Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0114-KDIP4.4012.606.2017.1.BS
z 4 grudnia 2017 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 26 września 2017 r. (data wpływu 31 października 2017 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku dokonywanych czynności – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 31 października 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku dokonywanych czynności.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty (dalej jako Wnioskodawca) jest niestandaryzowanym funduszem sekurytyzacyjnym w rozumieniu art. 183 i nast. ustawy o funduszach inwestycyjnych z dnia 27 maja 2004 r. (t.j.: Dz. U. z 2016 r. poz.1896) (dalej: u.f.i). Wierzytelnościami Wnioskodawcy zarządza podmiot posiadający zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego (działa on na zlecenie i z upoważnienia Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) i zarówno wynagrodzenie TFI, jak i zarządzającego wierzytelnościami korzysta ze zwolnienia z VAT).

Wnioskodawca w ramach działalności uregulowanej w u.f.i zawiera umowy o subpartycypację z bankami lub innymi funduszami sekurytyzacyjnymi, w przypadku których występuje jako subpartycypant.

Zgodnie z legalną definicją zawartą w art. 183 ust. 4 ww. ustawy o funduszach inwestycyjnych, na podstawie umowy o subpartcypację następuje przekazanie funduszowi inwestycyjnemu wszystkich świadczeń otrzymywanych przez inicjatora sekurytyzacji z określonej puli wierzytelności lub z określonych wierzytelności. Umowa o subpartycypację zobowiązuje ponadto inicjatora do przekazania na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego całości pożytków z sekurytyzowanej wierzytelności, kwot głównych (a także ubocznych oraz akcesoryjnych) uzyskanych z sekurytyzowanej wierzytelności oraz kwot uzyskanych z tytułu realizacji zabezpieczeń sekurytyzownych wierzytelności, jeżeli zaspokojenie inicjatora miało miejsce przed realizacją zabezpieczeń. Przepisy ustawy o funduszach inwestycyjnych zastrzegają, że umowa o subpartycypację powinna zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Dodatkowym wymogiem jest, aby umowa o subpartycypację nie zawierała żadnych postanowień o odroczeniu zapłaty lub też o dokonywaniu zapłaty w ratach. Specyfika przepisów ww. ustawy przesądza o tym, że subpartycypantem opisanej powyżej umowy o subpartycypację może być jedynie fundusz sekurytyzacyjny.

W obrocie prawnym funkcjonuje również tzw. subpartycypacja bankowa uregulowana w przepisach ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j.: Dz. U. z 2017 poz. 1876). Na podstawie art. 92a ww. ustawy, bank może zawrzeć z funduszem sekurytyzacyjnym lub z towarzystwem funduszy inwestycyjnych tworzących fundusz sekurytyzacyjny umowę przelewu wierzytelności lub umowę o subpartycypację.

Jak wynika z cytowanych wyżej uregulowań, istota umowy o subpartycypację sprowadza się do tego, że dzięki zastosowaniu struktury opartej na umowie subpartycypacji, inicjator subpartycypacji zobowiązuje się przekazywać kontrahentowi wszelkie wpływy z wierzytelności określonych w umowie subpartycypacji. Jednocześnie już w chwili zawierania umowy subpartycypacji otrzymuje wynagrodzenie od swojego kontrahenta.

Powyższe materializuje dwie funkcje: zabezpieczającą/ubezpieczającą wierzyciela oraz kredytową. Instytucja subpartycypacji jest instytucją szczególnego rodzaju, w wyniku której subpartycypant przekazuje z góry określoną kwotę, w ten sposób inicjator otrzymuje środki na finansowanie działalności, poprawia swoją płynność, a spłata następuje poprzez przekazanie w ramach umowy prawa do strumienia pieniądza.

Ekonomiczny efekt subpartycypacji (podobnie jak sekurytyzacji z przelewem wierzytelności), to przede wszystkim poprawa płynności banku lub innego podmiotu będącego inicjatorem, poprzez otrzymanie z góry środków od subpartycypanta. Poprawa płynności realizowana jest przede wszystkim przez pozyskanie środków przez bank od Wnioskodawcy, które poniekąd musi zwrócić na zasadach właściwych dla subpartycypacji, poprzez przekazanie praw do wpływów z wierzytelności objętej umową. Powyższe uwidacznia podobieństwo subpartycypacji do umowy pożyczki/kredytu.

Z istoty subpartycypacji wynika zatem jej dwojaki charakter:

1. Inicjator otrzymuje z góry środki w zamian za zobowiązanie do przekazania wpływów z wierzytelności – a więc materializuje się funkcja kredytowa,
2. Kwota otrzymana od subpartycypanta zwolniona jest z ryzyka kredytowego – a więc materializuje się funkcja ubezpieczeniowa.
   
   

Wnioskodawca wskazuje, że pierwotny cel subpartycypacji to pozyskanie środków przez wierzyciela. Ten cel determinuje podatkową kwalifikację subpartycypacji, jako instytucji, której cechy ekonomiczne odpowiadają istocie „udzielania kredytów/pożyczek”.

Subpartycypacja jest bowiem jednym z rodzajów sekurytyzacji, a więc procesu polegającego na refinansowaniu wierzyciela.

Stosunek prawny wynikający z umowy subpartycypacji można zatem scharakteryzować w sposób następujący:

• W majątku inicjatora subpartycypacji zarówno przed zawarciem, jak i po zawarciu umowy o subpartycypację znajdują się wierzytelności będące podstawą subpartycypacji (np. wierzytelności z umów pożyczek).
  

• W wyniku umowy o subpartycypację inicjator nabywa ponadto wobec Wnioskodawcy wierzytelność sprowadzającą się do zapłaty określonej w umowie ceny, która z uwagi na specyfikę uregulowań dotyczących umowy o subpartycypację jest w zasadzie niezwłocznie płacona (przepisy zabraniają umownego odroczenia zapłaty tej ceny).
  

• Z kolei Wnioskodawca nabywa wynikającą z umowy o subpartycypację wierzytelność w stosunku do inicjatora o zapłatę określonych kwot, odpowiadających kwotom otrzymanym przez inicjatora z tytułu wierzytelności będących podstawą subpartycypacji przez określony w umowie okres.
  
  
  

Z konstrukcji umowy o subpartycypację wynika przy tym, że wartość pożytków uzyskiwanych przez subpartycypanta równa jest różnicy pomiędzy wartością przekazanego finansowania na rzecz inicjatora, a kwotą uzyskaną w okresie obowiązywania umowy z wydzielonego strumienia należności inicjatora. Z zasady bowiem kwota przekazywana przez subpartycypanta dla inicjatora jest niższa niż wartość przewidywanych przyszłych przepływów finansowych z wydzielonego strumienia należności inicjatora. Strony umowy zakładają, że na koniec obowiązywania umowy kwota uzyskana przez subpartycypanta przewyższy wartość udzielonego finansowania, a zrealizowany w ten sposób wynik na umowie będzie przychodem subpartycypanta.

Co do zasady umowy subpartycypacji zakładają, iż w zawieranych umowach będą miesięczne okresy rozliczeniowe, tzn. inicjator przekazywać będzie uzyskane w danym miesiącu środki kwotą zbiorczą na jeden rachunek bankowy wskazany przez subpartycypanta, jeden raz w miesiącu (określonego dnia każdego miesiąca).

Co istotne z punktu widzenia podatkowej kwalifikacji subpartycypacji upadłość inicjatora powoduje szczególne konsekwencje dla wierzytelności objętych umową o subpartycypację przewidziane w art. 65a Prawo upadłościowe i naprawcze. Ustęp 1 tego przepisu przesądza o wyłączeniu z masy upadłości inicjatora wierzytelności będących przedmiotem tej umowy, a z początkiem dnia, w którym zostało wydane postanowienia o ogłoszeniu upadłości (art. 52 tej ustawy; por. wyrok SN z dnia 18 czerwca 2004 r., II CK 364/03, M. Praw. 2004, nr 14, s. 631), fundusz wstępuje ex lege w prawa upadłego wynikające z tych wierzytelności oraz ich zabezpieczeń. Z tą chwilą umowa o subpartycypację wygasa.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy umowy subpartycypacji zawierane przez Wnioskodawcę, których głównym celem jest refinansowanie inicjatorów subpartycypacji są czynnościami zwolnionymi z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust 1 pkt 38 ustawy VAT, jako czynności dotyczące udzielania kredytów/pożyczek.

Zdaniem Wnioskodawcy:

Umowy subpartycypacji zawierane przez Wnioskodawcę z inicjatorami subpartycypacji stanowią czynność zwolnioną z podatku VAT na podstawie art. 43 ust 1 pkt 38 ustawy VAT jako czynności, których cechy ekonomiczne odpowiadają w istocie czynnościom udzielania finansowania (kredyty/pożyczki).

Zgodnie z legalną definicją zawartą w art. 183 ust. 4 ww. ustawy o funduszach inwestycyjnych, na podstawie umowy o subpartcypację następuje przekazanie funduszowi inwestycyjnemu wszystkich świadczeń otrzymywanych przez inicjatora sekurytyzacji z określonej puli wierzytelności lub z określonych wierzytelności. Umowa o subpartycypację zobowiązuje ponadto inicjatora do przekazania na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego całości pożytków z sekurytyzowanej wierzytelności, kwot głównych (a także ubocznych oraz akcesoryjnych) uzyskanych z sekurytyzowanej wierzytelności oraz kwot uzyskanych z tytułu realizacji zabezpieczeń sekurytyzownych wierzytelności, jeżeli zaspokojenie inicjatora miało miejsce przed realizacją zabezpieczeń. Przepisy ustawy o funduszach inwestycyjnych zastrzegają, że umowa o subpartycypację powinna zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Dodatkowym wymogiem jest, aby umowa o subpartycypację nie zawierała żadnych postanowień o odroczeniu zapłaty lub też o dokonywaniu zapłaty w ratach. Specyfika przepisów ww. ustawy przesądza o tym, że subpartycypantem opisanej powyżej umowy o subpartcypację może być jedynie fundusz sekurytyzacyjny.

W obrocie prawnym funkcjonuje również tzw. subpartycypacja bankowa uregulowana w przepisach ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j.: Dz.U. z 2017 poz. 1876). Na podstawie art. 92a ww. ustawy, bank może zawrzeć z funduszem sekurytyzacyjnym lub z towarzystwem funduszy inwestycyjnych tworzących fundusz sekurytyzacyjny umowę przelewu wierzytelności lub umowę o subpartycypację.

W ujęciu ekonomicznym, kluczowym dla definiowania czynności zwolnionych z podatku VAT, subpartycypacja to przede wszystkim możliwość pozyskania środków przez inicjatora subpartycypacji, w zamian za przekazanie prawa do pożytków z wierzytelności objętych umową.

Inicjator subpartycypacji pozyskuje więc środki od subpartycypanta, które zobowiązany jest w swoisty dla tej instytucji sposób zwrócić. W ujęciu ekonomicznym jest to podstawowa funkcja subpartycypacji.

W literaturze podkreśla się, iż subpartycypacja łączy w sobie kilka funkcji:

• Subpartycypacja jest formą sekurytyzacji, przez którą w ujęciu ekonomicznym przyjmuje się, że jest procesem łączenia w pule homogenicznych niepłynnych aktywów, usuwanych następnie z bilansu inicjatora procesu za wynagrodzeniem, stanowiących zabezpieczenie emisji płynnych papierów wartościowych, z której wpływy finansują nabycie tych aktywów od inicjatora. W toku procesu sekurytyzacji następuje zamiana uprawnień inicjatora do przyszłych przepływów pieniężnych generowanych przez należące do niego aktywa na jednorazową, bieżącą płatność, której wysokość uwzględnia zdyskontowaną wartość tych przepływów oraz ryzyko ich otrzymania (w szczególności ryzyko kredytowe i ryzyko prawne związane ze skutecznością zaciągnięcia zobowiązania przez dłużnika i ustanowienia zabezpieczeń) – por. A. Waszkiewicz, Papierowe bogactwo sekurytyzacji, Bank i Kredyt 2004, nr 4, s. 16; Ł. Reksa, Sekurytyzacja wierzytelności na rynkach międzynarodowych, Bank i Kredyt 2004, nr 2, s. 59.
  

• Subpartycypacja polega na przeniesieniu uprawnień do przyszłych przepływów pieniężnych związanych z wierzytelnością bez zmiany podmiotowej po stronie wierzyciela, a jej sens ekonomiczny polega na transferze przez inicjatora ryzyka kredytowego do pośrednika. Dotychczasowy wierzyciel nadal wykonuje wobec dłużnika wszelkie uprawnienia wynikające z wierzytelności – K. Haładyj, Umowa o subpartycypację – zagadnienia konstrukcyjne, Pr. Bank. 2007, nr 2, s. 90.
  

• W skrócie, sekurytyzacja to proces ekonomiczno-finansowy, służący pozyskaniu dodatkowego finansowania poprzez upłynnienie aktywów – B. Smolarek, Sekurytyzacyjna umowa subpartycypacyjna, Przegląd Prawa Handlowego 2009, nr 8, s. 49-54.
  

• „CDO są rodzajem obligacji i jednocześnie strukturyzowanym produktem kredytowym, papierem wartościowym opartym na długu. Stanowią instrumenty specjalnego przeznaczenia (SPV) konstruowane przez instytucje finansowe i firmy zarządzające funduszami do wykorzystywania kredytów i innego rodzaju długów (aktywów) jako zabezpieczenia, a także do sprzedawania przepływów pieniężnych z tych aktywów inwestorom” – J. Gosh, Przewodnik dla początkujących: instrumenty finansowe oparte na długu, Aktualności MSSF nr 65, lipiec/sierpień 2008, s. 5.
  
  
  

Powyższe wskazuje, co podkreślał Wnioskodawca, że zasadniczym celem subpartycypacji jest finansowanie inicjatora, a więc zapewnienie mu dostępu do środków pieniężnych, które może wykorzystać w dowolny sposób, z obowiązkiem zwrotu. Zwrot ten, który stanowi jednocześnie wynagrodzenie subpartycypanta za udzielenie tego finansowania, realizuje się w momencie płatności przez inicjatora kwot z wierzytelności objętych umową o subpartycypację. Nadwyżka wypłacona subpartycypantowi, stanowi jego wynagrodzenie za udostępnienie kapitału. W ujęciu ekonomicznym umowa subpartycypacji stanowi więc umowę odpowiadającą cechom umowy pożyczki.

Przenosząc powyższe na grunt regulacji w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług, należy wskazać, że subpartycypacja będąc usługą finansową co do zasady podlega powołanej ustawie, na podstawie art. 8 ust 1 ustawy VAT, zgodnie z którym: przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Kluczowym dla możliwości uznania, iż mamy do czynienia ze świadczeniem usługi na potrzeby podatku VAT, jest istnienie odbiorcy usługi, tak przykładowo w wyroku WSA w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2009 r., III SA/Wa 154/09, LEX nr 493616 czytamy: „Elementem koniecznym do uznania, że umowa obejmowała świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy VAT jest wyodrębnienie podmiotu będącego odbiorcą świadczenia”.

W przypadku umowy subpartycypacji, subpartycypant świadczy na rzecz inicjatora usługę finansową, która w ujęciu ekonomicznym sprowadza się do zapewnienia inicjatorowi finansowania, za które inicjator uiszcza subpartycypantowi (usługodawcy) wynagrodzenie, które stanowią przepływy z wierzytelności objętych umową.

Cechy ekonomiczne subpartycypacji, wskazujące, iż jest to czynność, której główny celem w obrocie gospodarczym jest pozyskanie środków pieniężnych przez inicjatora, pozwalają zdaniem Wnioskodawcy na uznanie, że są to czynności odpowiadające cechom udzielania kredytów/pożyczek, które podlegają zwolnieniu z podatku VAT na podstawie art. 43 ust 1 pkt 38 ustawy VAT. Zgodnie z powołanym przepisem zwolnieniu podlegają usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Wnioskodawca wskazuje także, że powyższe zwolnienia stanowią implementację przepisów dyrektywy 112/2006/WE (dalej: dyrektywa 112). Przepis art. 135 ust. 1 lit b) Dyrektywy 112/2006/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej stanowi, że Państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje: udzielania kredytów i pośrednictwo kredytowe, oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę.

Należy zwrócić uwagę, że na potrzeby stosowania zwolnień oraz definiowania ich przedmiotu, należy sięgnąć do znaczenia danej instytucji w ujęciu ekonomicznym, a nie opierając ją na instytucjach uregulowanych w prawie wewnętrznym. Pojęcie udzielania finansowania, należy więc interpretować z uwzględnieniem ekonomicznego charakteru transakcji – rozumiejąc przez to wszelkiego rodzaju finansowanie bez względu na formę prawną, a więc niejako z pominięciem instytucji uregulowanych w prawie krajowym, w tym przypadku dla umowy kredytu/pożyczki. Regulacje krajowe należy stosować jedyne pomocniczo, jednakże w takim zakresie, aby nie doszło do zniekształcenia celu ekonomicznego danej instytucji.

Wnioskodawca wskazuje, iż zwolnienia z VAT, które stanowią implementację przepisów powołanej dyrektywy 112, stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego i powinny być interpretowane w sposób umożliwiający jednolite stosowanie zwolnień we wszystkich państwach członkowskich.

Wnioskodawca wskazuje także, na aspekt historyczny związany ze zwolnieniem przewidzianym dla usług subpartycypacji (subpartycypacja jest formą sekurytyzacji), które podlegały do 2010 roku zwolnieniu na mocy uchylonego załącznika 4 do ustawy VAT – jego uchylenie było spowodowane potrzebą dostosowania przepisów krajowych do przepisów dyrektywy 112.

Należy wskazać, co trafnie skonstatował Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 29 sierpnia 2012 r. (sygn. III SA/Wa 3030/11) stwierdził, co następuje: „Do końca 2010 r. co nie jest sporne w sprawie usługi sekurytyzacji podlegały zwolnieniu na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 w związku z załącznikiem nr 4 do ustawy o VAT. Przedmiotowy załącznik został usunięty z ustawy, natomiast przewidziane w nim usługi zwolnione z podatku zostały implementowane bezpośrednio do art. 43 ustawy o VAT. Jedną z takich usług zwolnionych z VAT jest finansowanie innych podmiotów przewidziane w przytoczonym art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy. Na podkreślenie zasługuje to, iż zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U z 2010 r., nr 226, poz. 1476) nowelizującej ustawę o VAT w powyższym zakresie, przedmiotowa nowelizacja nie miała na celu ograniczenia zakresu dotychczasowych usług zwolnionych z opodatkowania VAT, a jedynie odejście od klasyfikowania usług na podstawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. W konsekwencji, wprowadzenie zmian do ustawy o VAT od dnia 1 stycznia 2011 r. nie powinno w ocenie Sądu skutkować zmianą zakresu usług zwolnionych od tego podatku. W ocenie Sądu fiskus, przy okazji dokonanej porządkowej zmiany przepisów ustawy o VAT polegającej na rezygnacji z enumeratywnie wymienionych w załączniku do ustawy zwolnionych usług nie powinien w ten sposób zawężać zakresu stosowania zwolnień podatkowych, w szczególności odnoszących się do „grupy usług finansowych, gdzie indziej niesklasyfikowanych”. Do powyższej kategorii należały usługi finansowe, które wraz z rozwojem rynków kapitałowych, inwestycyjnych zawierały w sobie szereg odrębnych czynności bankowych, cywilnoprawnych, które łącznie tworzyły określone całościowe świadczenia. W ocenie Sądu wyłączanie poszczególnych elementów usług stanowiących obiektywnie jednolite świadczenie gospodarcze i ich opodatkowywanie jest sprzeczne z celem nowelizacji, a także zasadami niedyskryminacji, proporcjonalności. W ocenie Sądu zmiana stanowiska dotyczącego zakresu zwolnień usług finansowych narusza także zasadę ochrony interesów w toku. Jak wskazuje się w uzasadnieniu przedmiotowych zmian do ustawy VAT, „w odniesieniu do usług, zmiany w klasyfikacji statystycznej nie pozwoliły na takie „przełożenie” przepisów wykorzystujących te klasyfikacje, aby było pewne, że zakres zwolnień, określony w załączniku nr 4 do ustawy, jest zgodny z przepisami dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.). Oparcie zaś przepisów dotyczących zwolnienia usług od podatku na opisach tych usług zawartych w ww. dyrektywie pozwoli na zapewnienie zgodności regulacji krajowych z przepisami dyrektywy”. Sąd przyznał rację Skarżącej, iż wobec jednoznacznych postulatów uzasadnienia ustawy nowelizującej ustawę o VAT, a także szerokiego zwolnienia usług o charakterze finansowym na podstawie art. 135 Dyrektywy 2006/112/WE należy stwierdzić, iż celem ustawodawcy nie była zmiana zakresu zwolnienia, ale dostosowanie brzmienia polskich przepisów ustawy o VAT do regulacji wspólnotowych. Stąd, w stosunku do usług, które dotychczas podlegały zwolnieniu od VAT, co do zasady nie powinna nastąpić zmiana opodatkowania. W ocenie Sądu ograniczenie zakresu zwolnienia podatkowego nie jest także podyktowane poglądami wynikającymi z orzeczeń TSWE.

Wnioskodawca podziela pogląd wyrażony przez sąd w powyższym wyroku, jednocześnie wskazuje, że jest to potwierdzenie, że dla zwolnień na potrzeby dyrektywy 112 oraz przepisów krajowych, stanowiących jej implementację, podstawowe znaczenie ma aspekt ekonomiczny, oraz cechy, które przypisuje się danej czynności w obrocie gospodarczym.

Różnice w zdefiniowaniu określonych instytucji prawnych w prawie wewnętrznym, mogłyby zniweczyć ten rezultat. Wprowadzenie ujednoliconych zwolnień, na poziomie unijnym, podyktowane jest także zachowaniem zasady neutralności podatku VAT, a to możliwe jest nie tylko poprzez zharmonizowanie przepisów, ale przyjęcie jednolitego rozumienia określonych cech czynności, które pozwolą na stosowanie analogicznych zasad opodatkowania do świadczonych usług niezależnie w jakim państwie członkowskim będą świadczone.

Potwierdzenie stanowiska Wnioskodawcy, o konieczności traktowania zwolnień z podatku VAT w kontekście ich autonomii względem instytucji prawnych prawa krajowego, odnajdujemy w ugruntowanym orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) np. w wyrokach:

• z 3 marca 2005 r., w sprawie C-428/02 Fonden Marselisborg Lystbadehavn (pkt 27)
  

• z 26 maja 2005 r., w sprawie C-498/03 Kingscrest Associates i Montecello (pkt 22)
  

• z 1 grudnia 2005 r. (w sprawach połączonych) C-498/03 i C-395/04 Ygeia (pkt 15)
  

• z 4 maja 2006 r., w sprawie C-169/04 Abbey National (pkt 38)
  

• z 14 grudnia 2006 r., w sprawie C-401/05 VDP Dental Laboratory (pkt 26)
  

• z 28 czerwca 2007 r., w sprawie C-363/05 JP Morgan Fleming Claverhouse (pkt 19-21)
  
  
  

Zakres przedmiotowych zwolnień wynikających z przepisów dyrektywy 112 powinien być taki sam we wszystkich państwach członkowskich, co powoduje, że określając, czy czynność spełnia przesłanki do objęcia jej zwolnieniem przedmiotowym, należy brać pod uwagę przede wszystkim jej cechy ekonomiczne, a regulacje prawa krajowego dotyczącego konkretnych instytucji winny być stosowane jedynie pomocniczo. Inna wykładnia, prowadziłaby do sytuacji, w której ta sama czynność była by zwolniona w jednym państwie członkowskim, a w innym podlegałaby opodatkowaniu, tylko ze względu na różnice jej uregulowania w przepisach krajowych. Co więcej, kwalifikowanie danej usługi w oparciu o zdefiniowane czynności w prawie krajowym, prowadziłoby do nieuzasadnionego wyłączania ze zwolnienia czynności, których podstawową cechą w ujęciu ekonomicznym, jest wywołanie analogicznego skutku funkcjonalnego.

Potwierdzenie powyższej tezy, znajduje oparcie w orzecznictwie krajowych sądów, np. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: NSA) z dnia 4 lutego 2011 roku (sygn: I FSK 209/10), sąd wskazał: „wprawdzie prawo podatkowe jest częścią systemu prawnego obowiązującego w Polsce. Nie oznacza to jednak, że regulacje i instytucje z zakresu prawa cywilnego mają wprost zastosowanie w zakresie zobowiązań podatkowych. Trzeba bowiem zaznaczyć, że prawo cywilne należy do gałęzi prawa prywatnego, zaś prawo podatkowe do prawa publicznego. Aktualnie obowiązująca ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, została uchwalona w celu dostosowania polskich rozwiązań w zakresie podatku od wartości dodanej do unijnych regulacji. W sposób oczywisty, a zarazem celowy, ustawodawca polski kładzie akcent na ekonomiczny aspekt transakcji obrotu, odrywając się od aspektów cywilistycznych. Ustawa o podatku od towarów i usług zawiera szereg autonomicznych pojęć. Tenże akt prawny, zgodnie zresztą z wymogami prawa wspólnotowego, kładzie nacisk przede wszystkim na ekonomiczne aspekty czynności, odrywając je niemal całkowicie od skutków konwencjonalnych na gruncie prawa cywilnego”.

Analogiczny pogląd wyraził NSA w wyroku z 14 grudnia 2014 r. (sygn: I FSK 1992/13), sąd skonstatował: O opodatkowaniu decyduje przede wszystkim skutek ekonomiczny, walor ekonomiczny jaki ta usługa ma wywołać. Skoro w sprawie, bank wyraźnie wskazał, że istotą świadczonej przez niego usługi, którą strony nazwały usługą forfaittingu jest zapewnienie finansowania, a nie ściągania długów. W istocie ta usługa nie jest usługą ściągania długów, usługą faktoringu, a co za tym idzie korzysta ze zwolnienia przewidzianego w art. 43 ust 1 pkt 38 i 40 ustawy VAT”. Analogiczne wnioski jak należy dokonywać oceny czynności podlegających zwolnieniu wskazał także NSA w wyroku z 8 stycznia 2015 r. (sygn: I FSK 102/14), sąd wskazał: „Przy interpretacji pojęć użytych w ustawie VAT decydujące znaczenie ma walor i skutki ekonomiczne danej czynności opodatkowanej, a nie jego definicja w prawie cywilnym”.

Natomiast w wyroku NSA z 29 kwietnia 2014 r. (sygn: I FSK 759/13), sąd wskazał, odnosząc się do prawidłowej wykładni zwolnienia przewidzianego w art. 43 ust 1 pkt 38 ustawy VAT: „Zastosowanie powołanych przepisów ustawy VAT nie sprowadza się bowiem sensu stricte do zapewniania finansowania jedynie w oparciu o umowę kredytu, bądź umowę pożyczki w rozumieniu przepisów ustawy Kodeks cywilny czy też przepisów prawa bankowego, ale również do tego rodzaju umów/usług, dla których udzielanie finansowania stanowi przedmiotowo istotny cel umowy”. Na co wskazywał Wnioskodawca, celem przedmiotowo istotnym umowy subpartycypacji jest przede wszystkim pozyskanie finansowania przez inicjatora, w zamian za przekazanie subpartycypantowi prawa do przepływów z określonego aktywa inicjatora.

Wnioskodawca wskazuje także na wyrok WSA z 19 września 2017 r. (sygn: III SA/Wa 1438/16) wydany w analogicznej sprawie na rzecz NSFIZ. W wyroku tym sąd uchylając interpretację indywidualną, w której Organ wywodził iż umowa subpartycypacji nie odpowiada cechom umowy pożyczki/kredytu, wskazał: Sąd stanowiska tego nie podziela, bo ignoruje ono zasadę interpretowania przepisów ustawy o VAT przede wszystkim w kontekście ekonomicznych, a nie prawnych aspektów dokonywanych transakcji gospodarczych, na co trafnie zwrócono uwagę w skardze i co podkreśla się w orzecznictwie”. Powołując się na inne orzeczenia sądów administracyjnych i w nawiązaniu do nich sąd wywodzi: w zakresie odkodowania treści norm zharmonizowanego prawa podatkowego dotyczącego podatku od wartości dodanej na plan pierwszy wysuwają się ekonomiczne elementy danego stosunku prawnego, w przeciwieństwie do jego prawnych – z natury rzeczy partykularnych dla każdego kraju członkowskiego – aspektów.”

Tezy te zgodne są z orzecznictwem TSUE, wyrażając wykładnię prowspólnotową, która oparta jest o cele wynikające z dyrektywy 112.

Na co wskazywał Wnioskodawca, podstawowym celem umowy subpartycypacji jest finansowanie inicjatora, który zobowiązany jest „zwrócić” subpartycypantowi kwotę finansowania w postaci przekazania wpłat (przepływów) otrzymanych z wierzytelności objętych umową o subpartycypację za wynagrodzeniem, odpowiadającym ekonomicznie cechom odsetek od pożyczki/kredytu w postaci nadwyżki przekazanych przepływów. W ujęciu ekonomicznym, umowa subpartycypacji nosi więc cechy właściwe dla umowy pożyczki/kredytu.

Wnioskodawca wskazuje także, iż zwolnienia dla usług finansowych mają charakter zwolnień generalnych, o czym świadczą także wyłączenia z tych zwolnień. Zgodnie z art. 43 ust. 15 pkt 1 ustawy VAT (pozostałe wyłączenia nie znajdą zastosowania w niniejszej sprawie), zwolnienia, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 1 pkt 7, 12 i 37-41 nie mają zastosowania do usług ściągania długów oraz faktoringu.

Analiza cech umowy o subpartycypację, wskazuje w sposób jednoznaczny, że nie występuje tu element ściągania długów, gdyż nie jest to cel tej umowy. Celem tym jest, co wskazywał Wnioskodawca, zapewnienie finansowania inicjatorowi, tym samym wyłączenia ze zwolnienia przewidziane w art. 43 ust. 15 ustawy VAT nie znajdują zastosowania.

Niemniej jednak, powołany przepis art. 43 ust 15 ustawy VAT, jest niezwykle istotny do dokonania prawidłowej wykładni, ograniczeń w zwolnieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie, określonym w art. 43 ust 1 pkt 38 ustawy VAT. Wykładnia tych przepisów, prowadzi do wniosku, że co do zasady usługi finansowe wskazane w pkt 38 do 40, które posiadają określone cechy i ich skutki w znaczeniu ekonomicznym są tożsame z wymienioną kategorią usług, podlegają zwolnieniu przedmiotowemu.

Jedyne ograniczenie w stosowaniu zwolnienia dla usług finansowych, w tym także usług polegających na finansowaniu w ramach czynności ściągania długów, w tym faktoringu oraz leasingu, oparte jest o wyłączenia wskazane w tym przepisie.

Wskazuje to także, że gdyby wolą ustawodawcy było objęcie zwolnieniem usług polegających m.in. na finansowaniu tylko w odniesieniu od instytucji prawnych pożyczki lub kredytu, nie wprowadzałby wyłączeń, o których mowa w ust. 15 art. 43 ustawy VAT. Odmienna wykładnia prowadziłaby do wniosku, że ust. 15 jest przepisem zbędnym, co w świetle zasad racjonalnego ustawodawcy, nie może mieć miejsca. Stanowisko Wnioskodawcy znajduje potwierdzenie np. w wyroku WSA z 17 lutego 2017 r. (sygn: III SA/Wa 816/15).

Mając powyższe na uwadze Wnioskodawca stoi na stanowisku, że na podstawie wykładni prounijnej, która znajduje zastosowanie przy interpretacji zakresu czynności zwolnionych z VAT, opartej o cechy i walor ekonomiczny transakcji subpartycypacji czynność ta podlega zwolnieniu z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z z 2017 r., poz. 1221, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 5a ustawy, towary lub usługi będące przedmiotem czynności, o których mowa w art. 5, wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji, jeżeli dla tych towarów lub usług przepisy ustawy lub przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie powołują symbole statystyczne.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

W świetle art. 2 pkt 6 ustawy, przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Ponadto, art. 8 ust. 1 ustawy określa, że przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Wobec powyższych przepisów, należy stwierdzić, że każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi, co do zasady, usługę w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (wierzyciel/nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
  

• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).
  
  
  

Należy podkreślić, że oba ww. warunki winny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało, jako usługa, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Aby dana czynność (dostawa towarów czy też usługa) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.

Ponadto stosownie do przepisu art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy, stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Jak stanowi art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2018 r., z zastrzeżeniem art. 146f stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Jednakże, zarówno w treści ustawy o podatku od towarów i usług, jak i przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewiduje dla niektórych czynności obniżone stawki podatku.

Według art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Zgodnie z art. 43 ust. 15 ustawy zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37-4, nie mają zastosowania do:

1. czynności ściągania długów, w tym factoringu;
2. usług doradztwa;
3. usług w zakresie leasingu.
   
   

Sprecyzowanie przepisów regulujących zwolnienie od podatku od towarów i usług dla usług finansowych ma na celu zapewnienie jednolitego stosowania tego zwolnienia w odniesieniu do rynku wspólnotowego, jak również zapewnienie spójności przepisów dotyczących podatku od towarów i usług z przepisami krajowymi regulującymi funkcjonowanie rynku finansowego.

Zwolnienia od podatku usług finansowych oparte zostały na obiektywnych kryteriach, nie są zaś uzależnione od rodzaju podmiotu świadczącego te usługi.

Powyższe zwolnienia znajdują odzwierciedlenie w przepisach Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347, poz. 1 ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą.

I tak, zgodnie z art. 131 Dyrektywy, zwolnienia przewidziane w rozdziałach 2-9 stosuje się bez uszczerbku dla innych przepisów wspólnotowych i na warunkach ustalanych przez państwa członkowskie w celu zapewnienia prawidłowego zastosowania tych zwolnień oraz zapobieżenia wszelkim możliwym przypadkom uchylania się od opodatkowania, unikania opodatkowania i nadużyć.

W myśl art. 135 ust. 1 lit. b Dyrektywy, państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje: udzielanie kredytów i pośrednictwo kredytowe, oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę.

W tym miejscu wskazać należy – co wielokrotnie podkreślał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej – że zakres zwolnień przewidzianych w Dyrektywie VAT nie może być interpretowany w sposób rozszerzający. Czynności zwolnione od VAT zgodnie z Dyrektywą VAT stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego, a ich ujednolicona interpretacja ma służyć unikaniu rozbieżności w stosowaniu systemu podatku VAT w poszczególnych państwach członkowskich.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem „pojęcia używane do opisania zwolnień wymienionych w art. 13 szóstej dyrektywy powinny być interpretowane w sposób ścisły, ponieważ stanowią one odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatkiem VAT objęta jest każda dostawa towarów i każda usługa świadczona odpłatnie przez podatnika (wyrok TSUE z dnia 19 listopada 2009 r. C-461/08 w sprawie Don Bosco Onroerend Goed BV).

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca jest niestandaryzowanym funduszem sekurytyzacyjnym działającym w oparciu o ustawę o funduszach inwestycyjnych (u.f.i.). Wnioskodawca w ramach działalności uregulowanej w u.f.i zawiera umowy o subpartycypację z bankami lub innymi funduszami sekurytyzacyjnymi, w przypadku których występuje jako subpartycypant.

Wątpliwości Wnioskodawcy w niniejszej sprawie dotyczą kwestii zwolnienia od podatku usług subpartycypacji. Wnioskodawca stoi na stanowisku, że do ich świadczenia znajdzie zastosowanie zwolnienie od podatku, wynikające z przepisów art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy.

Wskazać należy, że umowa o subpartycypację, zgodnie z art. 183 ust. 4 ustawy z dnia 27 maja 2004 o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. z 2014, poz. 157) oznacza umowę o przekazywanie funduszowi wszystkich świadczeń otrzymywanych przez inicjatora sekurytyzacji lub uprawnionego z sekurytyzowanych wierzytelności z określonej puli wierzytelności lub z określonych wierzytelności (umowa o subpartycypację). Jednocześnie zgodnie z ww. przepisem, umowa o subpartypację powinna zawierać zobowiązanie tych podmiotów do przekazywania funduszowi:

1. pożytków z sekurytyzowanych wierzytelności w całości;
2. kwot głównych z sekurytyzowanych wierzytelności;
3. kwot uzyskanych z tytułu realizacji zabezpieczeń sekurytyzowanych wierzytelności – w przypadku gdy zaspokojenie się inicjatora sekurytyzacji lub uprawnionego z sekurytyzowanych wierzytelności nastąpiło przez realizację zabezpieczeń.
   
   

Zgodnie z art. 183 ust. 5 ww. ustawy o funduszach inwestycyjnych, umowa zobowiązująca do nabycia wierzytelności, puli wierzytelności oraz umowa o subpartycypację powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa o subpartycypację nie może zawierać postanowień o odroczeniu zapłaty lub o dokonywaniu zapłaty w ratach za wierzytelności będące jej przedmiotem (art. 183 ust. 6 ww. ustawy o funduszach inwestycyjnych).

Z powołanych przepisów wynika, że umowa o subpartycypację jest umową, w której inicjator sekurytyzacji zobowiązuje się za wynagrodzeniem do przekazania świadczeń z puli wierzytelności do drugiego podmiotu (subpartycypanta), który nabywa prawo do części lub całości pożytków z tytułu wierzytelności, przy czym transakcja ta nie rodzi skutków sprzedaży. W przypadku subpartycypacji dochodzi jedynie do zbycia ekonomicznej siły wierzytelności, bez dokonania zmian podmiotowych w strukturze samej wierzytelności. Oznacza to, że w ramach dotychczasowego stosunku obligacyjnego inicjator sekurytyzacji pozostaje wierzycielem dłużnika, subpartycypant zaś nabywa względem inicjatora sekurytyzacji jedynie roszczenie o wypłatę kwot przekazanych inicjatorowi przez dłużnika w ramach stosunku podstawowego. Wierzytelności sekurytyzowane w oparciu o strukturę subpartycypacji pozostają w bilansie inicjatora sekurytyzacji.

Analiza pojęć użytych do opisania zwolnień, o których mowa w art. 43 ustawy, prowadzi do wniosku, że powinny one być interpretowane w sposób ścisły, gdyż zwolnienia te stanowią odstępstwa od ogólnej zasady. Zwolnienia stanowią pojęcia autonomiczne prawa wspólnotowego, które mają na celu uniknięcie rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi w stosowaniu systemu podatku VAT i które należy sytuować w ogólnym kontekście wspólnego systemu podatku VAT.

W odniesieniu do ww. opisu sprawy należy uznać, że charakter świadczonych przez Wnioskodawcę usług na rzecz Inicjatora – Stronę umowy nie pozwala na objęcie ich zwolnieniem od podatku VAT określonym w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy.

Zgodnie z art. 720 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459, z późn. zm.) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Z kolei w myśl art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1876, z późn. zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Świadczone przez Wnioskodawcę usługi nie mogą zostać zakwalifikowane jako wskazane w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę, które na mocy wskazanego powyżej przepisu podlegają zwolnieniu z opodatkowania.

Należy zauważyć, że charakter prawny zawartej umowy między subpartycypantem i inicjatorem nie tylko nie jest tożsamy z tym wynikającym z umowy pożyczki czy kredytu – umowy te dzielą znaczne różnice. Pomimo zawarcia umowy subpartycypacyjnej wierzytelność, będąca przedmiotem tej umowy, nadal pozostaje w aktywach Inicjatora. Elementem umowy subpartycypacyjnej jest w przeciwieństwie do umowy pożyczki, wyraźne określenie źródła, z którego zostanie zaspokojony wierzyciel. Ponadto w przypadku ewentualnej upadłości dłużnika podstawowego subpartycypantowi nie przysługuje roszczenie względem inicjatora sekurytyzacji o zwrot pozostałych kwot. Jest to jeden z podstawowych elementów, który odróżnia konstrukcję umowy o subpartycypację od umowy kredytu/pożyczki.

Wnioskodawca nabywa prawo do przyszłych płatności przysługujących Inicjatorowi, w zamian za co płaci określoną kwotę umożliwiającą zachowanie płynności finansowej Inicjatora. Przedmiotem zawartej umowy jest prawo do udziału w konkretnych płatnościach, które zgodnie z zawartą umową Inicjator zobowiązuje się przekazywać na rzecz Wnioskodawcy. Zatem, nie są to czynności tożsame z usługami udzielania kredytów i pożyczek, usługami pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także usługami zarządzania kredytami lub pożyczkami pieniężnymi.

Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych, np. w wyroku WSA w Warszawie z dnia 31 stycznia 2017 r. o sygn. akt III Sa/Wa 3229/15, wydanym w sprawie w tożsamej sprawie, jedyną różnicę stanowi, że dotyczyła ona przedstawionego zdarzenie przyszłego, natomiast w niniejszej sprawie przedmiotem interpretacji jest przedstawiony stan faktyczny. Sąd w uzasadnieniu ww. wyroku kładzie szczególny nacisk, na odrębność rodzajową umów o subpartcypację i umów pożyczki/kredytu. Sąd zauważył, że „nie tylko Minister w zakwestionowanej interpretacji, czy Sąd w niniejszym postępowaniu, lecz ustawodawca w ogóle (czego wyrazem jest powoływany art. 183 ust. 4 u.f.i.), ale także ustawodawca podatkowy wyróżnia (odróżnia) instytucję subpartycypacji i instytucję sekurytyzacji od innych instytucji prawa i wiąże z nimi odrębne skutki podatkowe. Przykładem tylko mogą być regulacje z art. 12 ust. 4 pkt 12 lit c, ust. 4f, art. 15 ust. 1h pkt 3 i 4, art. 16 ust. 3g ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2016, poz. 1888 ze zm., dalej jako "u.p.d.o.p.")”.

Sąd we wskazanym wyroku w pełni zaakceptował stanowisko Organu, stwierdzając, że „Nieuzasadnione pozostaje oczekiwanie skarżącego, że ustawodawca objął zwolnieniem w VAT sporną umowę, nie używając w treści zwolnienia ani nazwy instytucji prawnej – co czynił w innych aktach prawnych różnicując stosowany do umowy subpartycypacji reżim prawny – ani nawet nie określając cech tej umowy, co zostało wykazane powyżej. Organ interpretacyjny zastosował, poprawnie, obowiązujące przepisy prawa, do czego był zobowiązany”.

Zdaniem Sądu wyrażonym w ww. wyroku, „istotą umowy o subpartycypację jest nabycie przez subpartycypanta (Skarżącego) od inicjatora transakcji – praw majątkowych do przychodów generowanych przez określone wierzytelności objęte umową, następnie zobowiązanie do emisji określonych papierów wartościowych obejmowanej przez poszczególnych inwestorów, natomiast subpartycypant pełni rolę zarówno wierzyciela jak i dłużnika, zaś konstrukcja umowy o subpartycypację (i instytucji subpartycypacji w ogóle) zawiera dalsze zobowiązania w zakresie emisji papierów wartościowych i uregulowania dotyczące sposobu rozliczeń z inicjatorem transakcji. Nadto, umowa subpartycypacji zawiera w sobie udzielenie gwarancji przejęcia ryzyka niewypłacalności dłużników – za które inicjator uiszcza subpratycypantowi odpłatność. Inicjator subpartycypacji otrzymuje bowiem od subpartycypanta z góry określoną umownie kwotę, natomiast uzyskanie przez subpartycypanta należnego mu świadczenia (kwot uzyskiwanych od dłużników) jest zdarzeniem przyszłym i niepewnym”.

Jak wskazano powyżej, usługi subpartycypacji nie stanowią czynności tożsamych z usługami udzielania kredytów i pożyczek, usługami pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także usługami zarządzania kredytami lub pożyczkami pieniężnymi ich charakter jest zupełnie różny. Wbrew twierdzeniom Strony, biorąc pod uwagę tezy zaprezentowane przez Sąd w powyższym wyroku także ekonomiczne znaczenie tych czynności w obrocie gospodarczym wywołuje zgoła odmienne skutki, od ww. usług udzielania kredytów/pożyczek.

Jeszcze raz należy podkreślić, że dokonując analizy pojęć użytych do opisania zwolnień, o których mowa w art. 43 ustawy, należy podkreślić, że winny one być interpretowane w sposób ścisły, gdyż zwolnienia te stanowią odstępstwa od ogólnej zasady. Zwolnienia stanowią pojęcia autonomiczne prawa wspólnotowego, które mają na celu uniknięcie rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi w stosowaniu systemu podatku VAT i które należy sytuować w ogólnym kontekście wspólnego systemu podatku VAT.

W konsekwencji, z uwagi na powołane powyżej przepisy, orzecznictwo (sądów administracyjnych, TSUE) oraz przedstawiony stan faktyczny sprawy, należy uznać, że świadczone przez Wnioskodawcę usługi w ramach umowy subpartycypacji nie są objęte zwolnieniem od podatku VAT przewidzianym w przywołanym wyżej art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy.

Tym samym należy uznać, że Wnioskodawca zaprezentował nieprawidłowe stanowisko w sprawie.

W odniesieniu do powołanego przez Wnioskodawcę orzecznictwa sądów administracyjnych wskazać należy, że zostały one potraktowane jako element argumentacji Strony. Nie negując powołanych orzeczeń, jako cennego źródła w zakresie wskazywania kierunków wykładni norm prawa podatkowego, należy jednak wskazać, że z wyroków tych nie należy wyciągać wniosku o ukształtowaniu się określonej linii orzeczniczej. Kształtowanie się orzecznictwa jest procesem rozłożonym w czasie. Wnioskodawca powołał korzystne dla siebie rozstrzygnięcia, potwierdzające jego stanowisko. Tut. Organ wskazał natomiast, że w orzecznictwie administracyjnym występują w tym zakresie odmienne poglądy – np. przytoczone powyżej orzeczenie WSA w Warszawie z dnia 31 stycznia 2017 r., sygn. akt III Sa/Wa 3229/15.

Oznacza to, że w analizowanej sprawie nie została ukształtowana jednolita linia orzecznicza. Stawiając tezy orzeczeń sądów administracyjnych przywołanych przez Wnioskodawcę na poparcie własnej argumentacji obok przytoczonej przez organ podatkowy należy stwierdzić, że świadczy to jedynie o podzieleniu i braku jednoznacznej wykładni prezentowanej przez Sądy.

Także przywołane przez Wnioskodawcę orzeczenia TSUE zostały potraktowane jako element argumentacji Strony.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
   
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
   
   

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2017 r., poz. 1369, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.