Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0114-KDIP4-2.4012.439.2020.3.MMA
z 4 stycznia 2021 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r., poz. 1325 z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 9 września 2020 r. (data wpływu 15 września 2020 r.) uzupełnionym w dniu 23 listopada 2020 r. (data wpływu 23 listopada 2020 r.) na wezwanie Organu z dnia 12 listopada 2020 r. oraz uzupełnionym w dniu 17 grudnia 2020 r. (data wpływu 17 grudnia 2020 r.) na wezwanie Organu z dnia 4 grudnia 2020 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego od opisanych we wniosku wydatków związanych z realizacją Projektu – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 15 września 2020 r. wpłynął ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego od opisanych we wniosku wydatków związanych z realizacją Projektu.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawcą jest Spółka 1 Sp. z o.o. (…) (dalej jako: Wnioskodawca). Wnioskodawca jest polskim rezydentem podatkowym oraz zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Głównym przedmiotem działalności Wnioskodawcy jest zbieranie oraz przetwarzanie odpadów.

Wnioskodawca prowadzi w powiecie (...) (dalej jako: Powiat), w którym działa, liczne akcje prospołeczne oraz proekologiczne mające na celu uwidocznienie dużej wrażliwości Wnioskodawcy na otaczające go środowisko naturalne oraz problemy lokalnej społeczności.

Tego rodzaju działania stanowią wyraz realizowanej przez Wnioskodawcę strategii biznesowej polegającej na dobrowolnym uwzględnianiu interesów społecznych i ochrony środowiska, a także relacji z otoczeniem Wnioskodawcy, co motywowane jest również przedmiotem działalności Wnioskodawcy związanym z gospodarowaniem odpadami. Ponadto Wnioskodawca jest podmiotem funkcjonującym na obszarze Powiatu od 20 lat i zatrudnia kilkadziesiąt osób będących jego mieszkańcami. Dzięki temu Wnioskodawca jest w stanie zidentyfikować obszary funkcjonowania Powiatu, które wymagają jego wsparcia.

Jednym z takich obszarów jest ochrona zdrowia mieszkańców. W związku z tym Wnioskodawca zobowiązał się w porozumieniu zawartym z Powiatem, że w celu zwiększenia dostępności mieszkańców do usług medycznych, przeprowadzi na własny koszt na rzecz Powiatu prace projektowe oraz budowlano - remontowe, polegające na adaptacji części pomieszczeń budynku biurowego należącego do Powiatu (dalej jako: Budynek) na pomieszczenia ambulatorium mające spełniać funkcje medyczne oraz socjalne dla personelu (dalej jako: Projekt). W wyniku prac podjętych przez Wnioskodawcę powstaną pomieszczenia, które będą mogły być wykorzystywane do celów medycznych, jednak ostateczne wykorzystanie pomieszczeń w tym celu uzależnione będzie od podpisania przez Powiat umowy z operatorem, który będzie posiadał odpowiedni kontrakt z NFZ.

Celem porozumienia jest zatem nieodpłatne świadczenie przez Wnioskodawcę (własnymi siłami lub przy udziale podwykonawców) prac projektowych oraz robót budowlanych. W tym celu Wnioskodawca dokonywał będzie również udokumentowanych fakturami nabyć towarów oraz usług niezbędnych do realizacji Projektu.

Efekty prac przeprowadzanych w ramach realizacji Projektu (dalej jako: Nakłady) będą nierozerwalnie związane z adaptowanymi pomieszczeniami Budynku i zostaną nieodpłatnie przekazane Powiatowi. Przedmiotowy Budynek jest budynkiem użytkowym, którego 2 piętra wykorzystywane są przez Powiat, natomiast część powierzchni parteru wynajmowana jest prywatnym podmiotom świadczącym usługi medyczne.

W celu umożliwienia Wnioskodawcy realizacji Projektu na początku sierpnia bieżącego roku doszło do tymczasowego przekazania na potrzeby budowlane części Budynku Wnioskodawcy przez Powiat. Wnioskodawca nie będzie wykorzystywał części Budynku do jakichkolwiek innych celów, niezwiązanych z realizacją Projektu, w szczególności nie będzie go wykorzystywał w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej.

Wskazać również należy, że nakłady poniesione przez Wnioskodawcę polegające na przygotowaniu części pomieszczeń Budynku na potrzeby ambulatorium, nie są nakładami, które Wnioskodawca ponosi w celu dostosowania udostępnionej mu nieruchomości do jego własnej działalności gospodarczej wykonywanej na terenie nieruchomości. Prace w Budynku będą wykonywane na koszt Wnioskodawcy i jego siłami albo przy udziale podwykonawców, na rzecz Powiatu, gdzie beneficjentem będzie lokalna społeczność, która będzie w przyszłości korzystać z ambulatorium. Powiat i społeczność lokalna nie są jednak wyłącznymi beneficjentami realizacji Projektu, ponieważ Wnioskodawca w związku z jego realizacją przewiduje również osiągnięcie dla siebie określonych korzyści biznesowych opisanych w dalszej części wniosku.

Wnioskodawca zobowiązał się w ramach Projektu do uzyskania pozwolenia na budowę lub/i dokonania stosownego zgłoszenia robót budowlanych w pozostałym zakresie, jeżeli przepisy prawa wymagają uzyskania pozwolenia na budowę lub zgłoszenia robót budowlanych. Ponadto Wnioskodawca zobowiązał się również do uzyskania pozwolenia na użytkowanie budynku o funkcji medycznej, a także zapewnienia dokumentacji projektowej. Powiat zobowiązany jest natomiast do powołania inspektora nadzoru, a także wyposażenia ambulatorium w sprzęt medyczny.

Wszelkie wydatki ponoszone przez Wnioskodawcę w związku z realizacją Projektu m.in. nabycie materiałów niezbędnych do przeprowadzenia prac, nabycie usług budowlanych, prac projektowych itp., będą finansowane ze środków należących do Wnioskodawcy. Wydatki te będą należycie dokumentowane - Wnioskodawca będzie posiadał rachunki, faktury, umowy i tym podobne dokumenty potwierdzające ich poniesienie.

Jak już wcześniej wskazano, niezwłocznie po zakończeniu prac Wnioskodawca przekaże nieodpłatnie Nakłady na Budynku Powiatowi na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego.

Celem przyświecającym realizacji Projektu jest zwiększenie dostępności usług medycznych dla mieszkańców Powiatu, które stanowi element strategii biznesowej Wnioskodawcy i prowadzi do poszerzenia zakresu i zwiększenia rozpoznawalności priorytetów i działań społecznych Wnioskodawcy, aktywne uczestnictwo w zrównoważonym rozwoju społeczności i Powiatu, z którymi Wnioskodawca jest związany. Wnioskodawca będzie realizował opisane działania z myślą o tym, że przyczyni się to wzmocnienia renomy Wnioskodawcy u osób fizycznych (m.in. obecnych i potencjalnych przyszłych pracowników Wnioskodawcy zamieszkujących Powiat) oraz podmiotów gospodarczych, które jeszcze Wnioskodawcy nie znają lub które są już zaznajomione z jego działalnością. Wnioskodawca uważa bowiem, że osoby fizyczne oraz podmioty gospodarcze, czy w szczególności jednostki samorządu chętniej współpracują z podmiotami, których działania wskazują na ich zaangażowanie w dobro lokalnej społeczności. Powyższe dotyczy w szczególności jednostek samorządu terytorialnego (będących częstym odbiorcą usług w zakresie zagospodarowania odpadami), które przywiązują uwagę nie tylko do ekonomicznych aspektów swojej działalności, lecz również kładą nacisk na zaspokojenie potrzeb swoich mieszkańców.

Ponadto wskazać również należy, że dla Wnioskodawcy zatrudniającego około siedemdziesięciu wykwalifikowanych pracowników, ważne jest, aby w jak najbliższej odległości było dobrze wyposażone ambulatorium, które mogłoby zapewnić właściwą pomoc medyczną pracownikom Wnioskodawcy, np. w razie wypadku przy pracy. Obecnie w przypadku tego rodzaju zdarzenia pracownicy Wnioskodawcy muszą udać się po pomoc medyczną do sąsiedniego powiatu.

Wnioskodawca spodziewa się również, że jego zaangażowanie w dobro lokalnej społeczności będzie elementem, który przyczyni się do wzrostu konkurencyjności Wnioskodawcy, poprawę relacji z otoczeniem i nawiązanie współpracy z Wnioskodawcą przez inne podmioty w przyszłości, co zapewni wzrost przychodów. Niewątpliwie wpłynie to również na relacje gospodarcze z samym Powiatem. Realizacja projektu w porozumieniu z Powiatem pozwoli bowiem na wypra-cowanie optymalnego sposobu współpracy między Wnioskodawcą a Powiatem, co przełoży się w przyszłości na sprawniejszą realizację komercyjnych usług świadczonych przez Wnioskodawcę na rzecz Powiatu. Ponadto zwiększenie interakcji z Powiatem, pozwoli Wnioskodawcy na bliższe zapoznanie się z jego specyfiką oraz potrzebami, co umożliwi Wnioskodawcy dostosowanie jego oferty biznesowej dla potrzeb Powiatu.

Wnioskodawca spodziewa się, że powyższe okoliczności wpłyną pozytywnie na funkcjonowanie przedsiębiorstwa Wnioskodawcy jako całości, a to w konsekwencji przełoży się na wzrost sprzedaży Wnioskodawcy opodatkowanej podatkiem VAT.

Wnioskodawca wskazał, że w związku z realizacją opisanego we wniosku Projektu Wnioskodawca dokonywał/dokonuje zakupu towarów i usług udokumentowanych fakturami (zawierającymi podatek do odliczenia). Podstawową rolą Wnioskodawcy jest finansowanie Projektu oraz zapewnienie jego sprawnej, rzetelnej i terminowej realizacji. Wnioskodawca nie prowadzi działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług budowlanych oraz remontowych i w związku z tym jego rola w zakresie samej adaptacji pomieszczeń Budynku (przedmiot Projektu) sprowadza się do tego, że po zaplanowaniu przedsięwzięcia i po ustaleniu z Powiatem szczegółów jego realizacji, Wnioskodawca podejmuje działania organizacyjne i administracyjne oraz techniczne zmierzające do realizacji projektu, co sprowadza się przede wszystkim do organizacji oraz nabycia od podmiotów trzecich usług budowlano-remontowych i nadzorowania ich realizacji. Ponadto, jak wskazano w opisie zdarzenia przyszłego, Wnioskodawca podejmuje też działania związane z dokonaniem stosownego zgłoszenia robót budowlanych. Wnioskodawca zapewnienia też dokumentację projektową niezbędną do realizacji projektu. Działalność gospodarcza Wnioskodawcy funkcjonuje we wrażliwym segmencie związanym z gospodarowaniem odpadami. Specyfika branży odpadami powoduje, że odbiór społeczny podmiotów działających w tej branży oraz samej działalności bywa negatywny - np. z uwagi na to, że jej prowadzenie wiąże się koniecznością prowadzenia składowisk odpadów, których nikt nie chce mieć w swoim bliskim otoczeniu.

Szczególnie z uwagi na to ważne jest, aby Wnioskodawca w swojej działalności utrzymywał równowagę pomiędzy efektywnością i dochodowością a dbałością o interes społeczny. Zwłaszcza że podobne inicjatywy podejmują też inne przedsiębiorstwa z branży, wzmacniając swoją pozycję konkurencyjną (gdyby spółka nie równoważyła interesu biznesowego ze społecznym, byłaby postrzegana gorzej niż konkurencji i po prostu miałaby mniej okazji, by sprzedawać swoje usługi). Realizacja Projektu jako całości zapewnia więc zwiększenie rozpoznawalności priorytetów i działań społecznych Spółki, zwiększenie świadomości roli społecznej Spółki wśród mieszkańców regionu oraz aktywne uczestnictwo w zrównoważonym rozwoju społeczności i regionów, z którymi Spółka jest związana. Podsumowując: realizacja Projektu poprawia wizerunek a przez to konkurencyjność i przyszłe obroty, bo dzięki realizacji Projektu Wnioskodawca równoważy aspekty swojej działalności, które mogą mieć negatywny odbiór społeczny, nie odstaje od innych podmiotów działających w branży i podejmujących podobne inicjatywy, cieszy się lepszą opinią od tych, którzy podobnych działań społecznych nie realizują, budzi zainteresowanie nowych potencjalnych kontrahentów (dla których benefitem ze współpracy z Wnioskodawcą poza jego usługami jest również możliwość zrealizowania podobnej społecznej inicjatywy w ich regionie), zwiększa ich zaufanie do siebie jako rzetelnego usługodawcy, a przez to gruntuje swoją pozycję rynkową, zacieśnia relacje z obecnymi kontrahentami (co ma wpływ na zwiększenie ilości świadczonych usług i minimalizuje ryzyko zerwania współpracy, co ograniczyłoby obroty) i pomaga nawiązywać współpracę z nowymi (również wpływa to na zwiększenie obrotów).

Realizacja Projektu jako całości (bardziej niż pojedyncze działania związane z jego realizacją) wpływają na wzrost konkurencyjności Wnioskodawcy oraz osiągane przez niego w przyszłości obroty poprzez:

  • wzmocnienie rozpoznawalności Wnioskodawcy i jego priorytetów wśród jego obecnych oraz potencjalnych kontrahentów (w szczególności dotyczy to zdaniem Wnioskodawcy jednostek samorządu terytorialnego, które przywiązują uwagę nie tylko do ekonomicznych aspektów konkretnej transakcji, lecz mają na uwadze również dobro swoich mieszkańców)
  • wzmocnienie pozytywnej renomy Wnioskodawcy, jako podmiotu zaangażowanego w działalność prospołeczną;
  • ukształtowanie pozytywnych relacji między Wnioskodawcą a Powiatem, a także zapewnienie możliwości wypracowania optymalnego sposobu współpracy między Wnioskodawcą a Powiatem (dzięki realizacji Projektu przez Wnioskodawcę w porozumieniu z Powiatem), co przełoży się w przyszłości na sprawniejszą realizację komercyjnych usług świadczonych przez Wnioskodawcę na rzecz Powiatu;
  • uzyskanie przez Wnioskodawcę wiedzy na temat specyfiki oraz potrzeb Powiatu, co umożliwi Wnioskodawcy dostosowanie jego oferty biznesowej do potrzeb Powiatu;
  • zbudowanie pozytywnych relacji Wnioskodawcy z jego obecnymi pracownikami, co przełoży się na większą motywację pracowników Wnioskodawcy do pracy oraz ich większą lojalność wobec Wnioskodawcy;
  • zapewnienie pracownikom Wnioskodawcy z możliwości skorzystania z pomocy medycznej, np. w razie wypadku przy pracy, w niewielkiej odległości od ich miejsca pracy;
  • zbudowanie pozytywnej opinii o Wnioskodawcy u potencjalnych kandydatów do pracy, dzięki czemu Wnioskodawca będzie mógł łatwiej pozyskiwać nowych, wykwalifikowanych pracowników.

Realizacja Projektu przez Wnioskodawcę ma pozytywny wpływ na decyzje ostatecznych nabywców, bo uświadamia im to istnienie firmy Wnioskodawcy, zwiększają poziom zaufania do jego marki, powoduje u nabywców chęć współpracy z Wnioskodawcą z uwagi na to, że wspiera on lokalne społeczności oraz identyfikują się z ideami realizowanymi przez Wnioskodawcę w ramach CSR i zawierają z nim współpracę, aby te idee pośrednio wspierać (gdyż mają świadomość że Wnioskodawca część swoich zysków wykorzystuje w sposób społecznie użyteczny). Jak już wskazano, celem przyświecającym Wnioskodawcy przy realizacji Projektu jest zwiększenie dostępności usług medycznych dla mieszkańców Powiatu, a także rozpoznawalności priorytetów i działań społecznych Wnioskodawcy oraz aktywne uczestnictwo w zrównoważonym rozwoju społeczności i Powiatu, z którymi Wnioskodawca jest związany. Realizacja projektu nie jest zatem wprost nakierowana na ułatwienie lub stworzenie korzystnych warunków do zawarcia umowy między Wnioskodawcą a potencjalnymi nabywcami świadczonych przez niego usług; pozwoli jednak na osiągnięcie przewagi konkurencyjnej nad innymi podmiotami z tej samej branży funkcjonującymi na obszarze Powiatu, ponieważ, zdaniem Wnioskodawcy, kontrahenci chętniej współpracują z podmiotami zaangażowanymi społecznie. Ponadto, charakter działalności przedsiębiorstwa, czyli przetwarzania odpadów komunalnych, może powodować negatywny odbiór Wnioskodawcy przez lokalną społeczność - protesty i odwołania lokalnej społeczności mogą ograniczać Wnioskodawcy możliwość rozbudowy i modernizacji linii technologicznych umożliwiających zwiększenie rocznego przerobu odpadów i rentowności prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej. Jak już wskazano powyżej, działania społeczne takie jak budowa przedmiotowego ambulatorium ma na celu poprawę relacji Wnioskodawcy z lokalna społecznością, co może finalnie przełożyć się na rozwój biznesowy zakładu Wnioskodawcy poprzez zniwelowanie ewentualnego oporu lokalnej społeczności przed rozbudową działalności prowadzonej przez Wnioskodawcę. A rozbudowa tej działalności gwarantuje osiąganie większych obrotów.

Wnioskodawca uważa (i dlatego realizuje Projekt), że dzięki Projektowi zwiększy sprzedaż usług opodatkowanych wchodzących w zakres swojej działalności, bo realizacja Projektu powoduje, że jest lepiej rozpoznawalny, bardziej konkurencyjny, lepiej odbierany i cieszy się większym zaufaniem odbiorców, więc będzie świadczył swoje usługi opodatkowane dłużej, w ramach stabilnej współpracy i w szerszym zakresie na rzecz szerszej grupy podmiotów (choć trudno w sposób wymierny i precyzyjny ustalić wartość tego przyrostu). Realizacja Projektu eliminuje też bariery utrudniające rozwój działalności i zwiększanie sprzedaży (np. protesty społeczne i sprzeciw oraz niechęć). Realizacja Projektu pozytywnie wpłynie na całokształt prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej poprzez wywołanie skutków wskazanych w odpowiedzi powyżej, czyli m.in. wzmocnienie renomy Wnioskodawcy wśród jego otoczenia, np. jego obecnych oraz potencjalnych klientów lub partnerów biznesowych, zbudowania pozytywnej renomy Wnioskodawcy u jego pracowników, co może przełożyć się na ich większą motywację do pracy czy też zapewnienie im dostępu do opieki medycznej. Ponadto, jak wskazano w odpowiedzi powyżej, ograniczenie protestów i sprzeciwów lokalnej społeczności poprzez poprawę relacji Wnioskodawcy z otoczeniem, otwiera Wnioskodawcy możliwości rozbudowy prowadzonej przez niego działalności. Wnioskodawca informuje na swojej stronie internetowej o prowadzonych przez siebie działaniach wpisujących się w ramy CSR, w tym o realizacji będącego przedmiotem wniosku Projektu. Działalność Wnioskodawcy w ww. zakresie widoczna jest również na lokalnych portalach internetowych poświęconych sprawom Powiatu (...) oraz w mediach społecznościowych Starostwa Powiatowego. Ponadto w uzgodniona dokumentacja projektowa przewiduje, że na elewacji Budynku umieszczony zostanie logotyp Wnioskodawcy o wymiarach 250x250cm.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

  1. Czy w okolicznościach opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego, Wnioskodawca ma zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako: ustawa o VAT) prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego od opisanych we wniosku wydatków związanych z realizacją Projektu (czyli wykonaniem oraz przekazaniem Nakładów)?

  2. Czy w okolicznościach opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego, nieodpłatna realizacja Projektu (wykonanie oraz przekazanie Nakładów) podlega opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy:

  1. Wnioskodawca, w okolicznościach opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego, będzie miał na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy o VAT prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego od wydatków związanych z realizacją Projektu (wykonaniem oraz przekazaniem Nakładów), ze względu na to, że będą to wydatki związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą i czynnościami opodatkowanymi, gdyż nieodpłatna realizacja Projektu przyczyni się do poprawy funkcjonowania przedsiębiorstwa Wnioskodawcy jako całości, a tym samym przyczyni się również do wzrostu sprzedaży opodatkowanej VAT.

  2. w okolicznościach opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego, nieodpłatna realizacja Projektu (wykonanie oraz przekazanie Nakładów) nie będzie podlegała opodatkowaniu VAT na podstawie art. 5 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 2 ustawy o VAT.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 1

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124 ustawy o VAT.

W myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

Stosownie do cytowanych powyżej przepisów prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest zatem w ocenie Wnioskodawcy związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.

W tym miejscu wskazać w ocenie Wnioskodawcy należy, że ustawodawca nie precyzuje, w jakim zakresie i w jaki sposób towary i usługi muszą być wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, aby pozwoliło to podatnikowi na odliczenie podatku naliczonego.

Związek dokonywanych zakupów z działalnością podatnika może mieć zatem zdaniem Wnioskodawcy charakter pośredni lub bezpośredni. Stanowisko Wnioskodawcy znajduje potwierdzenie m.in. w interpretacji indywidualnej z dnia 25 marca 2020 r., 0114-KDIP4-1.4012.33.2020.1.RMA: „Z powołanych powyżej przepisów wynika, że warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Przepisy ustawy o VAT nie precyzują jednak, jaki związek musi istnieć pomiędzy zakupami a sprzedażą, żeby podatnik mógł skorzystać z prawa do odliczenia. Związek ten może być bezpośredni lub pośredni”.

Jak wynika z interpretacji organów podatkowych, o bezpośrednim związku dokonywanych zakupów z działalnością gospodarczą można mówić wówczas, gdy nabywane towary służą np. dalszej odsprzedaży - towary handlowe lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów i usług, będących przedmiotem dostawy; bezpośrednio więc wiążą się z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika.

O związku pośrednim można zdaniem Wnioskodawcy mówić natomiast wówczas, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa. Mają pośredni związek z działalnością gospodarczą, a tym samym z osiąganymi przez podatnika przychodami. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają, chociażby pośredni, związek z działalnością, istnieć musi związek przyczynowoskutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług a powstaniem obrotu.

O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania przychodu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości oraz przyczynia się do generowania przez dany podmiot obrotów.

W ocenie Wnioskodawcy podstawowym kryterium decydującym o prawie podatnika podatku VAT do odliczenia podatku naliczonego zawartego w cenie towarów i usług, które zostały przez niego nabyte, jest wystąpienie związku pomiędzy nabyciem a wykonywanymi przez podatnika czynnościami opodatkowanymi.

W ocenie Wnioskodawcy niewątpliwie istnieje związek między realizacją przez niego Projektu a prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. W ocenie Wnioskodawcy realizacja Projektu prowadzi m.in. do umocnienia renomy Wnioskodawcy u jego otoczenia, np. jego klientów lub partnerów biznesowych, wzmocnienie rozpoznawalności Wnioskodawcy wśród jego obecnych oraz potencjalnych kontrahentów, czy zbudowania pozytywnych relacji Wnioskodawcy z jego pracownikami, co może przełożyć się na ich większą motywację do pracy.

Jak wynika z opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego, Wnioskodawca spodziewa się, że powyższe okoliczności doprowadzą do tego, że zwiększy się sprzedaż Wnioskodawcy opodatkowana podatkiem VAT.

Ponadto jak już wcześniej wskazano działania Wnioskodawcy związane z realizacją Projektu powinny być również, zdaniem Wnioskodawcy, uznane za działania w zakresie CSR.

Zdaniem Wnioskodawcy istnieje zatem związek pomiędzy realizacją Projektu a prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Co za tym idzie, w ocenie Wnioskodawcy, w okolicznościach opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego spełnione zostaną warunki przewidziane przez art. 86 ust. 1 ustawy o VAT i będzie miał on prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabytych towarów oraz usług w związku z realizacją Projektu.

Stanowisko Wnioskodawcy, zgodnie z którym podatnik ma prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego od wydatków związanych z działalnością w zakresie CSR, znajduje potwierdzenie m.in. w interpretacji indywidualnej z dnia 5 października 2018 r., ITPP1/4512-897/15/18-S/NK, w której organ odstąpił od uzasadnienia i w pełni podzielił stanowisko Wnioskodawcy zgodnie z którym: „(...) towary i usługi nabyte w ramach działań CSR bezsprzecznie mają/będę miały przynajmniej pośredni związek z jej działalnością opodatkowaną poprzez wpływ na jej ogólne funkcjonowanie i tym samym bez wątpienia wydatki te związane są/będą z uzyskaniem przez Spółkę obrotu opodatkowanego VAT. Co więcej, działania wykonywane w ramach szeroko rozumianego CSR niewątpliwie miały/mają wpływ na motywację pracowników, od których pośrednio zależy zysk przedsiębiorstwa, bowiem w wyniku przyjętej przez Wnioskodawcę polityki pracownicy w pełni mogli/mogą akceptować działalność swojego pracodawcy. Tym samym, należy stwierdzić, że Spółce przysługuje/będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z wydatkami przeznaczonymi na realizację działań CSR”.

Podobne stanowiska odnaleźć można również m.in. w interpretacjach indywidualnych:

  • z dnia 11 lutego 2014 r., IPTPP1/443-783/11-5/S/13/MW;
  • z dnia 29 lipca 2014 r., ILPP1/443-353/14-2/AW oraz
  • z dnia 2 października 2014 r., IPPP1/443-1016/14-2/AW.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 2

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Towarami na gruncie przepisów ustawy o VAT są z kolei rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii (art. 2 pkt 6 ustawy o VAT).

Utrwalona praktyka interpretacyjna organów i orzecznictwo sądów administracyjnych potwierdza, że jakakolwiek forma zbycia nakładów poczynionych na cudzej nieruchomości powinna być traktowana jako świadczenie usług.

Stanowisko Wnioskodawcy w tym zakresie potwierdzają interpretacje organów podatkowych, np. interpretacja indywidualne DIS w Poznaniu z 16 maja 2014 r. (sygn. ILPP1/443-156/14-2/NS): „(...) nakład jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Z uwagi na powyższe, odpłatna czynność zbycia nakładów, jako przekazanie za wynagrodzeniem ulepszeń na cudzą rzecz, stanowi odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, a tym samym podlega opodatkowaniu tym podatkiem na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy”.

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT.

Definicja ,,świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję ,,dostawy towarów” i jest wy-razem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach ich działalności gospodarczej.

Z treści art. 8 ust. 1 ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu.

Słownik języka polskiego definiuje czasownik ,,świadczyć” jako ,,wykonywać coś na czyjąś rzecz”, ,,świadczenie” zaś, to obowiązek wykonywania, przekazania czegoś.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Spod pojęcia usługi będzie natomiast wyłączone takie świadczenie, którego treścią jest przeniesienie na inny podmiot prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Stanowi ono bowiem dostawę towarów. Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do usług każde świadczenie niebędące dostawą towarów. Jeśli tylko mamy do czynienia ze świadczeniem, to na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług stanowi ono albo usługę, albo dostawę towarów.

Jak już powyżej wskazano, opodatkowaniu VAT podlegają czynności o odpłatnym charakterze. W niektórych jednak przypadkach ustawa o VAT zrównuje z czynnościami odpłatnymi również dostawy towarów lub świadczenie usług bez wynagrodzenia.

Stosownie do treści art. 8 ust. 2 ustawy o VAT za odpłatne świadczenie usług uznaje się:

  1. użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podat-nika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
  2. nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Zgodnie z przywoływanym powyżej art. 8 ust. 2 ustawy o VAT nieodpłatne świadczenie usług może podlegać opodatkowaniu VAT pod warunkiem, że nie jest świadczone do celów działalności gospodarczej podatnika. W konsekwencji, aby podatnik był zobowiązany do rozliczenia podatku należnego z tytułu nieodpłatnego świadczenia usług nie mogą być one związane z działalnością gospodarczą podatnika.

Usługami świadczonymi do celów działalności gospodarczej podatnika, są wszelkie usługi, które prowadzą do uzyskania przez niego korzyści lub wykonania nałożonych na niego zadań. Przy czym czynności te nie muszą bezpośrednio prowadzić do ww. skutków, a jedynie muszą potencjalnie do nich prowadzić.

Stanowisko Wnioskodawcy znajduje potwierdzenie m.in. w interpretacji indywidualnej z dnia 3 września 2015 r., IPTPP1/4512-370/15-5/ŻR: „Przez usługi świadczone do celów działalności, należy rozumieć te usługi, które są wykonywane nieodpłatnie w związku z potrzebami prowadzonej działalności gospodarczej podmiotu, potrzebami związanymi z funkcjonowaniem prowadzonego przedsiębiorstwa. W tym więc aspekcie winny być rozpatrywane działania podejmowane przez podmiot. A zatem jeśli podjęte przez podmiot działania przynoszą korzyści prowadzonej działalności gospodarczej albo służą realizacji zadań na niego nałożonych, tym samym są związane z jej prowadzeniem, a więc, jak to określa art. 8 ust. 2 ustawy, świadczone są do celów działalności gospodarczej podatnika. Cel ten może być zrealizowany w wyniku różnych działań, których efektem (nawet potencjalnym) jest ,,wykreowanie” sprzedaży opodatkowanej, nawet jeśli środkiem do osiągnięcia tego celu jest wykonanie czynności niepodlegającej opodatkowaniu”.

Natomiast przez świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika należy zdaniem Wnioskodawcy rozumieć takie świadczenie usług, które odbywa się bez związku z potrzebami prowadzonej przez niego działalności.

Zdaniem Wnioskodawcy, istnieje niewątpliwy związek między prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą a realizacją Projektu. Realizacja Projektu (w tym przekazanie Nakładów) prowadzi bowiem m.in. do wzmocnienia renomy Wnioskodawcy wśród jego otoczenia, np. jego klientów lub partnerów biznesowych, wzmocnienia rozpoznawalności Wnioskodawcy wśród jego obecnych oraz potencjalnych kontrahentów, czy zbudowania pozytywnej renomy Wnioskodawcy u jego pracowników, co może przełożyć się na ich większą motywację do pracy.

Ponadto, jak już wskazano powyżej, realizacja Projektu to implementacja CSR.

W konsekwencji zdaniem Wnioskodawcy należy uznać, że nieodpłatne wykonanie i przekazanie Nakładów Powiatowi będzie usługą świadczoną do celów prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, ponieważ będzie działaniem, które może przełożyć się na zwiększenie sprzedaży oferowanych przez niego produktów i usług opodatkowanej podatnikiem VAT, ze względu na m.in. wzmocnienie renomy Wnioskodawcy lub zwiększenie motywacji jego pracowników do pracy.

Okoliczności te w ocenie Wnioskodawcy świadczą, że istniał będzie związek między świadczeniem nieopłatnej usługi polegającej przekazaniu Nakładów a prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą opodatkowaną podatkiem VAT.

Za stanowiskiem Wnioskodawcy przemawia m.in. interpretacja indywidualna z dnia 4 listopada 2014 r., IBPP3/443-914/14/ASz: „Jak wyjaśnił Wnioskodawca w treści wniosku, usługa będzie świadczona na zasadzie pro publico bono, a zatem w sposób dobrowolny i nieodpłatny, w interesie publicznym na rzecz jednostki, której na takie usługi nie stać (Zespołu Szkolno-Przedszkolnego). Świadczenie to jest publicznie odbierane jako bezinteresowna działalność prospołeczna. Działalność ta kreuje pozytywny wizerunek przedsiębiorcy wśród obecnych i potencjalnych jego klientów i wpisuje się w zakres prowadzonej działalności gospodarczej Wnioskodawcy. Należy zatem uznać, że świadczenie przez Wnioskodawcę nieodpłatnej usługi projektowej wraz z przeniesieniem autorskich praw majątkowych do tego projektu nie może być traktowane jako odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy. W konsekwencji w przedmiotowej sprawie nie ma zastosowania ww. przepis ustawy, a czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług”.

Natomiast w odniesieniu do tego, że działalność w zakresie CSR ma związek z działalnością gospodarczą podatnika, stanowisko Wnioskodawcy potwierdza m.in. interpretacja indywidualna z dnia 2 października 2014 r., IPPP1/443-1016/14-2/AW, w której organ odstąpił od uzasadnienia i w pełni podzielił stanowisko wnioskodawcy, który twierdził, że: „(...) zakupy usług i towarów służących realizacji działań CSR nie są zakupami, które można bezpośrednio powiązać z konkretną sprzedażą opodatkowaną produktów X. Są one jednak związane z budowaniem pozytywnego wizerunku Spółki wśród klientów i potencjalnych klientów jako firmy odpowiedzialnej społecznie oraz wzmacnianiem renomy Spółki. Działania takie niewątpliwe więc wpływają pozytywnie na funkcjonowanie przedsiębiorstwa Spółki jako całości. To z kolei może przełożyć się na wzrost sprzedaży produktów X. Tym samym, uzasadnione jest twierdzenie, że zakupywane przez Spółkę towary i usługi przeznaczone na działalność CSR są pośrednio związane z wykonywaniem przez Spółkę czynności opodatkowanych w postaci sprzedaży produktów X i mogą wpłynąć na zwiększenie tej sprzedaży”.

Podsumowując, zdaniem Wnioskodawcy uznać należy, że w okolicznościach opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego, nieodpłatna realizacja Projektu (wykonanie oraz przekazanie Nakładów) na rzecz Powiatu, nie podlega opodatkowaniu VAT ze względu na to, że będzie miała związek z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą.

W ocenie Wnioskodawcy zatem w przedmiotowej sprawie nie znajdą zastosowania przepisy art. 8 ust. 2 ustawy o VAT, które przewidują opodatkowanie nieodpłatnych usług wyłącznie w sytuacji, gdy te są świadczone do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Wyrażone przez Wnioskodawcę w niniejszym wniosku stanowisko dotyczące:

  1. niepodlegania opodatkowaniu podatkiem VAT świadczenia usług w ramach implementacji CSR (z uwagi na związek z celami działalności gospodarczej podatnika) i
  2. prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego od towarów i usług nabywanych w celu świadczenia tego rodzaju usług

- potwierdza łącznie przywoływana już wcześniej interpretacja indywidualna z dnia 5 października 2018 r., ITPP1/4512-897/15/18-S/NK.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r., poz. 106 ze zm.). W myśl tego przepisu, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Na mocy art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

  1. nabycia towarów i usług,
  2. dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Z powołanego art. 86 ust. 1 ustawy wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona powyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z usługami i towarami, które nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Ponadto podkreślić należy, że ustawodawca zapewnił podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ww. ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Ustawa o podatku od towarów i usług ustanawia zasadę tzw. niezwłocznego odliczenia podatku naliczonego. Zasada ta wyraża się tym, że podatnik, aby skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego nie musi czekać aż nabyty towar lub usługa zostaną odsprzedane lub efektywnie wykorzystane na potrzeby działalności opodatkowanej.

Istotna jest intencja nabycia – jeśli dany towar ma służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych wówczas – po spełnieniu wymienionych w art. 86 ustawy o podatku od towarów i usług wymogów formalnych – odliczenie jest prawnie dozwolone, oczywiście jeżeli nie wyłączają go inne przepisy ustawy lub aktów wykonawczych.

Należy zauważyć, że formułując w art. 86 ust. 1 ww. ustawy warunek związku ze sprzedażą opodatkowaną, ustawodawca nie uzależnia prawa do odliczenia od związku zakupu z obecnie wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Wystarczające jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej. Przy czym związek dokonywanych zakupów z działalnością gospodarczą może mieć charakter pośredni lub bezpośredni.

O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy nabywane towary służą, np. dalszej odsprzedaży (towary handlowe) lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy. Bezpośrednio wiążą się więc z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika. Natomiast pośredni związek nabywanych towarów i usług z działalnością przedsiębiorcy występuje wówczas, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa – mają pośredni związek z działalnością gospodarczą, a tym samym z osiąganym przez podatnika obrotem opodatkowanym. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają chociażby pośredni związek z działalnością podmiotu, istnieć musi związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług, a powstaniem obrotu. O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczynia się do generowania przez podmiot obrotu.

Powyższe regulacje oznaczają, że aby stwierdzić, czy podatnikowi podatku od towarów i usług przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony, należy zbadać wyłącznie związek ponoszonych wydatków z wykonywanymi przez podatnika czynnościami opodatkowanymi, przy czym związek ten musi mieć charakter niewątpliwy, lecz niekoniecznie bezpośredni. Podatnik musi jednak wykazać związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi, tzn. których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Istnienie związku między nabywanymi towarami i usługami a transakcjami opodatkowanymi podatnika jest traktowane jako niezbędny wymóg powstania prawa do odliczenia podatku również w Dyrektywie 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11 grudnia 2006 r., str. 1, z późn. zm.). Stanowisko powyższe znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Zasada neutralności podatku VAT, a także kwestia pośredniego związku pomiędzy podatkiem naliczonym VAT a czynnościami opodatkowanymi jako warunku wystarczającego do zachowania prawa do odliczenia VAT były przedmiotem licznych orzeczeń TSUE, m.in. wyrok z 15 stycznia 1998 r. w sprawie C-37/95 (Państwo Belgijskie v. Ghent Coal Terminal NV), wyrok z 22 lutego 2001 r. w sprawie C-408/96 (Abbey National plc v. Commissioners of Customs & Excisie), wyrok z 26 maja 2005 r. w sprawie C-465/03 (Kretztechnik AG v. Finanzamt Linz), wyrok z 27 września 2001 r. w sprawie C-16/00 (CIBO Participations SA v. Directeur region al des impots du Nord-Pas-de-Calats).

TSUE podkreślał, że co do zasady, prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego przysługuje podatnikom wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek poniesionych wydatków ze sprzedażą opodatkowaną. Jednakże, brak bezpośredniego związku z konkretną czynnością podlegającą opodatkowaniu nie wyklucza prawa odliczenia podatku VAT w przypadku tzw. kosztów ogólnych działania podatnika, o ile koszty te mogą być przypisane do działalności podatnika podlegającej opodatkowaniu VAT.

Podobny pogląd wyraził Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie C-98/98, Commissioners of Customs and Excise a Midland Bank. Trybunał nie miał w tej sprawie wątpliwości, że art. 2 Pierwszej Dyrektywy i art. 17 ust. 2, 3 i 5 Szóstej Dyrektywy w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych, należy interpretować w taki sposób, aby warunkiem odliczenia przez podatnika podatku VAT oraz podstawą do ustalenia zakresu tego prawa, było zasadniczo istnienie bezpośredniego związku pomiędzy daną transakcją nabycia a daną transakcją (lub transakcjami) sprzedaży, uprawniającymi do dokonania odliczenia. W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał wyjaśnił, że w przypadku gdy podatnik dokonuje transakcji w odniesieniu do których podatek VAT podlega odliczeniu oraz transakcji nie dających podstaw do odliczenia podatku naliczonego, podatnik może dokonać odliczenia podatku VAT naliczonego od towarów i usług przez niego nabytych w przypadku, gdy towary te pozostają w bezpośrednim związku z transakcjami sprzedaży podlegającymi opodatkowaniu podatkiem VAT.

W tym miejscu warto przywołać orzeczenie TSUE z 8 lutego 2007 r. C-435/05 w sprawie Investrand BV przeciwko Staatssecretaris van Financiën, jako wyraz ugruntowanej linii orzeczniczej w TSUE w zakresie przyznawania prawa do odliczenia podatnikowi nawet w przypadku braku bezpośredniego i ścisłego związku pomiędzy konkretną transakcją powodującą naliczenie podatku.

Należy jednak zauważyć, że w wyroku tym (pkt 23) w pierwszej kolejności TSUE wskazał, że zgodnie z ustalonym orzecznictwem, aby można było przyznać podatnikowi prawo do odliczenia naliczonego podatku VAT i określić zakres tego prawa, zasadniczo konieczne jest istnienie bezpośredniego i ścisłego związku pomiędzy konkretną transakcją powodującą naliczenie podatku, a jedną lub kilkoma transakcjami objętymi podatkiem należnym, które rodzą prawo do odliczenia (zob. ww. wyroki: w sprawie Midland Bank, pkt 24; w sprawie Abbey National, pkt 26; oraz wyrok z dnia 3 marca 2005 r. w sprawie C-32/03 Fini H, Zb.Orz. str. I 1599, pkt 26). Prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego przy nabyciu towarów lub usług zakłada, iż wydatki poczynione celem ich nabycia stanowiły element cenotwórczy transakcji obciążonych podatkiem należnym, rodzących prawo do jego odliczenia (zob. ww. wyroki: w sprawie Midland Bank, pkt 30, w sprawie Abbey National, pkt 28, jak i wyrok z dnia 27 września 2001 r. w sprawie C-16/00 Cibo Participations, Rec. str. I 6663, pkt 31).

Następnie w pkt 24 wyroku TSUE wskazał, że prawo do odliczenia zostaje zatem również przyznane podatnikowi nawet w przypadku braku bezpośredniego i ścisłego związku pomiędzy konkretną transakcją powodującą naliczenie podatku a jedną lub kilkoma transakcjami objętymi podatkiem należnym, które rodzą prawo do odliczenia, gdy koszty omawianych usług stanowią część jego kosztów ogólnych i jako takie stanowią element cenotwórczy dla dostarczanych towarów lub świadczonych usług. Koszty te w rzeczywistości zachowują bezpośredni i ścisły związek z całą działalnością gospodarczą podatnika (zob. w szczególności ww. wyroki w sprawach Midland Bank, pkt 23 i 31 oraz Kretztechnik, pkt 36).

Ostatecznie jednak TSUE doszedł w tej sprawie do konkluzji, że artykuł 17 ust. 2 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku należy interpretować w ten sposób, że koszty usług doradczych, z których podatnik skorzystał w celu ustalenia kwoty wierzytelności stanowiącej część majątku jego przedsiębiorstwa i związanej ze sprzedażą akcji dokonaną w okresie, w którym nie był on jeszcze podatnikiem podatku VAT, z braku dowodów na to, że wyłączną przyczyną tych usług jest działalność gospodarcza w rozumieniu tej dyrektywy wykonywana przez podatnika, nie wykazują bezpośredniego i ścisłego związku z tą działalnością, a w konsekwencji nie uprawniają do odliczenia podatku VAT, który je obciąża.

Z wyroku tego wynika, że aby można było przyznać podatnikowi prawo do odliczenia naliczonego podatku VAT związek pomiędzy zakupami, a działalnością gospodarczą co do zasady powinien być bezpośredni, może być również pośredni jednak tylko gdy zakupy związane są z działalnością gospodarczą („wyłączną przyczyną tych usług jest działalność gospodarcza w rozumieniu tej dyrektywy wykonywana przez podatnika”). W przeciwnym wypadku koszty pośrednie nie wykazują bezpośredniego i ścisłego związku z tą działalnością, a w konsekwencji nie uprawniają do odliczenia podatku VAT, który je obciąża.

Zatem z powyższego orzeczenia C-435/05 należy wysnuć wniosek, że nie w każdym przypadku związek pośredni zakupów uprawnia do odliczenia podatku naliczonego. Niezbędnym bowiem warunkiem odliczenia podatku naliczonego w przypadku związku pośredniego z działalnością opodatkowaną jest cenotwórczy charakter poczynionych wydatków, a więc ich wpływ na ceny oferowanych towarów czy usług.

Z okoliczności przedmiotowej sprawy wynika, że Wnioskodawca jest polskim rezydentem podatkowym oraz zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Głównym przedmiotem działalności Wnioskodawcy jest zbieranie oraz przetwarzanie odpadów. Wnioskodawca zobowiązał się w porozumieniu zawartym z Powiatem, że w celu zwiększenia dostępności miesz-kańców do usług medycznych, przeprowadzi na własny koszt na rzecz Powiatu prace projektowe oraz budowlano - remontowe, polegające na adaptacji części pomieszczeń budynku biurowego należącego do Powiatu na pomieszczenia ambulatorium mające spełniać funkcje medyczne oraz socjalne dla personelu. W wyniku prac podjętych przez Wnioskodawcę powstaną pomieszczenia, które będą mogły być wykorzystywane do celów medycznych, jednak ostateczne wykorzystanie pomieszczeń w tym celu uzależnione będzie od podpisania przez Powiat umowy z operatorem, który będzie posiadał odpowiedni kontrakt z NFZ. Celem porozumienia jest zatem nieodpłatne świadczenie przez Wnioskodawcę (własnymi siłami lub przy udziale podwykonawców) prac projektowych oraz robót budowlanych. W tym celu Wnioskodawca dokonywał będzie również udokumentowanych fakturami nabyć towarów oraz usług niezbędnych do realizacji Projektu. Efekty prac przeprowadzanych w ramach realizacji Projektu będą nierozerwalnie związane z adaptowanymi pomieszczeniami Budynku i zostaną nieodpłatnie przekazane Powiatowi. W celu umożliwienia Wnioskodawcy realizacji Projektu na początku sierpnia bieżącego roku doszło do tymczasowego przekazania na potrzeby budowlane części Budynku Wnioskodawcy przez Powiat. Wnioskodawca nie będzie wykorzystywał części Budynku do jakichkolwiek innych celów, niezwiązanych z realizacją Projektu, w szczególności nie będzie go wykorzystywał w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Wskazać również należy, że nakłady poniesione przez Wnioskodawcę polegające na przygotowaniu części pomieszczeń Budynku na potrzeby ambulatorium, nie są nakładami, które Wnioskodawca ponosi w celu dostosowania udostępnionej mu nieruchomości do jego własnej działalności gospodarczej wykonywanej na terenie nieruchomości. Prace w Budynku będą wykonywane na koszt Wnioskodawcy i jego siłami albo przy udziale podwykonawców, na rzecz Powiatu, gdzie beneficjentem będzie lokalna społeczność, która będzie w przyszłości korzystać z ambulatorium.

Wnioskodawca zobowiązał się w ramach Projektu do uzyskania pozwolenia na budowę lub/i dokonania stosownego zgłoszenia robót budowlanych w pozostałym zakresie, jeżeli przepisy prawa wymagają uzyskania pozwolenia na budowę lub zgłoszenia robót budowlanych. Ponadto Wnioskodawca zobowiązał się również do uzyskania pozwolenia na użytkowanie budynku o funkcji medycznej, a także zapewnienia dokumentacji projektowej. Powiat zobowiązany jest natomiast do powołania inspektora nadzoru, a także wyposażenia ambulatorium w sprzęt medyczny. Wszelkie wydatki ponoszone przez Wnioskodawcę w związku z realizacją Projektu m.in. nabycie materiałów niezbędnych do przeprowadzenia prac, nabycie usług budowlanych, prac projekto-wych itp., będą finansowane ze środków należących do Wnioskodawcy. Wydatki te będą należycie dokumentowane - Wnioskodawca będzie posiadał rachunki, faktury, umowy i tym podobne dokumenty potwierdzające ich poniesienie. Jak już wcześniej wskazano, niezwłocznie po zakończeniu prac Wnioskodawca przekaże nieodpłatnie Nakłady na Budynku Powiatowi na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego. Celem przyświecającym realizacji Projektu jest zwiększenie dostępności usług medycznych dla mieszkańców Powiatu, które stanowi element strategii biznesowej Wnioskodawcy i prowadzi do poszerzenia zakresu i zwiększenia rozpoznawalności priorytetów i działań społecznych Wnioskodawcy, aktywne uczestnictwo w zrównoważonym rozwoju społeczności i Powiatu, z którymi Wnioskodawca jest związany. Wnioskodawca będzie realizował opisane działania z myślą o tym, że przyczyni się to wzmocnienia renomy Wnioskodawcy u osób fizycznych (m.in. obecnych i potencjalnych przyszłych pracowników Wnioskodawcy zamieszkujących Powiat) oraz podmiotów go-spodarczych, które jeszcze Wnioskodawcy nie znają lub które są już zaznajomione z jego działalnością. Wnioskodawca uważa bowiem, że osoby fizyczne oraz podmioty gospodarcze, czy w szczególności jednostki samorządu chętniej współpracują z podmiotami, których działania wskazują na ich zaangażowanie w dobro lokalnej społeczności. Powyższe dotyczy w szczególności jednostek samorządu terytorialnego (będących częstym odbiorcą usług w zakresie zagospodarowania odpadami), które przywiązują uwagę nie tylko do ekonomicznych aspektów swojej działalności, lecz również kładą nacisk na zaspokojenie potrzeb swoich mieszkańców.

Ponadto wskazać również należy, że dla Wnioskodawcy zatrudniającego około siedemdziesięciu wykwalifikowanych pracowników, ważne jest, aby w jak najbliższej odległości było dobrze wyposażone ambulatorium, które mogłoby zapewnić właściwą pomoc medyczną pracownikom Wnioskodawcy, np. w razie wypadku przy pracy. Obecnie w przypadku tego rodzaju zdarzenia pracownicy Wnioskodawcy muszą udać się po pomoc medyczną do sąsiedniego powiatu. Wnioskodawca spodziewa się również, że jego zaangażowanie w dobro lokalnej społeczności będzie elementem, który przyczyni się do wzrostu konkurencyjności Wnioskodawcy, poprawę relacji z otoczeniem i nawiązanie współpracy z Wnioskodawcą przez inne podmioty w przyszło-ści, co zapewni wzrost przychodów. Niewątpliwie wpłynie to również na relacje gospodarcze z samym Powiatem. Realizacja projektu w porozumieniu z Powiatem pozwoli bowiem na wypra-cowanie optymalnego sposobu współpracy między Wnioskodawcą a Powiatem, co przełoży się w przyszłości na sprawniejszą realizację komercyjnych usług świadczonych przez Wnioskodawcę na rzecz Powiatu. Ponadto zwiększenie interakcji z Powiatem, pozwoli Wnioskodawcy na bliższe zapoznanie się z jego specyfiką oraz potrzebami, co umożliwi Wnioskodawcy dostosowanie jego oferty biznesowej dla potrzeb Powiatu. Wnioskodawca spodziewa się, że powyższe okoliczności wpłyną pozytywnie na funkcjonowanie przedsiębiorstwa Wnioskodawcy jako całości, a to w konsekwencji przełoży się na wzrost sprzedaży Wnioskodawcy opodatkowanej podatkiem VAT.

Wnioskodawca wskazał, że w związku z realizacją opisanego we wniosku Projektu Wnioskodawca dokonywał/dokonuje zakupu towarów i usług udokumentowanych fakturami (zawierającymi podatek do odliczenia). Podstawową rolą Wnioskodawcy jest finansowanie Projektu oraz zapewnienie jego sprawnej, rzetelnej i terminowej realizacji. Wnioskodawca nie prowadzi działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług budowlanych oraz remontowych i w związku z tym jego rola w zakresie samej adaptacji pomieszczeń Budynku (przedmiot Projektu) sprowadza się do tego, że po zaplanowaniu przedsięwzięcia i po ustaleniu z Powiatem szczegółów jego realizacji, Wnioskodawca podejmuje działania organizacyjne i administracyjne oraz techniczne zmierzające do realizacji projektu, co sprowadza się przede wszystkim do organizacji oraz nabycia od podmiotów trzecich usług budowlano-remontowych i nadzorowania ich realizacji. Ponadto, jak wskazano w opisie zdarzenia przyszłego, Wnioskodawca podejmuje też działania związane z dokonaniem stosownego zgłoszenia robót budowlanych. Wnioskodawca zapewnienia też dokumentację projektową niezbędną do realizacji projektu. Działalność gospodarcza Wnioskodawcy funkcjonuje we wrażliwym segmencie związanym z gospodarowaniem odpadami. Specyfika branży odpadami powoduje, że odbiór społeczny podmiotów działających w tej branży oraz samej działalności bywa negatywny - np. z uwagi na to, że jej prowadzenie wiąże się koniecznością prowadzenia składowisk odpadów, których nikt nie chce mieć w swoim bliskim otoczeniu.

Szczególnie z uwagi na to ważne jest, aby Wnioskodawca w swojej działalności utrzymywał równowagę pomiędzy efektywnością i dochodowością a dbałością o interes społeczny. Zwłaszcza że podobne inicjatywy podejmują też inne przedsiębiorstwa z branży, wzmacniając swoją pozycję konkurencyjną (gdyby spółka nie równoważyła interesu biznesowego ze społecznym, byłaby postrzegana gorzej niż konkurencji i po prostu miałaby mniej okazji, by sprzedawać swoje usługi). Realizacja Projektu jako całości zapewnia więc zwiększenie rozpoznawalności priorytetów i działań społecznych Spółki, zwiększenie świadomości roli społecznej Spółki wśród mieszkańców regionu oraz aktywne uczestnictwo w zrównoważonym rozwoju społeczności i regionów, z którymi Spółka jest związana. Podsumowując: realizacja Projektu poprawia wizerunek a przez to konkurencyjność i przyszłe obroty, bo dzięki realizacji Projektu Wnioskodawca równoważy aspekty swojej działalności, które mogą mieć negatywny odbiór społeczny, nie odstaje od innych podmiotów działających w branży i podejmujących podobne inicjatywy, cieszy się lepszą opinią od tych, którzy podobnych działań społecznych nie realizują, budzi zainteresowanie nowych potencjalnych kontrahentów (dla których benefitem ze współpracy z Wnioskodawcą poza jego usługami jest również możliwość zrealizowania podobnej społecznej inicjatywy w ich regionie), zwiększa ich zaufanie do siebie jako rzetelnego usługodawcy, a przez to gruntuje swoją pozycję rynkową, zacieśnia relacje z obecnymi kontrahentami (co ma wpływ na zwiększenie ilości świadczonych usług i minimalizuje ryzyko zerwania współpracy, co ograniczyłoby obroty) i pomaga nawiązywać współpracę z nowymi (również wpływa to na zwiększenie obrotów).

Realizacja Projektu jako całości (bardziej niż pojedyncze działania związane z jego realizacją) wpływają na wzrost konkurencyjności Wnioskodawcy oraz osiągane przez niego w przyszłości obroty poprzez:

  • wzmocnienie rozpoznawalności Wnioskodawcy i jego priorytetów wśród jego obecnych oraz potencjalnych kontrahentów (w szczególności dotyczy to zdaniem Wnioskodawcy jednostek samorządu terytorialnego, które przywiązują uwagę nie tylko do ekonomicznych aspektów konkretnej transakcji, lecz mają na uwadze również dobro swoich mieszkańców)
  • wzmocnienie pozytywnej renomy Wnioskodawcy, jako podmiotu zaangażowanego w działalność prospołeczną;
  • ukształtowanie pozytywnych relacji między Wnioskodawcą a Powiatem, a także zapewnienie możliwości wypracowania optymalnego sposobu współpracy między Wnioskodawcą a Powiatem (dzięki realizacji Projektu przez Wnioskodawcę w porozumieniu z Powiatem), co przełoży się w przyszłości na sprawniejszą realizację komercyjnych usług świadczonych przez Wnioskodawcę na rzecz Powiatu;
  • uzyskanie przez Wnioskodawcę wiedzy na temat specyfiki oraz potrzeb Powiatu, co umożliwi Wnioskodawcy dostosowanie jego oferty biznesowej do potrzeb Powiatu;
  • zbudowanie pozytywnych relacji Wnioskodawcy z jego obecnymi pracownikami, co przełoży się na większą motywację pracowników Wnioskodawcy do pracy oraz ich większą lojalność wobec Wnioskodawcy;
  • zapewnienie pracownikom Wnioskodawcy z możliwości skorzystania z pomocy medycznej, np. w razie wypadku przy pracy, w niewielkiej odległości od ich miejsca pracy;
  • zbudowanie pozytywnej opinii o Wnioskodawcy u potencjalnych kandydatów do pracy, dzięki czemu Wnioskodawca będzie mógł łatwiej pozyskiwać nowych, wykwalifikowanych pracowników.

Realizacja Projektu przez Wnioskodawcę ma pozytywny wpływ na decyzje ostatecznych nabywców, bo uświadamia im to istnienie firmy Wnioskodawcy, zwiększają poziom zaufania do jego marki, powoduje u nabywców chęć współpracy z Wnioskodawcą z uwagi na to, że wspiera on lokalne społeczności oraz identyfikują się z ideami realizowanymi przez Wnioskodawcę w ramach CSR i zawierają z nim współpracę, aby te idee pośrednio wspierać (gdyż mają świadomość że Wnioskodawca część swoich zysków wykorzystuje w sposób społecznie użyteczny). Jak już wskazano, celem przyświecającym Wnioskodawcy przy realizacji Projektu jest zwiększenie dostępności usług medycznych dla mieszkańców Powiatu, a także rozpoznawalności priorytetów i działań społecznych Wnioskodawcy oraz aktywne uczestnictwo w zrównoważonym rozwoju społeczności i Powiatu, z którymi Wnioskodawca jest związany. Realizacja projektu nie jest zatem wprost nakierowana na ułatwienie lub stworzenie korzystnych warunków do zawarcia umowy między Wnioskodawcą a potencjalnymi nabywcami świadczonych przez niego usług; pozwoli jednak na osiągnięcie przewagi konkurencyjnej nad innymi podmiotami z tej samej branży funkcjonującymi na obszarze Powiatu, ponieważ, zdaniem Wnioskodawcy, kontrahenci chętniej współpracują z podmiotami zaangażowanymi społecznie. Ponadto, charakter działalności przedsiębiorstwa, czyli przetwarzania odpadów komunalnych, może powodować negatywny odbiór Wnioskodawcy przez lokalną społeczność - protesty i odwołania lokalnej społeczności mogą ograniczać Wnioskodawcy możliwość rozbudowy i modernizacji linii technologicznych umożliwiających zwiększenie rocznego przerobu odpadów i rentowności prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej. Jak już wskazano powyżej, działania społeczne takie jak budowa przedmiotowego ambulatorium ma na celu poprawę relacji Wnioskodawcy z lokalna społecznością, co może finalnie przełożyć się na rozwój biznesowy zakładu Wnioskodawcy poprzez zniwelowanie ewentualnego oporu lokalnej społeczności przed rozbudową działalności prowadzonej przez Wnioskodawcę. A rozbudowa tej działalności gwarantuje osiąganie większych obrotów.

Wnioskodawca uważa (i dlatego realizuje Projekt), że dzięki Projektowi zwiększy sprzedaż usług opodatkowanych wchodzących w zakres swojej działalności, bo realizacja Projektu powoduje, że jest lepiej rozpoznawalny, bardziej konkurencyjny, lepiej odbierany i cieszy się większym zaufaniem odbiorców, więc będzie świadczył swoje usługi opodatkowane dłużej, w ramach stabilnej współpracy i w szerszym zakresie na rzecz szerszej grupy podmiotów (choć trudno w sposób wymierny i precyzyjny ustalić wartość tego przyrostu). Realizacja Projektu eliminuje też bariery utrudniające rozwój działalności i zwiększanie sprzedaży (np. protesty społeczne i sprzeciw oraz niechęć). Realizacja Projektu pozytywnie wpłynie na całokształt prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej poprzez wywołanie skutków wskazanych w odpowiedzi na pytanie nr 3, czyli m.in. wzmocnienie renomy Wnioskodawcy wśród jego otoczenia, np. jego obecnych oraz potencjalnych klientów lub partnerów biznesowych, zbudowania pozytywnej renomy Wnioskodawcy u jego pracowników, co może przełożyć się na ich większą motywację do pracy czy też zapewnienie im dostępu do opieki medycznej. Ponadto, jak wskazano w odpowiedzi na pytanie nr 4, ograniczenie protestów i sprzeciwów lokalnej społeczności poprzez poprawę relacji Wnioskodawcy z otoczeniem, otwiera Wnioskodawcy możliwości rozbudowy prowadzonej przez niego działalności. Wnioskodawca informuje na swojej stronie internetowej o prowadzonych przez siebie działaniach wpisujących się w ramy CSR, w tym o realizacji będącego przedmiotem wniosku Projektu. Działalność Wnioskodawcy w ww. zakresie widoczna jest również na lokalnych portalach internetowych poświęconych sprawom Powiatu ... oraz w mediach społecznościowych Starostwa Powiatowego. Ponadto w uzgodniona dokumentacja projektowa przewiduje, że na elewacji Budynku umieszczony zostanie logotyp Wnioskodawcy o wymiarach 250x250cm.

Wątpliwości dotyczą między innymi ustalenia, czy Wnioskodawca ma zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego od opisanych we wniosku wy

datków związanych z realizacją Projektu (czyli wykonaniem oraz przekazaniem Nakładów).

W tym miejscu należy wyjaśnić, że CSR (Corporate Social Responsibility), czyli społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) to koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy.

Najpowszechniejsza definicja tego pojęcia została określona w 2010 r. przez Międzynarodową Organizację Standaryzacyjną (ang. International Organization for Standarization, ISO). Według Normy PN-ISO 26000 („Guidance on social responsibility”) społeczna odpowiedzialność biznesu to „odpowiedzialność organizacji za wpływ jej decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko, zapewniana przez przejrzyste i etyczne postępowanie, które przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, zdrowia i dobrobytu społeczeństwa, bierze pod uwagę oczekiwania inwestorów, jest zgodne z obowiązującym prawem, spójne z międzynarodowymi normami zachowania, zintegrowane z działaniami organizacji i praktykowane w jej relacjach”.

Norma PN-ISO 26000 jest przeznaczona dla wszystkich organizacji: biznesowych, administracji rządowej i samorządowej oraz trzeciego sektora. Norma ta nie podlega certyfikacji, jest zbiorem praktyk i standardów dających możliwość dobrowolnego ich stosowania przez organizację. Każda organizacja może posługiwać się tą normą, jeżeli postępuje zgodnie z jej zasadami. Można wybrać te obszary, które dotyczą konkretnej organizacji i dostosować się do nich.

Chociaż pojęcie CSR, jako pewnego rodzaju jednolita struktura funkcjonuje (jest realizowane) w działalności biznesowej oraz jest dostrzegane na poziomie publicznym (zdefiniowanie pojęcia CSR przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną w normie ISO 26000 z 2010 r.) to jednak wypada podkreślić, że nie jest ono znane jako takie przepisom o podatku od towarów i usług. Nie zostało ono w niej wymienione wprost, brak jest także innej konstrukcji prawnej, która pozwalałaby uznać tego rodzaju wydatki całościowo. To zaś prowadzi do wniosku, że nie jest możliwe, dokonywanie oceny wszystkich zagregowanych w strukturze CSR wydatków tak jakby był to jeden wydatek. Jakkolwiek podejmowanie przez podatnika działań w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu jest z pewnością pożądane chociażby ze względu na uwzględniany przez firmę interes społeczny, nie oznacza to jednak, że we wszystkich tego typu inwestycjach przedsiębiorca ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatków poniesionych na działania CSR, gdyż jest to uzależnione od okoliczności konkretnego przypadku. Regulacja odliczenia podatku naliczonego związana jest wyłącznie z czynnościami opodatkowanymi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Odnosząc się do przedmiotowych wątpliwości Wnioskodawcy wskazać należy, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Prawo do odliczenia podatku naliczonego, jako integralna część systemu VAT, w zasadzie nie może być ograniczane ani pod względem czasu, ani też pod względem zakresu przedmiotowego. Nie jest to bowiem wyjątkowy przywilej podatnika, lecz jego fundamentalne prawo. Możliwość wykonania tego prawa powinna być zapewniona niezwłocznie i względem wszystkich kwot podatku, które zostały pobrane (naliczone) od transakcji związanych z zakupami.

Ustawa o podatku od towarów i usług ustanawia zasadę tzw. niezwłocznego odliczenia podatku naliczonego. Zasada ta wyraża się tym, że podatnik, aby skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego nie musi czekać aż nabyty towar lub usługa zostaną odsprzedane lub efektywnie wykorzystane na potrzeby działalności opodatkowanej.

Istotna jest intencja nabycia – jeśli dany towar (usługa) ma służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych wówczas, po spełnieniu wymienionych w art. 86 ustawy wymogów formalnych, odliczenie jest prawnie dozwolone, oczywiście jeżeli nie wyłączają go inne przepisy ustawy lub aktów wykonawczych.

Wystarczającym zatem jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towaru lub usługi, przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej oraz planowanej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakup ten dokonany został w celu jego wykorzystania w ramach działalności opodatkowanej. Ta warunkowość realizacji określonego w art. 86 ust. 1 ustawy prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony powoduje, że nieziszczenie się warunku pozytywnego jakim jest wykorzystanie towaru lub usługi do realizacji czynności opodatkowanej podatnika, np. gdy okaże się, że zmieniono przeznaczenie towaru (usługi) i został on ostatecznie wykorzystany do czynności zwolnionych od VAT lub niepodlegających VAT – spowoduje konieczność weryfikacji uprzedniego odliczenia podatku naliczonego.

Biorąc pod uwagę, że prawo do odliczenia powinno być realizowane natychmiast po powstaniu podatku naliczonego, decydujące znaczenie dla oceny istnienia prawa do odliczenia ma zamierzony (deklarowany) związek podatku naliczonego z czynnościami opodatkowanymi. Przy czym związek ten może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.

O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy nabywane towary służą np. dalszej odsprzedaży (towary handlowe) lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy. Bezpośrednio wiążą się więc z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika.

Natomiast o pośrednim związku nabywanych towarów i usług z działalnością przedsiębiorcy można mówić wówczas, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa – mają pośredni związek z działalnością gospodarczą, a tym samym z osiąganym przez podatnika obrotem opodatkowanym. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają chociażby pośredni związek z działalnością podmiotu, istnieć musi związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług a powstaniem obrotu. O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczynia się do generowania przez podmiot obrotu. Najczęściej do wydatków mających pośredni wpływ na wykonywanie czynności opodatkowanych zalicza się koszty reprezentacji i reklamy, wydatki związane z udziałem w targach, konferencjach, koszty doradztwa podatkowego itp.

Podkreślić należy, iż ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Zatem mając na uwadze przedstawione we wniosku okoliczności sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa podatkowego wskazać należy, że w analizowanym przypadku Wnioskodawcy będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego od opisanych we wniosku wydatków związanych z realizacją Projektu (czyli wykonaniem oraz przekazaniem Nakładów).

W rozpatrywanej sprawie wszelkie wydatki ponoszone przez Wnioskodawcę w związku z realizacją Projektu m.in. nabycie materiałów niezbędnych do przeprowadzenia prac, nabycie usług budowlanych, prac projektowych itp., będą finansowane ze środków należących do Wnioskodawcy. Wydatki te będą należycie dokumentowane - Wnioskodawca będzie posiadał rachunki, faktury, umowy i tym podobne dokumenty potwierdzające ich poniesienie. Dodatkowo jak wskazał Wnioskodawca realizacja Projektu jako całości (bardziej niż pojedyncze działania związane z jego realizacją) wpływają na wzrost konkurencyjności Wnioskodawcy oraz osiągane przez niego w przyszłości obroty poprzez wzmocnienie rozpoznawalności Wnioskodawcy i jego priorytetów wśród jego obecnych oraz potencjalnych kontrahentów (w szczególności dotyczy to zdaniem Wnioskodawcy jednostek samorządu terytorialnego, które przywiązują uwagę nie tylko do ekonomicznych aspektów konkretnej transakcji, lecz mają na uwadze również dobro swoich mieszkańców); wzmocnienie pozytywnej renomy Wnioskodawcy, jako podmiotu zaangażowanego w działalność prospołeczną; ukształtowanie pozytywnych relacji między Wnioskodawcą a Powiatem, a także zapewnienie możliwości wypracowania optymalnego sposobu współpracy między Wnioskodawcą a Powiatem (dzięki realizacji Projektu przez Wnioskodawcę w porozumieniu z Powiatem), co przełoży się w przyszłości na sprawniejszą realizację komercyjnych usług świadczonych przez Wnioskodawcę na rzecz Powiatu; uzyskanie przez Wnioskodawcę wiedzy na temat specyfiki oraz potrzeb Powiatu, co umożliwi Wnioskodawcy dostosowanie jego oferty biznesowej do potrzeb Powiatu; zbudowanie pozytywnych relacji Wnioskodawcy z jego obecnymi pracownikami, co przełoży się na większą motywację pracowników Wnioskodawcy do pracy oraz ich większą lojalność wobec Wnioskodawcy; zapewnienie pracownikom Wnioskodawcy z możliwości skorzystania z pomocy medycznej, np. w razie wypadku przy pracy, w niewielkiej odległości od ich miejsca pracy oraz zbudowanie pozytywnej opinii o Wnioskodawcy u potencjalnych kandydatów do pracy, dzięki czemu Wnioskodawca będzie mógł łatwiej pozyskiwać nowych, wykwalifikowanych pracowników.

Wnioskodawca wskazał również, że dzięki Projektowi zwiększy sprzedaż usług opodatkowanych wchodzących w zakres swojej działalności, bo realizacja Projektu powoduje, że będzie lepiej rozpoznawalny, bardziej konkurencyjny, lepiej odbierany i cieszyć się będzie większym zaufaniem odbiorców, więc będzie świadczył swoje usługi opodatkowane dłużej, w ramach stabilnej współpracy i w szerszym zakresie na rzecz szerszej grupy podmiotów (choć trudno w sposób wymierny i precyzyjny ustalić wartość tego przyrostu). Realizacja Projektu eliminuje też bariery utrudniające rozwój działalności i zwiększanie sprzedaży (np. protesty społeczne i sprzeciw oraz niechęć).

Ponadto jak wynika z wniosku, realizacja Projektu przez Wnioskodawcę ma pozytywny wpływ na decyzje ostatecznych nabywców, bo uświadamia im to istnienie firmy Wnioskodawcy, zwiększają poziom zaufania do jego marki, powoduje u nabywców chęć współpracy z Wnioskodawcą z uwagi na to, że wspiera on lokalne społeczności oraz identyfikują się z ideami realizowanymi przez Wnioskodawcę w ramach CSR i zawierają z nim współpracę, aby te idee pośrednio wspierać (gdyż mają świadomość że Wnioskodawca część swoich zysków wykorzystuje w sposób społecznie użyteczny).

Tym samym należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie zostanie spełniony warunek uprawniający do odliczenia podatku naliczonego zawartego w fakturach dokumentujących wydatki związane z realizacją Projektu (czyli wykonaniem oraz przekazaniem Nakładów). Ponadto, jak wskazano we wniosku, Wnioskodawca jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

W konsekwencji, w analizowanym przypadku Wnioskodawca ma zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego od opisanych we wniosku wydatków związanych z realizacją Projektu (czyli wykonaniem oraz przekazaniem Nakładów), o ile nie zaistnieją przesłanki negatywne określone w art. 88 ustawy.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 1 należało uznać za prawidłowe.

Ponadto przedmiotem wątpliwości jest ustalenie, czy nieodpłatna realizacja Projektu (wykonanie oraz przekazanie Nakładów) podlega opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu ww. podatkiem, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 8 ust. 1, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

  1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
  2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
  3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy rozumieć przede wszystkim określone zachowanie się podatnika na rzecz innego podmiotu, które wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę. Przy czym, o ile dane zachowanie podatnika mieści się w ustawowej definicji świadczenia usług, to – co do zasady – niezbędnym elementem do uznania tego zachowania za czynność podlegającą opodatkowaniu jest spełnienie przesłanki odpłatności (wynagrodzenie za usługę). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie. Zauważyć jednak należy, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

Ponadto w myśl art. 8 ust. 2 ustawy, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

  1. użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów;
  2. nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Przepis art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy wskazuje, że opodatkowaniu podlega jako odpłatne świadczenie usług, użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza (w tym w szczególności m.in. do celów osobistych podatnika lub jego pracowników), jeżeli przysługiwało mu prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, w całości lub w części, przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tych towarów lub ich części składowych. Tylko łączne zaistnienie ww. przesłanek umożliwia objęcie zakresem opodatkowania VAT usług świadczonych nieodpłatnie.

Analizując treść powołanego art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy należy zauważyć, że dla ustalenia, czy konkretne nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu na mocy tego przepisu, istotne jest ustalenie celu takiego świadczenia. Jeżeli nieodpłatne świadczenie wpisywało się będzie w cel prowadzonej działalności gospodarczej, wtedy przesłanka uznania takiej nieodpłatnej czynności za odpłatne świadczenie usług, podlegające opodatkowaniu nie zostanie spełniona. Stwierdzenie takie uzależnione jednak jest od konkretnych okoliczności jakie w danej sprawie występują.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że opodatkowaniu podlegają te nieodpłatne usługi, które nie mają związku z prowadzoną działalnością, a więc nie mają wpływu na przyszłe obroty przedsiębiorstwa, jego zyski, wizerunek, odbiór przez kontrahentów.

W konsekwencji należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania podlegają wszelkie transakcje, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług (ewentualnie nieodpłatne zrównane z odpłatnym świadczeniem), jednak aby takie czynności podlegały opodatkowaniu muszą być one wykonywane przez podatników w rozumieniu ustawy i wykonywane w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy.

Wyjaśnić ponadto należy, że nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów lub świadczenie usługi w rozumieniu art. 7 ust. 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Aby dana czynność podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana przez podatnika.

Z opisu sprawy wynika, że istnieje niewątpliwy związek między prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą a realizacją Projektu. Realizacja Projektu (w tym przekazanie Nakładów) prowadzi bowiem jak wskazał Wnioskodawca m.in. do wzmocnienia renomy Wnioskodawcy wśród jego otoczenia, np. jego klientów lub partnerów biznesowych, wzmocnienia rozpoznawalności Wnioskodawcy wśród jego obecnych oraz potencjalnych kontrahentów, czy zbudowania pozytywnej renomy Wnioskodawcy u jego pracowników, co może przełożyć się na ich większą motywację do pracy. Ponadto, jak już wskazano powyżej, realizacja Projektu to implementacja CSR. Dodatkowo jak wskazano powyżej będzie istniał związek między świadczeniem nieopłatnej usługi polegającej przekazaniu Nakładów a prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą opodatkowaną podatkiem VAT.

A zatem mając na uwadze opisane we wniosku zdarzenie przyszłe oraz powołane przepisy prawa podatkowego, należy stwierdzić, że nieodpłatne wykonanie i przekazanie Nakładów Powiatowi będzie usługą świadczoną do celów prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, ponieważ będzie działaniem, które jak wskazał Wnioskodawca przełoży się na zwiększenie sprzedaży oferowanych przez niego produktów i usług opodatkowanej podatnikiem VAT.

Reasumując, nieodpłatna realizacja Projektu (wykonanie oraz przekazanie Nakładów) nie będzie podlegała opodatkowaniu VAT na podstawie art. 5 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 2 ustawy o VAT.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 2 należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Informuje się, że niniejsza interpretacja dotyczy wyłącznie zakresu podatku od towarów i usług. W zakresie podatku dochodowego od osób prawnych zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

  1. z zastosowaniem art. 119a;
  2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
  3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193 z późn. zm.), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP. W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy). W przypadku wnoszenia skargi w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii jako najwłaściwszy proponuje się kontakt z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego ePUAP.

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj