie wyroku z tytułu opóźnienia dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego była również przedmiotem analizy w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 sierpnia 2009 r. II FSK 588/2008 oraz w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 9 marca 2010 r., sygn. akt I SA/Rz 6/10. Także w tych wyrokach sądy administracyjne wyraziły pogląd, że odsetki otrzymane na podstawie wyroku z tytułu opóźnienia dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego (art. 481 § 1 K.c.) stanowią świadczenia dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono i jako takie nie są wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych, ponieważ przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednoznacznie wyłącza ze zwolnienia podatkowego wskazane odszkodowania.

Powyższy pogląd w całej rozciągłości podzielił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, który w wyroku z dnia 11 lipca 2013 r. sygn. akt I SA/Gl 145/13, który dodał, że „w żadnej jednostce redakcyjnej przepisu art. 21 u.p.d.o.f. nie została zakodowana norma o charakterze szczególnym statuująca zwolnienie podatkowe obejmujące wyżej opisane odsetki za zwłokę. Normy takiej nie ma również w innych regulacjach wchodzących w skład systemu prawa obowiązującego. W przepisie art. 21 u.p.d.o.f. zostały natomiast zawarte zwolnienia podatkowe dotyczące innego rodzaju odsetek. Wynik wnioskowania a contrario wskazuje, że odsetki, które nie zostały wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, podlegają opodatkowaniu. Sąd wskazuje, że dokonując interpretacji należy mieć na względzie i tę okoliczność, że zwolnienia podatkowe stanowią odstępstwo od zasady powszechności opodatkowania, co powoduje, że niedopuszczalne byłoby poszerzanie zakresu zwolnień w drodze wykładni; w szczególności wbrew jednoznacznej woli ustawodawcy wyrażonej w przepisie.

Ponadto w wyroku z dnia 25 marca 2015 r. sygn. akt III SA/Wa 2626/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zauważył, że, cyt. „To, że w świetle prawa cywilnego odsetki te wiążą się i zależą od zasadności roszczenia głównego, nie zmienia zupełnie odrębnego tytułu, z którego wywodzą się odsetki na gruncie podatkowym. Przychód odsetkowy Skarżącego ma swoje źródło nie w odszkodowaniu lub zadośćuczynieniu, lecz w spóźnieniu dłużnika w wypłacie tego odszkodowania i zadośćuczynienia.”

Powyższe potwierdza również wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 grudnia 2015 r., sygn. Akt III SA/Wa 2675/14.

Stanowisko powyższe potwierdza także uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 czerwca 2016 r. sygn. akt II FPS 2/16.

Analizując treść powyższych przepisów należy zauważyć, że nie można utożsamiać odsetek za zwłokę z odszkodowaniem i zadośćuczynieniem. Odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego – są skutkiem nie wykonania zobowiązań.

W przypadku dochodów z tytułu odsetek, wolne od podatku są odsetki wymienione w art. 21 ust. 1 pkt 52, 95, 119 i 130 oraz w art. 52a ust. 1 pkt 5 ustawy. Przy czym, przepis art. 21 ust. 1 pkt 95 powołanej ustawy stanowi, że wolne od podatku są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń z tytułów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 m.in. ze stosunku pracy. Zatem o zastosowaniu tego zwolnienia decyduje spełnienie łącznie dwóch przesłanek, tj. pierwszej dotyczącej źródła przychodu, do którego kwalifikowane jest ww. wynagrodzenie/świadczenie, odpowiednio drugiej – dotyczącej nieterminowości jego wypłaty.

Z powyższego wynika, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewiduje zwolnienia od podatku odsetek ustawowych za nieterminowość zwrotu wpłaconych środków przez dewelopera.

Zatem dochód z tytułu przedmiotowych odsetek, wypłaconych na podstawie orzeczenia sądowego należy zakwalifikować do przychodów z innych źródeł, o których mowa w powołanym wyżej art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ww. ustawy podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, zgodnie z art. 27 tej ustawy.

Odnosząc się do otrzymanej przez Wnioskodawcę kary umownej zauważyć należy, że kara umowna jest instytucją prawa cywilnego. Szczegółowe przepisy prawne dotyczące kary umownej zawarte zostały w ustawie Kodeks cywilny w art. 483-485.

Stosownie do art. 483 § 1 ww. ustawy, można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Zatem kara umowna stanowi zabezpieczenie prawidłowej realizacji umowy, nie jest zaś – jak to wskazuje Wnioskodawca – odszkodowaniem.

Powyższe wynika z faktu, że co innego było podstawą wypłaty przez dewelopera przedmiotowej kwoty, nie było to bowiem wynagrodzenie za poniesione przez kogoś straty, jak ma to miejsce w przypadku wypłaty odszkodowania. Podkreślić należy, że podstawą wypłaty przez dewelopera kwoty tytułem kary umownej było niewywiązanie się przez niego z umowy.

W świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych definiującego pojęcie przychodu, przychód stanowią otrzymane lub postawione do dyspozycji pieniądze i wartości pieniężne. Przez pojęcie „otrzymane” – zgodnie ze Słownikiem języka polskiego – należy rozumieć takie pieniądze i wartości pieniężne, które zostały podatnikowi dane. Mając na uwadze istnienie wielu form rozliczeń, należy uznać, że otrzymane pieniądze to nie tylko wypłacona gotówka, ale również kwota, która wpłynęła na rachunek bankowy podatnika.

Natomiast „postawionymi do dyspozycji” są takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik – wykazując określoną aktywność – ma możliwość włączyć do swojego władztwa. Innymi słowy, podatnik ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy, a nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone środki do dyspozycji (vide: Komentarz do art. 11 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, [w:] A. Bartosiewicz, R. Kubacki, PIT. Komentarz, Lex, 2013, wyd. III, pkt 6).

Obok pieniędzy i wartości pieniężnych, ustawodawca za przychody uważa również wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Dla celów podatkowych przez nieodpłatne świadczenia należy rozumieć te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne przysporzenie majątku mające konkretny wymiar finansowy.

Reasumując stwierdzić należy, że otrzymana przez Wnioskodawcę kara umowna wypłacona przez dewelopera z tytułu niewykonania zobowiązania wynikającego z umowy wzajemnej stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w konsekwencji czego otrzymana kwota tytułem kary umownej podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, że art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, nie ma zastosowania w przedmiotowej sprawie. Kara umowna nie została bowiem objęta katalogiem zwolnień przedmiotowych, o których mowa w powyższym przepisie. Nie jest odszkodowaniem, którego wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów ustaw lub z przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Gdyby intencją ustawodawcy było zwolnienie tego rodzaju przychodów, to znalazłoby to odzwierciedlenie w cytowanym przepisie, zwłaszcza, że pojęciem kary umownej posługuje się ustawodawca np. w art. 14 ust. 2 pkt 4, czy art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy.

Mając powyższe na uwadze stanowisko Wnioskodawcy w części dotyczącej odsetek umownych i kary umownej jest nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie oraz Zainteresowanemu niebędącemu Stroną przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r., poz. 718). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.