INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana przedstawione we wniosku z dnia 16 lutego 2011 r. (data wpływu 22 lutego 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania kary umownej wraz z odsetkami zasądzonymi orzeczeniem sądu – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 22 lutego 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania kary umownej wraz z odsetkami zasądzonymi orzeczeniem sądu.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca w 1997 r. nabył wraz z małżonką udział w kamienicy, w której od kilku lat zajmowali mieszkanie. W 2007 r. podczas inwentaryzacji budynku przygotowującej do wyodrębnienia lokali okazało się, że posiadany przez Nich udział jest większy niż zajmowane mieszkanie.

W dniu 05 marca 2007 r. małżonkowie zawarli ze współwłaścicielem większościowym (aktem notarialnym) umowę przedwstępną darowizny lokalu użytkowego, który to lokal miał Im zrekompensować utraconą w chwili wyodrębnienia lokali powierzchnię. Jako dodatkowe zabezpieczenie ustalono karę umowną. W związku z tym, że do zawarcia umowy przyrzeczonej nie doszło z przyczyn leżących po stronie współwłaściciela większościowego, Zainteresowany i Jego żona skierowali sprawę na drogę postępowania sądowego.

W dniu 17 grudnia 2008 r. sąd na podstawie art. 483 § 1 k.c. zasądził na rzecz Wnioskodawcy i jego małżonki kwotę odpowiadającą karze umownej, wynikającą z umowy przedwstępnej z dnia 05 marca 2007 r.

Na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądzone zostały na rzecz małżonków odsetki od ww. kwoty oraz na podstawie art. 98 § 1 k.c. sąd przyznał Im zwrot kosztów sądowych oraz zastępstwa adwokackiego.

Po odwołaniu się strony pozwanej, sąd utrzymał wyrok w mocy i w efekcie w kwietniu, maju i lipcu 2010 ( w trzech ratach) małżonkowie otrzymali zasądzone kwoty.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

1. Czy Wnioskodawca i Jego żona są zobowiązani są do zapłacenia podatku dochodowego od zasądzonej kwoty kary umownej...
2. Czy Wnioskodawca i Jego żona zobowiązani są do zapłacenia podatku dochodowego od zasądzonych odsetek...
   
   

Zdaniem Wnioskodawcy, konieczność zapłacenia podatku od ww. kwot byłaby bardzo krzywdząca z uwagi na fakt, że w opisanej sprawie małżonkowie nie uzyskali żadnej korzyści.

W przypadku nie występowania o zadośćuczynienie małżonkowie ponieśliby stratę, gdyż zajmowane przez Nich (po wyodrębnieniu lokalu) mieszkanie obejmuje powierzchnię mniejszą niż posiadane udziały. Wnioskodawca dodał, że kwota kary umownej nie rekompensuje wartości realnej utraconej powierzchni.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do postanowień art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy do źródeł przychodów zalicza się inne źródła, przy czym pojęcie innych źródeł nie zostało wprost zdefiniowane w powołanym przepisie.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ww. ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Sformułowanie „w szczególności” dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ww. ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3 są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca nabył w 1997 r. udział w kamienicy. W 2007 r. podczas inwentaryzacji budynku okazało się, że posiadany przez Niego udział jest większy niż zajmowane mieszkanie. W dniu 05 marca 2007 r. Zainteresowany zawarł ze współwłaścicielem większościowym (aktem notarialnym) umowę przedwstępną darowizny lokalu użytkowego, który to lokal miał stanowić rekompensatę utraconej w chwili wyodrębnienia lokali powierzchni. Jako dodatkowe zabezpieczenie ustalono karę umowną. W związku z tym, że do zawarcia umowy przyrzeczonej nie doszło z przyczyn leżących po stronie współwłaściciela większościowego, Wnioskodawca skierował sprawę na drogę postępowania sądowego.

W dniu 17 grudnia 2008 r. sąd na podstawie art. 483 § 1 k.c. zasądził na rzecz Zainteresowanego kwotę odpowiadającą karze umownej, wynikającą z umowy przedwstępnej, na podstawie art. 481 § 1 k.c. odsetki od ww. kwoty, a także zwrot kosztów sądowych oraz zastępstwa adwokackiego – na podstawie art. 98 § 1 k.c. Po odwołaniu się strony pozwanej, sąd utrzymał wyrok w mocy i w efekcie w kwietniu, maju i lipcu 2010 r. (w trzech ratach) Wnioskodawca otrzymał zasądzone kwoty.

Uregulowania dotyczące kar umownych zawarte są w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.).

Przepis art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, iż można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kary umownej).

Kara umowna wynika z umowy cywilnoprawnej i nie została objęta katalogiem zwolnień przedmiotowych, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie jest bowiem odszkodowaniem, którego wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów ustaw lub z przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, wolne od podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Na podstawie ww. przepisu, ze zwolnienia korzystają tylko te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia.

Natomiast w przypadku gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania nie wynikają wprost z odrębnych ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych odrębnych ustaw, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowania takie korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a) i b) ustawy.

Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3b cytowanej ustawy wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

W przytoczonym powyżej przepisie art. 21 ust 1 pkt 3 i 3b wymieniono zwolnienia od podatku, stanowiące wyjątek od zasady powszechnego opodatkowania. Obowiązującym sposobem wykładni przepisu podatkowego jest wykładnia gramatyczna, zatem przepis ten, należy interpretować zgodnie z literalnym jego brzmieniem.

Wszystkie bowiem normy wprowadzające zwolnienia przedmiotowe mają charakter odstępstwa od zasady powszechności opodatkowania według jednakowych, tych samych dla każdego podatnika zasad, dlatego też nie można traktować ich rozszerzająco. Skoro zatem w art. 21 ust. 1 pkt 3 i pkt 3b ustawy jest mowa o „odszkodowaniu” to zwolnienie to nie może dotyczyć innego rodzaju świadczenia jakim jest ”kara umowna”.

Jakkolwiek na gruncie przepisów prawa cywilnego kara umowna pełni funkcję analogiczną do odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, to jednak równocześnie zasadniczo różni się ona od odszkodowania z uwagi na fakt, że należy się ona zawsze wtedy, gdy zaistnieją okoliczności uzasadniające postawienie zarzutu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania i to bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 K.c.). Obowiązek zapłaty kary umownej powstaje zatem niezależnie od tego, czy szkoda wystąpiła rzeczywiście i w jakiej wysokości.

O ile kara umowna jest kategorią, która wynika z ustaleń zawartych w umowach cywilnoprawnych i jej wystąpienie nie jest uzależnione od wystąpienia rzeczywistej szkody, o tyle instytucja odszkodowania wiąże się z pojęciem powstania i naprawienia szkody.

Nawiązując do powyższego cywilnoprawnego rozróżnienia – z jednej strony „odszkodowań”, a z drugiej strony „kar umownych” – ustawodawca w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przyjął rozwiązanie prawne, w myśl którego wolne od tego podatku są nie „kary umowne” lecz „odszkodowania i zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej”.

Nie można zatem uznać, że ustawodawca w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy zwalnia od podatku kary umowne, posługując się tym razem zupełnie innym pojęciem, tj. odszkodowaniem. Gdyby wolą ustawodawcy było umożliwienie podatnikom zwolnienia kar umownych od podatku – byłoby to wprost uregulowane w przepisie art. 21 ww. ustawy.

W odniesieniu do kwestii zwolnienia z opodatkowania zasądzonych prawomocnym orzeczeniem sądu odsetek za opóźnienie w zapłacie kary umownej tut. Organ podatkowy również nie podziela stanowiska Wnioskodawcy.

Instytucję odsetek reguluje art. 481 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej normy. W świetle powyższego odsetki za zwłokę (opóźnienie) stanowią świadczenie uboczne, niezależne od tego, czy i w jakim rozmiarze podatnik poniósł szkodę (krzywdę), a co za tym idzie odsetek za zwłokę nie można utożsamiać z naprawieniem szkody lub krzywdy.

Analizując powyższe należy zauważyć, iż nie można utożsamiać odsetek za zwłokę z odszkodowaniem (zadośćuczynieniem, naprawieniem szkody). Istota odszkodowania związana jest z naprawieniem szkody i stanowi instytucję odrębną od odsetek za zwłokę. Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego – są skutkiem nie wykonania zobowiązań.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewiduje zwolnienia od podatku odsetek od ww. świadczeń – zwalnia od opodatkowania jedynie wymienione w art. 21 ust. 1 pkt 3 – 3d odszkodowania lub zadośćuczynienia, tj. świadczenia polegające na naprawieniu szkody na rzecz poszkodowanego.

Natomiast, na zasadzie wyjątku w art. 21 ust. 1 pkt 95 ww. ustawy, zostały zwolnione z podatku jedynie odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń z tytułów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. stosunku służbowego, stosunku pracy, w tym spółdzielczego stosunku pracy, członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracy nakładczej, emerytury lub renty.

Mając na uwadze przytoczone powyżej przepisy prawa oraz przedstawiony we wniosku stan faktyczny stwierdzić należy, iż otrzymana przez Wnioskodawcę kara umowna, a także kwota odsetek, wypłaconych w związku z niedopełnieniem zobowiązań wynikających w umowy przedwstępnej, stanowią przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych.

Przychód ten Zainteresowany jest zobowiązany wykazać w zeznaniu podatkowym składanym za rok 2010 i opodatkować z pozostałymi dochodami osiągniętymi w roku podatkowym.

Jednocześnie, tut. organ informuje, że zgodnie z art. 14b § 1 ww. ustawy Ordynacja podatkowa Minister właściwy do spraw finansów publicznych, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną).

Mając powyższe na względzie, należy stwierdzić, iż interpretacje prawa podatkowego wydaje się wyłącznie na pisemny wniosek zainteresowanego i tylko w jego indywidualnej sprawie.

Z uwagi na to, że wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania kary umownej wraz z odsetkami zasądzonych orzeczeniem sądu, został złożony przez jednego ze współwłaścicieli mieszkania, zaznacza się, iż interpretacja nie wywiera skutku prawnego dla drugiego ze współwłaścicieli - żony Wnioskodawcy.

Należy dodać, iż załączone do wniosku dokumenty nie podlegały weryfikacji i analizie, w ramach wydanej interpretacji.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.