Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0112-KIDL4.4012.68.2019.2.AR
z 24 kwietnia 2019 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 18 lutego 2019 r. (data wpływu 18 lutego 2019 r.), uzupełnionym pismem z dnia 3 kwietnia 2019 r. (data wpływu 5 kwietnia 2019 r.) oraz pismem z dnia 3 kwietnia 2019 r. (data wpływu 9 kwietnia 2019 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w związku z realizacją projektu – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 18 lutego 2019 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w związku z realizacją projektu . Wniosek uzupełniono pismem z dnia 3 kwietnia 2019 r. (data wpływu 5 kwietnia 2019 r.) oraz pismem z dnia 3 kwietnia 2019 r. (data wpływu 9 kwietnia 2019 r.) o doprecyzowanie opisu sprawy oraz oryginał pełnomocnictwa dla radcy prawnego.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca (dalej również: Uczelnia, Zainteresowany) jest publiczną uczelnią akademicką działającą na podstawie przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 20 lipca 2018 r. (Dz. U. z 2018 r., poz. 1668), (dalej: PSWN). Podstawowymi zadaniami statutowymi uczelni są w szczególności kształcenie, wychowanie studentów oraz prowadzenie działalności naukowej, świadczenie usług badawczych oraz transfer wiedzy i technologii do gospodarki; jak również upowszechnianie i pomnażanie osiągnięć nauki i działania na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych. Ponadto wskazać należy, iż Uczelnia jest podmiotem finansów publicznych, gdzie w zakresie swojej podstawowej działalności przychody Uczelni są zwolnione z podatku VAT.

Wnioskodawca planuje realizację Projektu, realizowanego w ramach Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego w ramach Programu Operacyjnego „A” (dalej: Projekt).

Projekt jest realizowany w ramach powołanego w tym celu konsorcjum obejmującego partnerów krajowych oraz jednego partnera z zagranic, tj.:

  1. Uczelnia;
  2. Instytut Rybactwa Śródlądowego;
  3. (…) Uniwersytet Technologiczny;
  4. School of (…);
  5. Gospodarstwo Rybackie (…);
  6. Gospodarstwo Rybackie (…).

Liderem Konsorcjum jest Uczelnia, a pozostałe ww. podmioty są członkami tego konsorcjum. Celem projektu jest opracowanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych, umożliwiających wykorzystanie istniejącego potencjału produkcyjnego stawów, do chowu i zwiększenia ogólnej podaży gatunków ryb o dobrym potencjale rynkowym, zwiększenie całorocznej ich dostępności (odejście od sezonowości podaży), przy jednoczesnym zachowaniu prośrodowiskowego charakteru produkcji. Członkami konsorcjum są 2 gospodarstwa rybackie, w których będą prowadzone prace pilotażowe. Innowacyjne metody produkcji, zwiększające możliwości chowu szczególnie atrakcyjnych gatunków ryb w stawach użytkowanych ekstensywnie, umożliwią znaczący wzrost produkcji oraz pozwolą na odchodzenie od sezonowości podaży ryb przy jednoczesnym zachowaniu wszystkich prośrodowiskowych i pozaprodukcyjnych walorów ekstensywnej gospodarki stawowej. Dywersyfikacja i zwiększenie przychodów, poprzez doskonalenie i wdrażanie różnych form chowu cennych i atrakcyjnych rynkowo ryb, służyć będzie wzmocnieniu ekonomicznej żywotności gospodarstw stawowych a tym samym ich uniezależniania od wsparcia finansowego np. w postaci rekompensat wodnośrodowiskowych. Zwiększenie i urozmaicenie oferty produkcyjnej i handlowej gospodarstw stawowych sprzyjać będzie również wzmocnieniu i rozwojowi infrastruktury społeczno-gospodarczej oraz ochronie i wspieraniu rynku pracy szczególnie w regionach, w których gospodarka stawowa ma kluczowe znaczenie, a które są w wielu przypadkach obszarami o najwyższym w kraju bezrobociu. Uzyskane wyniki, poparte przeprowadzonymi w ramach projektu badaniami wykonalności technicznej oraz analizą efektywności ekonomicznej zastosowania poszczególnych rozwiązań innowacyjnych, zostaną upowszechnione podczas konferencji oraz w postaci instrukcji. Umożliwią hodowcom ryb wprowadzanie w ich gospodarstwach wybranych, rekomendowanych rozwiązań, z uwzględnieniem specyfiki oraz uwarunkowań środowiskowych w zakresie możliwości chowu i hodowli ryb w poszczególnych obiektach stawowych. Przedmiotem Projektu jest przeprowadzenie prac badawczo-rozwojowych, których wyniki mogą być ewentualnie podstawą do przygotowania wdrożenia do praktyki innowacyjnych rozwiązań technologicznych, umożliwiających podjęcie i/lub intensyfikację chowu w ekstensywnych gospodarstwach typu nizinnego (…), czyli gatunków ryb określanych mianem perspektywicznych, o dobrym potencjale rynkowym, bardziej atrakcyjnych dla konsumentów i znacznie droższych niż gatunek podstawowy, jakim jest (…).


Prace poznawcze, zaplanowane do realizacji, zgrupowane zostały w cztery główne pakiety zadań:

Pakiet zadań nr 1 – ocena możliwości wychowu materiału obsadowego atrakcyjnych rynkowo gatunków ryb z wykorzystaniem innowacyjnej metody SwS w warunkach polskich;

Pakiet zadań nr 2 – wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych w celu doskonalenia i intensyfikacji chowu konsumpcyjnych, perspektywicznych gatunków ryb w gospodarstwach stawowych typu nizinnego;

Pakiet zadań nr 3 – opracowanie technologii intensywnego chowu (…) z wykorzystaniem innowacyjnych pasz w celu ochrony potencjału rozrodczego tych ryb;

Pakiet zadań nr 4 – ocena możliwości wykorzystania innowacyjnych rozwiązań technologicznych do wychowu stad podstawowych perspektywicznych gatunków ryb;

Pakiet zadań nr 5 – upowszechnianie i promocja projektu.

Uczelnia uczestniczy jedynie w realizacji zadań z zakresu Pakietu nr 3 i 5, tj. fazie badawczej Projektu. Wydatki w ramach tych czynności będą polegały na zakupie sprzętu badawczego wraz z osprzętem do przeprowadzania analiz naukowych, jak również zakupu odczynników i materiałów oraz pokrycia kosztów prac badawczych pracowników Uczelni.

Projekt ma tylko charakter naukowo-badawczy i obejmuje jedynie fazę badawczą. Realizowane w ramach Projektu przez Wnioskodawcę zadania związane z tym Projektem nie będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, prowadzonych przez Uczelnię. Uczelnia będzie realizować zadania na potrzeby Projektu i kwalifikować w koszty Projektu całą wartość poniesionych wydatków uznając, że podatek VAT naliczony nie podlega zwrotowi, ponieważ nie ma powiązania z obrotem opodatkowanym ani opodatkowanym i zwolnionym. Towary i usługi nabyte w związku z realizacją Projektu nie służą Wnioskodawcy do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT (nabyte w trakcie realizacji projektu towary i usługi nie będą wykorzystywane do wykonywania czynności generujących podatek należny) – zarówno obecnie, jak i w przyszłości. Dodatkowo zauważyć należy, iż otrzymywana przyznana i wypłacana przez Uczelnię dotacja na realizację Projektu przeznaczona jest na pokrycie wydatków ponoszonych w związku z realizacją Projektu (tzw. dotacja o charakterze zakupowym). Przedmiotowa dotacja nie stanowi dopłaty do wynagrodzenia z tytułu świadczonej usługi, ale jedynie jako zwrot poniesionych kosztów realizacji Projektu (ma charakter zakupowy, a nie sprzedażowy). Dotacja podlegać będzie rozliczeniu a w przypadku jej wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem podlegać będzie także zwrotowi wraz z odsetkami, jak dla zaległości podatkowych.

Wniosek uzupełniono pismem z dnia 3 kwietnia 2019 r. o poniższe informacje stanowiące doprecyzowanie opisu sprawy:

  1. Uczelnia jest czynnym, zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług.
  2. Przedmiotowy Projekt realizowany będzie przez Uczelnię w ramach zadań statutowych wynikających z ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r., poz. 1668, z późn. zm.). W szczególności realizacja Projektu wpisuje się w realizację podstawowych zadań uczelni wskazanych w art. 11 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, tj. prowadzenie działalności naukowej gdzie działalność naukowa obejmuje badania naukowe i prace rozwojowe.
  3. Podmiotem finansującym realizację przedmiotowego Projektu jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa działająca jako instytucja pośrednicząca.
  4. Dofinansowanie otrzymane na realizację Projektu będzie pokrywać w 100% koszty poniesione w związku z jego realizacją.
  5. Faktury dokumentujące nabycie towarów i usług w związku z realizacją Projektu wystawiane będą na Zainteresowanego.
  6. Wnioskodawca będzie wykorzystywał efekty realizacji Projektu do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
  7. Końcowym efektem Projektu w części realizowanej przez Wnioskodawcę będzie opracowanie technologii intensywnego chowu (…) z wykorzystaniem innowacyjnych pasz w celu ochrony potencjału rozrodczego tych ryb (Pakiet zadań nr 3) oraz upowszechnianie i promocja projektu (Pakiet zadań nr 5). W ramach ww. Projektu będącego przedmiotem wniosku u Wnioskodawcy nie powstaną jakiekolwiek towary bądź usługi z zastrzeżeniem, iż zostaną opracowane publikacje naukowe do czasopism o zasięgu międzynarodowym, a wyniki badań będą prezentowane na konferencjach naukowych, często także o zasięgu międzynarodowym.
  8. Przy realizacji Projektu brak jest możliwości wyodrębnienia podmiotu zlecającego Projekt, tj. podmiotu dla którego konsorcjum ma wykonać ww. Projekt. Podmiotem finansującym jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ale w ramach podpisanej umowy o dofinansowanie Projektu nie występuje stosunek zlecenia.
  9. Beneficjentem dofinansowania będzie Lider konsorcjum, który następnie będzie przekazywać poszczególne kwoty na realizację wydzielonych kwot na realizację danych zadań projektowych poszczególnym Partnerom.
  10. Wnioskodawca po zakończeniu realizacji Projektu nie będzie sprzedawać licencji do wyników prac powstałych w ramach ww. Projektu. Jednocześnie Wnioskodawca nie dysponuje wiedzą czy Lider Konsorcjum – po zakończeniu Projektu – będzie sprzedawać licencje do wyników prac powstałych w ramach ww. Projektu. Jednakże Wnioskodawca informuje, iż na etapie opracowywania założeń Projektu strony realizującego go przyjęły, że Projekt będzie miał charakter jedynie naukowy, bez etapu wdrożeń.
  11. Efekty prac powstałych w ramach ww. Projektu Wnioskodawca będzie wykorzystywał wyłącznie w prowadzonej działalności dydaktycznej i naukowej, o której mowa w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
  12. Nabyte towary i usługi związane z realizacją ww. Projektu Wnioskodawca będzie wykorzystywał do czynności będących poza zakresem działalności gospodarczej (niepodlegających opodatkowaniu).
  13. Wyniki Projektu, po jego zakończeniu, nie zostaną zastosowane i skomercjalizowane w działalności gospodarczej Wnioskodawcy. Jednocześnie Wnioskodawca nie posiada wiedzy czy wyniki te będą zastosowane i skomercjalizowane w działalności gospodarczej innych członków Konsorcjum.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy w związku z nabywaniem towarów i usług na potrzeby Projektu, które nie są związane z wykonywaniem czynności opodatkowanych w czasie trwania Projektu ani po jego zakończeniu, Uczelni przysługuje prawo zastosowania przepisów art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego?

Zdaniem Wnioskodawcy, Uczelnia nie ma prawa na podstawie przepisów art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT) do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z następujących powodów.

Po pierwsze, umowa konsorcjum polega zasadniczo na tym, że co najmniej dwa podmioty gospodarcze podejmują się wykonania określonego zamówienia, przy czym zawarty przez nich związek (konsorcjum) nie posiada osobowości prawnej, a także – co istotne dla niniejszej sprawy – nie jest podatnikiem podatku VAT. Polski ustawodawca nie skorzystał z możliwości przewidzianej w art. 11 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE L 347 z dnia 11 grudnia 2006 r.; dalej: Dyrektywa) i nie ustanowił na gruncie prawa podatkowego konsorcjum jako podatnika podatku VAT. Zatem partnerzy działający w ramach konsorcjum są odrębnymi podatnikami tego podatku, którzy działając w ramach konsorcjum powinni do wzajemnych rozliczeń stosować ogólne reguły wynikające z ustawy o VAT. Dodatkowo wskazać należy, że z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wynika, że czynności wykonywane przez członków konsorcjum, na podstawie postanowień umowy tworzącej to konsorcjum oraz odpowiadające części przypisanej każdemu z nich w tej umowie, nie stanowią dostawy towarów lub świadczenia usług za wynagrodzeniem w rozumieniu art. 2 pkt 1 VI Dyrektywy VAT, ani też w konsekwencji czynności opodatkowanej na podstawie tej dyrektywy (wyrok z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C-77/01 Empresa de Desenvolvimento Mineiro SGPS SA (EDM) p. Fazenda Publica).

Po drugie, w ramach realizacji Projektu Uczelnia nie prowadzi działalności gospodarczej, a zatem nie podlega pod ustawę o podatku VAT. W związku z powyższym brak jest możliwości odliczenia w tym przypadku naliczonego podatku VAT skoro wszystkie zakupy do Projektu będą wykonywane poza prowadzeniem działalności gospodarczej. Dodatkowym argumentem przemawiającym za tezą braku prowadzenia działalności w tym zakresie jest fakt, iż realizacja Projektu odbywa się w ramach podstawowych i statutowych zadań uczelni, które z definicji mają charakter niegospodarczy. W tym zakresie Uczelnia jako publicznej szkoły wyższej nie można uznać jako podatnika podatku VAT, gdyż brak w tym przypadku prowadzenia działalności gospodarczej z którą danina ta jest immanentnie związana. Równocześnie w związku z realizacją Projektu, poza dotacją, Uczelnia nie uzyskuje jakichkolwiek przychodów, a jeśliby nawet takie przychody uzyskała to i tak środki te, jako środki publiczne, których wydatkowanie obwarowane jest ustawą o finansach publicznych i dyscyplinie finansów publicznych, musiałby być reinwestowane w podstawową i statutową działalność uczelni, w tym rozbudowę infrastruktury badawczej. Zatem skoro Projekt wpisuje się w realizację podstawowych i statutowych zadań Uczelni, bądź to formie prowadzenia niezależnej działalności badawczej i rozwojowej mającej na celu powiększanie zasobów wiedzy i lepsze zrozumienie, w tym współpracy w zakresie badań i rozwoju; bądź rozpowszechniania wyników badań, to działalność ta ma charakter niegospodarczy, a zatem uczelnia w tym zakresie nie może być uznana za podatnika VAT.

Po trzecie, w niniejszej sprawie brak jakichkolwiek podstaw do uznania, że czynności wykonywane przez Uczelnię w ramach realizowania, tak umowy konsorcjum jak również Projektu, stanowią odpłatne świadczenie usług. Przede wszystkim w relacjach pomiędzy Uczelnią (Liderem Projektu) a podmiotem przyznającym dotację brak jest jakichkolwiek relacji ekwiwalentności dokonywanych przysporzeń majątkowych. Z opisu zdarzenia przyszłego wynika, że dotacja podlegać będzie rozliczeniu, a w przypadku jej wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem podlegać będzie także zwrotowi wraz z odsetkami, jak dla zaległości podatkowych. Sama umowa o wykonanie i finansowanie projektu nie ma tylko charakteru umowy cywilnoprawnej ale zawiera liczne elementy administracyjnoprawne. Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 27 października 2014 r. w sprawie sygn. akt II GPS 2/14, wyjaśnił, że „Po analizie regulacji ustawowych i umownych dotyczących powstałego stosunku dofinansowania trzeba stwierdzić, że nie wszystkie elementy tej relacji mają charakter cywilnoprawny. Ustawodawca wprowadził do tych stosunków prawnych, łączących strony umowy o dofinansowanie elementy publicznoprawne, stanowiące dodatkowe gwarancje, zapewniające prawidłową realizację umowy. Wyposażył instytucję zarządzającą w atrybut władzy administracyjnej w postaci orzekania o zwrocie dofinansowania w drodze decyzji administracyjnej (...)”. Ponadto w opisanym zdarzeniu brak jest możliwości określenia odbiorcy rzekomych usług (brak konsumpcji rzekomych usług). W żadnym zakresie beneficjentem świadczenia nie jest ani uczelnia ani podmiot udzielający dotacji, czy też inni partnerzy Projektu. W ramach realizacji projektu Uczelnia nie wykonuje czynności opodatkowanych VAT ani na rzecz partnerów Projektu, ani na rzecz podmiotu udzielającego dotacji, w związku z czym nie wystawia faktur na rzecz tych podmiotów. Uczelnia jest jedynie współwykonawcą projektu dofinansowanego przez podmiot udzielający dotacji. Dotacja nie została przewidziana w umowie o wykonanie i finansowanie projektu jako wynagrodzenie za czynności opodatkowane VAT, gdzie dotacja podlega rozliczeniu a w przypadku jej wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem podlega zwrotowi wraz odsetkami jak dla zaległości podatkowych. Po czwarte zauważyć trzeba, iż otrzymywana dotacja przez Uczelnię będzie przeznaczona jedynie na pokrycie wydatków ponoszonych w związku z realizacją Projektu (ww. dotacja o charakterze zakupowym). Przedmiotowa dotacja nie stanowi dopłaty do wynagrodzenia z tytułu świadczonej usługi, ale zwrot poniesionych kosztów realizacji projektu (ma charakter zakupowy, a nie sprzedażowy). Dotuje się bowiem poszczególnych wykonawców Projektu, a nie konkretną, świadczoną przez nich usługę, która stanowiłaby centralną kwestię w umowie o dotację. Skoro dotacja na realizację Projektu pokrywa tylko koszty z nim związane, to przyznana pomoc nie będzie stanowiła dopłaty do ceny świadczonych usług, lecz zwrot poniesionych kosztów. Oznacza to, że przedmiotowa dotacja będzie miała właśnie charakter zakupowy. W konsekwencji, w związku z realizacją Projektu Uczelnia nie otrzyma zatem sfinansowanego dotacją wynagrodzenia za świadczone usługi w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, lecz zwrot (zaliczkowany) poniesionych kosztów. A zatem otrzymana dotacja na realizację projektu badawczo-rozwojowego nie będzie stanowiła obrotu w rozumieniu art. 29a ust. 1 ustawy o VAT i tym samym nie podlega opodatkowaniu, gdyż nie stanowi czynności wymienionej w art. 5 ust. 1 pkt 1 tej ustawy (tak wskazał m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 26 lipca 2016 r., sygn. akt I SA/Gd 697/16). Zaznaczyć bowiem trzeba, iż celem Uczelni w realizacji Projektu nie jest cel zarobkowy i komercyjny, a przede wszystkim wykonywanie Jej podstawowych zadań do których została powołana, tj. prowadzenie i rozwijanie badań naukowych. Innymi słowy udział Uczelni w realizacji Projektu nie jest powodowany możliwością uzyskania określonego przychodu czy też odniesienia zysku (co jest cechą immanentną i warunkiem koniecznym działalności gospodarczej), ale pierwszą i podstawową przyczyną podjęcia decyzji o udziale w Projekcie jest możliwość prowadzenia badań naukowych. Powyższe stanowisko, w analogicznej sprawach, w zakresie braku prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z wydatkami służącymi realizacji Projektu finansowanego z dotacji otrzymanej z NCBR zostało potwierdzone w wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 17 stycznia 2017 r. (sygn. akt I SA/Łd 938/16) oraz z dnia 17 stycznia 2017 r. (sygn. akt I SA/Łd 936/16) oraz w wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 lutego 2018 r. (sygn. akt III SA/Wa 845/17), z dnia 3 lipca 2018 r. (sygn. akt III SA/Wa 3087/17) oraz z dnia 18 września 2018 r. (sygn. akt III SA/Wa 4139/17). Podobne stanowisko w niemal identycznym stanie faktycznym zostało zajęte w interpretacji indywidualnej prawa podatkowego Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej Delegatura w Płocku z dnia 17 grudnia 2018 r. (znak: 0114-KDIP4.4012.700.2018.1.AKO).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r., poz. 2174, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

  1. nabycia towarów i usług,
  2. dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Z cytowanych wyżej przepisów wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Podkreślić należy, że ustawodawca zapewnił podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Jedno z takich ograniczeń zostało wskazane w art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy, zgodnie z którym nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Oznacza to, że podatnik nie może skorzystać z prawa do odliczenia w odniesieniu do podatku, który jest należny wyłącznie z tego względu, że został wykazany na fakturze w sytuacji, gdy transakcja nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Natomiast na podstawie przepisu art. 88 ust. 4 ustawy, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, zgodnie z art. 96, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 7.

Zgodnie z powyższą regulacją, z prawa do odliczenia podatku skorzystać mogą wyłącznie podatnicy, którzy są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni.

Zatem, aby podmiot mógł skorzystać z prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony związany z dokonanym nabyciem towarów i usług, w pierwszej kolejności winien spełnić przesłanki umożliwiające uznanie go – dla tej czynności – za podatnika podatku od towarów i usług, działającego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania podlegają wszelkie transakcje, których przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług, pod warunkiem, że są one realizowane przez „podatników” w rozumieniu ustawy i wykonywane w ramach działalności gospodarczej.

Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza – w myśl art. 15 ust. 2 ustawy – obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Stosownie do przepisu art. 11 ust 1 pkt 3 ustawy z dnia z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r., poz. 1668, z późn. zm.), podstawowymi zadaniami uczelni jest m.in. prowadzenie działalności naukowej, świadczenie usług badawczych oraz transfer wiedzy i technologii do gospodarki.

Konsorcjum jest organizacją zrzeszającą kilka podmiotów gospodarczych na określony czas, w konkretnym celu. Jakkolwiek ani w prawie cywilnym, ani w prawie podatkowym nie występuje legalna definicja konsorcjum, przyjmuje się, że zawarcie umowy konsorcjum możliwe jest na podstawie art. 3531ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r., poz. 1025, z późn. zm.) w ramach tzw. swobody umów.

W konsekwencji strony zawierające umowę konsorcjum mogą ją ukształtować w sposób dowolny, byleby jej treść lub cel nie sprzeciwiały się ustawie, zasadom współżycia społecznego oraz właściwości takiego stosunku. Konsorcjum nie jest jednak podmiotem gospodarczym, nie posiada osobowości prawnej ani podmiotowości prawnej, nie musi być rejestrowane, ani mieć odrębnej nazwy czy też siedziby. Podmioty tworzące konsorcjum są, co do zasady, niezależne w swoich dotychczasowych działaniach (czyli w działaniach niezwiązanych z konsorcjum), a w działaniach związanych z konsorcjum realizują wspólne przedsięwzięcie objęte porozumieniem. Zawierając umowę konsorcjum podmioty mogą określić, kto będzie reprezentował konsorcjum na zewnątrz (lider konsorcjum). Co do zasady, konsorcja nie mają też wspólnego majątku (chociaż mogą mieć wspólne konto rozliczeniowe), a wszelkie formy płatności regulowane są przez lidera konsorcjum.

Konsorcjum – w świetle obowiązujących przepisów prawa podatkowego – nie może być zatem uznane za podatnika VAT. Zatem przedsiębiorcy działający w ramach konsorcjum są odrębnymi podatnikami VAT. Oznacza to, że działając w ramach konsorcjum powinni oni do wzajemnych rozliczeń stosować ogólne reguły wynikające z ustawy o podatku od towarów i usług oraz aktów wykonawczych.

Z opisu sprawy wynika, że Uczelnia jest publiczną uczelnią akademicką działającą na podstawie przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Podstawowymi zadaniami statutowymi uczelni są w szczególności kształcenie, wychowanie studentów oraz prowadzenie działalności naukowej, świadczenie usług badawczych oraz transfer wiedzy i technologii do gospodarki; jak również upowszechnianie i pomnażanie osiągnięć nauki i działania na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych. Uczelnia planuje realizację Projektu realizowanego w ramach Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego w ramach Programu Operacyjnego „A”.

Projekt jest realizowany w ramach powołanego w tym celu konsorcjum obejmującego partnerów krajowych oraz jednego partnera z zagranicy.

Liderem Konsorcjum jest Wnioskodawca, a pozostałe ww. podmioty są członkami tego konsorcjum. Celem projektu jest opracowanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych, umożliwiających wykorzystanie istniejącego potencjału produkcyjnego stawów, do chowu i zwiększenia ogólnej podaży gatunków ryb o dobrym potencjale rynkowym, zwiększenie całorocznej ich dostępności (odejście od sezonowości podaży), przy jednoczesnym zachowaniu prośrodowiskowego charakteru produkcji. Uzyskane wyniki, poparte przeprowadzonymi w ramach projektu badaniami wykonalności technicznej oraz analizą efektywności ekonomicznej zastosowania poszczególnych rozwiązań innowacyjnych, zostaną upowszechnione podczas konferencji oraz w postaci instrukcji. Umożliwią hodowcom ryb wprowadzanie w ich gospodarstwach wybranych, rekomendowanych rozwiązań, z uwzględnieniem specyfiki oraz uwarunkowań środowiskowych w zakresie możliwości chowu i hodowli ryb w poszczególnych obiektach stawowych.

Przedmiotem Projektu jest przeprowadzenie prac badawczo-rozwojowych, których wyniki mogą być ewentualnie podstawą do przygotowania wdrożenia do praktyki innowacyjnych rozwiązań technologicznych, umożliwiających podjęcie i/lub intensyfikację chowu w ekstensywnych gospodarstwach typu nizinnego (…), czyli gatunków ryb określanych mianem perspektywicznych, o dobrym potencjale rynkowym, bardziej atrakcyjnych dla konsumentów i znacznie droższych niż gatunek podstawowy, jakim jest (…). Prace poznawcze, zaplanowane do realizacji, zgrupowane zostały w cztery główne pakiety zadań: ocena możliwości wychowu materiału obsadowego atrakcyjnych rynkowo gatunków ryb z wykorzystaniem innowacyjnej metody SwS w warunkach polskich (Pakiet zadań nr 1); wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych w celu doskonalenia i intensyfikacji chowu konsumpcyjnych, perspektywicznych gatunków ryb w gospodarstwach stawowych typu nizinnego (Pakiet zadań nr 2); opracowanie technologii intensywnego chowu (…) z wykorzystaniem innowacyjnych pasz w celu ochrony potencjału rozrodczego tych ryb (Pakiet zadań nr 3); ocena możliwości wykorzystania innowacyjnych rozwiązań technologicznych do wychowu stad podstawowych perspektywicznych gatunków ryb (Pakiet zadań nr 4) oraz upowszechnianie i promocja projektu (Pakiet zadań nr 5).

Uczelnia uczestniczy jedynie w realizacji zadań z zakresu Pakietu nr 3 i 5, tj. fazie badawczej Projektu. Wydatki w ramach tych czynności będą polegały na zakupie sprzętu badawczego wraz z osprzętem do przeprowadzania analiz naukowych, jak również zakupu odczynników i materiałów oraz pokrycia kosztów prac badawczych pracowników Uczelni.

Projekt ma tylko charakter naukowo-badawczy i obejmuje jedynie fazę badawczą. Realizowane w ramach Projektu przez Wnioskodawcę zadania związane z tym Projektem nie będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, prowadzonych przez Uczelnię. Uczelnia będzie realizować zadania na potrzeby Projektu i kwalifikować w koszty Projektu całą wartość poniesionych wydatków uznając, że podatek VAT naliczony nie podlega zwrotowi, ponieważ nie ma powiązania z obrotem opodatkowanym ani opodatkowanym i zwolnionym. Towary i usługi nabyte w związku z realizacją Projektu nie służą Wnioskodawcy do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT (nabyte w trakcie realizacji projektu towary i usługi nie będą wykorzystywane do wykonywania czynności generujących podatek należny) – zarówno obecnie, jak i w przyszłości. Dodatkowo zauważyć należy, iż otrzymywana przyznana i wypłacana przez Wnioskodawcę dotacja na realizację Projektu przeznaczona jest na pokrycie wydatków ponoszonych w związku z realizacją Projektu (tzw. dotacja o charakterze zakupowym). Przedmiotowa dotacja nie stanowi dopłaty do wynagrodzenia z tytułu świadczonej usługi, ale jedynie jako zwrot poniesionych kosztów realizacji Projektu (ma charakter zakupowy, a nie sprzedażowy). Dotacja podlegać będzie rozliczeniu a w przypadku jej wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem podlegać będzie także zwrotowi wraz z odsetkami, jak dla zaległości podatkowych.

Uczelnia jest czynnym, zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług.

Przedmiotowy Projekt realizowany będzie przez Wnioskodawcę w ramach zadań statutowych wynikających z ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. W szczególności realizacja Projektu wpisuje się w realizację podstawowych zadań uczelni wskazanych w art. 11 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, tj. prowadzenie działalności naukowej gdzie działalność naukowa obejmuje badania naukowe i prace rozwojowe.

Podmiotem finansującym realizację przedmiotowego Projektu jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa działająca jako instytucja pośrednicząca.

Dofinansowanie otrzymane na realizację Projektu będzie pokrywać w 100% koszty poniesione w związku z jego realizacją.

Faktury dokumentujące nabycie towarów i usług w związku z realizacją Projektu wystawiane będą na Zainteresowanego.

Wnioskodawca będzie wykorzystywał efekty realizacji Projektu do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Końcowym efektem Projektu w części realizowanej przez Wnioskodawcę będzie opracowanie technologii intensywnego chowu (…) z wykorzystaniem innowacyjnych pasz w celu ochrony potencjału rozrodczego tych ryb (Pakiet zadań nr 3) oraz upowszechnianie i promocja projektu (Pakiet zadań nr 5). W ramach ww. Projektu będącego przedmiotem wniosku u Wnioskodawcy nie powstaną jakiekolwiek towary bądź usługi z zastrzeżeniem, iż zostaną opracowane publikacje naukowe do czasopism o zasięgu międzynarodowym, a wyniki badań będą prezentowane na konferencjach naukowych, często także o zasięgu międzynarodowym.

Podmiotem finansującym jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ale w ramach podpisanej umowy o dofinansowanie Projektu nie występuje stosunek zlecenia.

Beneficjentem dofinansowania będzie Lider konsorcjum, który następnie będzie przekazywać poszczególne kwoty na realizację wydzielonych kwot na realizację danych zadań projektowych poszczególnym Partnerom.

Wnioskodawca po zakończeniu realizacji Projektu nie będzie sprzedawać licencji do wyników prac powstałych w ramach ww. Projektu. Na etapie opracowywania założeń Projektu strony realizującego go przyjęły, że Projekt będzie miał charakter jedynie naukowy, bez etapu wdrożeń.

Efekty prac powstałych w ramach ww. Projektu Wnioskodawca będzie wykorzystywał wyłącznie w prowadzonej działalności dydaktycznej i naukowej, o której mowa w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Nabyte towary i usługi związane z realizacją ww. Projektu Wnioskodawca będzie wykorzystywał do czynności będących poza zakresem działalności gospodarczej (niepodlegających opodatkowaniu).

Wyniki Projektu, po jego zakończeniu, nie zostaną zastosowane i skomercjalizowane w działalności gospodarczej Wnioskodawcy. Jednocześnie Wnioskodawca nie posiada wiedzy czy wyniki te będą zastosowane i skomercjalizowane w działalności gospodarczej innych członków Konsorcjum.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w związku z nabywaniem towarów i usług na potrzeby Projektu, które nie są związane z wykonywaniem czynności opodatkowanych w czasie trwania Projektu ani nie będą po jego zakończeniu.

Jak wynika z powołanych powyżej przepisów prawa, podstawowym warunkiem, którego spełnienie należy analizować w aspekcie prawa do odliczenia podatku VAT, jest związek dokonywanych nabyć towarów i usług ze sprzedażą uprawniającą do dokonywania takiego odliczenia, czyli sprzedażą generującą podatek należny. W omawianej sprawie związek taki nie występuje. Z opisu sprawy wynika bowiem, że „Projekt ma tylko charakter naukowo-badawczy i obejmuje jedynie fazę badawczą” a „Towary i usługi nabyte w związku z realizacją Projektu nie służą Wnioskodawcy do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT (…) – zarówno obecnie, jak i w przyszłości.”. Z opisu sprawy nie wynika również, że wyniki Projektu zostaną skomercjalizowane w działalności gospodarczej.

Zatem, Uczelnia nie będzie miała – na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy – prawa do odliczenia podatku naliczonego zawartego w fakturach dokumentujących zakup towarów i usług związanych z realizacją przez Wnioskodawcę zadań w ramach przedmiotowego Projektu.

Podsumowując, w związku z nabywaniem towarów i usług na potrzeby realizacji zadań wykonywanych przez Wnioskodawcę w ramach przedmiotowego Projektu, które nie są związane z wykonywaniem czynności opodatkowanych, w czasie trwania Projektu ani po jego zakończeniu, Uczelni nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, o którym mowa w art. 86 ust. 1 ustawy.

W związku z powyższym, stanowisko Wnioskodawcy w powyższym zakresie, uznano za prawidłowe.

Zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, na wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). Z uwagi na indywidualny charakter interpretacji przepisów prawa podatkowego – niniejsza interpretacja skierowana jest wyłącznie do Wnioskodawcy i nie wywołuje skutków prawnych dla pozostałych partnerów Projektu.

Tut. Organ informuje, iż wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisie sprawy oraz własnym stanowisku, które nie zostały objęte pytaniem nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone. Dotyczy to w szczególności kwestii dotyczącej opodatkowania dotacji.

Zaznacza się także, że – zgodnie z art. 14b § 3 Ordynacji podatkowej – składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (oraz z opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. Należy zatem zaznaczyć, że wydając przedmiotową interpretację tut. Organ oparł się na informacji, że „na etapie opracowywania założeń Projektu strony realizującego go przyjęły, że Projekt będzie miała charakter jedynie naukowy, bez etapu wdrożeń”. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Odnosząc się do powołanych przez Wnioskodawcę we wniosku wyroków sądów administracyjnych tut. Organ wyjaśnia, że wskazane wyroki zostały potraktowane jako element argumentacji Wnioskodawcy, są to jednak rozstrzygnięcia odnoszące się do indywidualnej sprawy i co do zasady wiążą one stronę postępowania w konkretnych, indywidualnych sprawach, nie rozciągając swojego oddziaływania na inne, choćby podobne lub zbieżne sprawy. Zatem wskazane we wniosku wyroki sądów nie mają wpływu na podjęte w niniejszej interpretacji rozstrzygnięcie.

Odnośnie natomiast do powołanego przez Wnioskodawcę wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej tut. Organ zauważa, że bezpośrednie odniesienie do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który zapadł w konkretnej sprawie podatnika jest możliwe tylko w przypadku, gdy mamy do czynienia z identycznym lub podobnym stanem faktycznym.

Ponadto, odnosząc się do powołanej przez Zainteresowanego interpretacji indywidualnej, należy zauważyć, że interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane są w indywidualnych sprawach podatników i niewątpliwie kształtują sytuację prawną tych podatników w sprawach będących przedmiotem rozstrzygnięcia, lecz dotyczą konkretnych stanów faktycznych i nie mają mocy prawa powszechnie obowiązującego co oznacza, że należy je traktować indywidualnie.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

  1. z zastosowaniem art. 119a;
  2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
  3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193, z późn. zm.), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj