Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie
IPPP3/443-975/12-2/IG
z 6 grudnia 2012 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r. poz. 749) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 21.09.2012 r. (data wpływu 24.09.2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podstawy opodatkowania w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 24.09.2012 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie podstawy opodatkowania w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny i zdarzenie przyszłe:

Spółka S.A. (dalej: Bank” lub „Wnioskodawca”) jest bankiem z siedzibą w Polsce prowadzącym działalność na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r., Nr 72, poz. 665, z późn. zm.). W ramach prowadzonej działalności bankowej Wnioskodawca oferuje obszerny zakres produktów bankowych skierowanych do szerokiego kręgu klientów.

Większość czynności wykonywanych przez Bank objętych jest zwolnieniem z opodatkowania podatkiem od towarów i usług (dalej: „podatek VAT”), co wynika z treści art. 43 ust. 1 pkt 7 oraz 38-41 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054 z późn. zm., dalej: „ustawa o VAT”). Niemniej jednak Bank wykonuje również czynności opodatkowane podatkiem VAT.

W ramach prowadzonej działalności, Bank świadczy usługi dotyczące instrumentów pochodnych. W ramach świadczenia usług na rzecz swoich kontrahentów (dalej: „Kontrahenci”) Bank zawiera lub może zawierać następujące rodzaje (kategorie) transakcji, których przedmiotem są instrumenty pochodne zwane również derywatami, tj.:

• Opcje bez rzeczywistej dostawy instrumentu bazowego,
  

• Forward bez rzeczywistej dostawy instrumentu bazowego,
  

• Futures bez rzeczywistej dostawy instrumentu bazowego,
  

• FRA (Forward Rate Agreement),
  

• IRS (Interest Rate Swap),
  

• CIRS (Currency lnterest Rate Swap),
  

• OIS (Overnight Indexed Swap).
  
  
  

Poniżej Bank zamieszcza szczegółowy opis wymienionych Instrumentów pochodnych:

Opcje bez rzeczywistej dostawy instrumentu bazowego, czyli instrumenty finansowe dające ich posiadaczowi prawo do nabycia lub sprzedaży określonego instrumentu bazowego po z góry określonej cenie. W zależności od typu opcji, prawo to może być zrealizowane w dniu wygaśnięcia opcji, w dowolnym dniu od daty nabycia do daty jej wygaśnięcia opcji bądź w kilku ściśle określonych datach. Strona będąca wystawcą (sprzedawca) opcji jest natomiast zobowiązana do sprzedania lub zakupu danego instrumentu bazowego, jeżeli kontrahent uzna, że chce zrealizować prawa wynikające z posiadanej opcji (co ma miejsce, jeśli kontrahent uzna wykonanie opcji za opłacalne). Do realizacji opcji przez kontrahenta dochodzi, jeśli wskazana w ramach opcji cena jest z perspektywy kontrahenta korzystniejsza niż aktualna cena rynkowa. W przypadku opcji bez rzeczywistej dostawy instrumentu bazowego, rozliczenie opcji odbywa się nie poprzez faktyczną dostawę, lecz jedynie poprzez wypłatę na rzecz kontrahenta określonej kwoty, stanowiącej różnicę cen instrumentu bazowego, którego dotyczy opcja, Kwota ta jest wynikiem (zyskiem lub stratą) zrealizowanym w wyniku realizacji opcji. Kontrahent nabywając opcję płaci na rzecz wystawcy tzw. premię opcyjną, stanowiącą wynagrodzenie wystawcy z tytułu sprzedaży opcji.

Forward bez rzeczywistej dostawy instrumentu bazowego - transakcja zawierana przez Bank z kontrahentem, zobowiązująca jedną ze stron do zakupu, a drugą do sprzedaży określonej ilości instrumentu bazowego za określoną cenę w określonym dniu w przyszłości. Cena, po jakiej zostanie dokonana sprzedaż jak również wielkość transakcji zostają ustalone w momencie zawarcia transakcji. Realizacja transakcji polega wyłącznie na rozliczeniu finansowym tj. na zapłacie różnicy pomiędzy ceną określoną w umowie a ceną obowiązującą w dniu sprzedaży przez jedną ze stron tej umowy. W ramach transakcji nie dochodzi natomiast do dostawy instrumentu bazowego.

Futures bez rzeczywistej dostawy instrumentu bazowego tj. standaryzowana umowa zawarta między Bankiem a kontrahentem, zobowiązująca jedną ze stron do zakupu, a drugą do sprzedaży określonej ilości instrumentu bazowego, po wyznaczonej cenie, w przyszłości lub dokonania równoważnego rozliczenia finansowego. W przypadku transakcji zawieranych przez Bank rozliczenie transakcji następuje poprzez rozliczenie finansowe tj. jedna ze stron kontraktu (odpowiednio: kupujący, gdy cena instrumentu bazowego na rynku bieżącym jest niższa od ceny wynikającej z kontraktu; sprzedawca, gdy cena ta jest wyższa) zobowiązana jest do zapłaty różnicy pomiędzy ceną terminową instrumentu bazowego, a ceną na rynku bieżącym. Transakcje Futures są notowane na giełdzie i wyceniane na koniec każdego dnia.

FRA (Forward Rate Agreement) tj. kontrakty Forward na przyszłą wartość stopy procentowej. Kontrakty te zobowiązują i uprawniają strony umowy do wypłaty lub otrzymania w przyszłości określonej płatności odsetkowej, wynikającej z różnicy pomiędzy uzgodnioną stopą FRA, a stopą referencyjną (rynkową).

IRS (lnterest Rate Swap) tj. SWAP procentowy - umowa pomiędzy Bankiem a kontrahentem na zamianę w przyszłości stopy procentowej od umownej kwoty nominału w określonej walucie ze stopy procentowej zmiennej na stałą (bądź odwrotnie). W ramach kontraktu, w ustalonych okresach płatności, jedna ze stron zobowiązuje się do dokonywania na rzecz drugiej strony płatności swapowych według określonej z góry stałej stopy procentowej, natomiast druga strona zobowiązuje się do dokonywania płatności swapowych według zmiennej, rynkowej stopy procentowej ustalanej na początku każdego okresu umownego (np. WIBOR 1 M). W ramach kontraktu nie dochodzi do rzeczywistej wymiany kapitału, od którego obliczane są strumienie swapowe, a jedynie do wymiany płatności swapowych obliczanych w odniesieniu do określonego przez strony kapitału.

CIRS (Currency lnterest Rate Swap) tj. SWAP walutowo procentowy - umowa, w ramach której Bank i kontrahent umawiają się, że będą dokonywać wzajemnie na swoją rzecz płatności swapowych opartych o dwie różne stopy procentowe, przez ustalony okres, z ustaloną częstotliwością i od ustalonych nominałów w dwóch określonych walutach. Inaczej mówiąc - strony będą dokonywać zamiany stóp procentowych swoich zobowiązań lub należności w dwóch różnych walutach. Rozliczenie transakcji następuje poprzez wzajemną wymianę płatności odsetkowych. W wyniku z kontraktu CIRS nie jest przy tym uwzględniana ewentualna wymiana kapitałów w różnych walutach, która może wystąpić w kontraktach CIRS (uwzględniana jest ona w wyniku z wymiany walut).

OIS (Overnight Indexed Swap) tj. SWAP stopy procentowej stałej do zmiennej. W ramach kontraktu, jedna ze stron zobowiązuje się do dokonania na rzecz drugiej strony płatności swapowej według określonej z góry stałej stopy procentowej, natomiast druga strona zobowiązuje się do dokonania płatności swapowej według dziennej referencyjnej stawki jednodniowej. Jest to kontrakt wymiany dwóch przepływów pieniężnych. W ramach kontraktu nie dochodzi do rzeczywistej wymiany kapitału, od którego obliczane są strumienie swapowe, a jedynie do wymiany płatności swapowych obliczanych w odniesieniu do określonego przez strony kapitału.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych, podejmowanych przez Bank jako podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, obrotem dla celów VAT jest wynik (zysk) osiągnięty przez Bank w danym okresie rozliczeniowym z tytułu transakcji zrealizowanych w danym okresie na danej kategorii instrumentów pochodnych?

Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych, wynagrodzenie Banku jest ustalane w oparciu o wynik (tj. zysk lub stratę) osiągnięty w przyjętym okresie rozliczeniowym. Ustalenie wynagrodzenia (wyniku) Banku jest dokonywane, przy uwzględnieniu odpowiednich kategorii przychodowych i kosztowych dotyczących poszczególnych typów instrumentów pochodnych, na które składają się m.in. premie opcyjnie otrzymane/zapłacone, płatności odsetkowe otrzymane/zapłacone, strumienie płatności w danym okresie rozliczeniowym wynikające z rozliczania poszczególnych typów instrumentów pochodnych.

Osiągnięty wynik jest rozumiany jako zrealizowana w danym okresie rozliczeniowym różnica pomiędzy zaewidencjonowanymi przez Bank dodatnimi i ujemnymi strumieniami przepływów finansowych, w odniesieniu do poszczególnych typów instrumentów pochodnych.

Podstawa opodatkowania VAT usług finansowych - uwagi ogólne

Ustawa o VAT nie zawiera przepisów regulujących w sposób szczególny sposobu ustalania podstawy opodatkowania VAT w przypadku usług finansowych, w tym transakcji na instrumentach pochodnych. Powyższa kwestia nie została również uregulowana bezpośrednio na szczeblu wspólnotowym w przepisach Dyrektyw VAT, tj. VI Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstwa Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (zwanej dalej: „VI Dyrektywą”), zastąpionej z dniem 1 stycznia 2007 r. przez Dyrektywę 2006/112/Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego sytemu podatku od wartości dodanej (zwanej dalej: „Dyrektywą 2006/112/WE”).

W konsekwencji, zastosowanie znajdą ogólne przepisy regulujące sposób ustalania podstawy opodatkowania, w tym w szczególności art. 73 Dyrektywy 2006/112/WE oraz będący jego odpowiednikiem art. 29 ust. 1 ustawy o VAT.

Zgodnie z artykułem 73 Dyrektywy 2006/112/WE, w odniesieniu do dostaw towarów i świadczenia usług, podstawa opodatkowania obejmuje wszystko, co stanowi zapłatę otrzymaną lub którą dostawca lub usługodawca otrzyma w zamian za dostawę towarów lub świadczenie usług, od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z subwencjami związanymi bezpośrednio z ceną takiej dostawy lub świadczenia.

Odpowiednikiem wskazanego przepisu Dyrektywy 2006/112/WE jest art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszoną o kwotę należnego podatku.

Z zestawienia powyższych przepisów wynika, iż podstawą opodatkowania VAT (obrotem) jest wartość wynagrodzenia (świadczenia - zgodnie z terminologią stosowaną w ustawie o VAT), należnego usługodawcy lub dokonującemu dostawy towarów od nabywcy. Przepisy ustawy o VAT nie regulują jednakże w sposób szczegółowy, w jaki sposób należy ustalać wartość obrotu w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych. W tym zakresie kluczowe znaczenie ma zastosowanie prowspólnotowej wykładni regulacji ustawy o VAT, z uwzględnieniem wykładni przedstawionej przez TSUE. W orzeczeniu C-172/96 First National Bank of Chicago TSUE wskazał, iż generalną zasadą przy usługach finansowych jest ustalanie jako obrotu wyniku osiągniętego w danym okresie rozliczeniowym. W konsekwencji, w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych, zawieranych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, wynagrodzeniem (obrotem) Banku w odniesieniu do poszczególnych wskazanych w stanie faktycznym rodzajów instrumentów pochodnych jest wartość otrzymanych przez Bank przepływów finansowych, pomniejszona o wartość przepływów finansowych zapłaconych przez Bank na rzecz drugiej strony transakcji, tj. zysk uzyskany przez Bank na działalności w tym zakresie w danym okresie.

Podsumowując, wynagrodzeniem Banku (świadczeniem należnym od nabywcy - posługując się terminologią przepisów o podatku VAT) z tytułu realizacji wskazanych transakcji jest zysk osiągnięty na danej kategorii instrumentów pochodnych. Zysk ten stanowi odzwierciedlenie zarobku, który realizuje Bank w związku z zawieraniem tego typu transakcji. Zdaniem Wnioskodawcy, zarobek ten stanowi jednocześnie kwotę należną w rozumieniu Ustawy o VAT, z tytułu odpłatnego świadczenia przez Bank usług pośrednictwa finansowego, a zatem powinien być uwzględniany przez Bank jako obrót dla celów VAT.

Potwierdzenie stanowiska Banku w orzecznictwie polskich sądów administracyjnych

Bank podkreśla, iż prezentowane przez niego stanowisko znajduje potwierdzenie również w orzecznictwie polskich sądów administracyjnych. W tym zakresie należy w szczególności zwrócić uwagę na prawomocne orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego („WSA”) w Warszawie z dnia 21 listopada 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 1471/08), dotyczące określenia podstawy opodatkowania VAT m. in. w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych.

W wyroku tym WSA w Warszawie stanął na stanowisku, iż:

„Skoro podstawą opodatkowania jest całość świadczenia, to nie może być uznany za to świadczenie przedmiot poszczególnych usług (np. pożyczane pieniądze albo wymieniane waluty obce), lecz jedynie ta wartość dodana, która towarzyszy świadczonej usłudze. Kwota udzielonego, a następnie zwróconego kredytu, pożyczki, kwota wymienianej waluty, wartość akcji lub innych papierów wartościowych oraz wartość poszczególnych pochodnych instrumentów finansowych nie jest żadnym świadczeniem, które Bank otrzymuje z tytułu usług. Zwrot kredytu nie jest świadczeniem na rzecz Banku, nie jest nim też wartość środków podlegających wymianie w ramach transakcji swapu walutowego albo walutowo - procentowego. To, co stanowi rzeczywiste, realne, nowe świadczenie Banku, to zysk, marża, jaką Bank odnosi. Dlatego zasadnie wskazano w skardze, że podstawą opodatkowania powinien być ten ekwiwalent, czyli wynagrodzenie za obracanie pieniądzem w różnej formie”.

Warto zwrócić również uwagę na prawomocny wyrok WSA w Krakowie z dnia 9 lipca 2010 r. (sygn. akt I SA/Kr 752/10), w którym Sąd powołał się na stanowisko TSUE, zgodnie z którym „w przypadku transakcji wymiany walut, w której nie są naliczane opłaty lub prowizje w odniesieniu do konkretnych transakcji, podstawę opodatkowania rozumianej jako „wynagrodzenie” stanowi ogólny wynik transakcji dla usługodawcy w postaci dodatniej wartości spread w danym okresie czasu”. WSA zgodził się ze stanowiskiem strony skarżącej, „iż przepis art. 29 ust. 1 ustawy o VAT w zakresie usług pośrednictwa finansowego, przy uzyskiwaniu przez podatnika wynagrodzenia z tytułu poszczególnych transakcji należy interpretować w sposób wykazany w wyroku ETS”.

Także WSA w Warszawie w prawomocnym wyroku z dnia 11 sierpnia 2011 r. (sygn. akt SA/Wa 3307/10) stwierdził, że „powoływany przez Bank zasadnie wyrok ETS w sprawie C-172/96 First National Bank of Chicago wyraża generalną zasadę, iż przy usługach finansowych podstawą opodatkowania jest kwota wyniku w danym okresie rozliczeniowym”.

Również w ustnym uzasadnieniu prawomocnego wyroku z dnia 15 grudnia 2011 r. (sygn. akt III SA/Wa 1116/11) WSA W Warszawie wskazał, że ustalenie podstawy opodatkowania jako zysku zrealizowanego na danej kategorii instrumentów pochodnych na koniec danego okresu rozliczeniowego jest prawidłowe. W ocenie Sądu, ze względu na brak przepisów, które doprecyzowałyby sposób ustalenia podstawy opodatkowania w opisanej sytuacji, należy zastosować sposób przedstawiony przez TSUE w orzeczeniu C-172/96, w którym przedstawione powyżej stanowisko znajduje potwierdzenie. Sąd uzasadnił ten wniosek podobieństwem pomiędzy transakcjami dokonywanymi na rynku walut i na rynku instrumentów pochodnych.

Potwierdzenie stanowiska Banku w interpretacjach indywidualnych wydanych przez organy administracji podatkowej

Powyżej prezentowane stanowisko zostało zaprezentowane w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 23 lutego 2011 r. (sygn. IPPP2/443-945/10-2/IG), zgodnie z którą „zysk zrealizowany na wskazanych instrumentach pochodnych (...) stanowi odzwierciedlenie zarobku, który realizuje Bank w związku z zawieraniem tego typu transakcji. (...) zarobek ten („consideration”) stanowi jednocześnie kwotę należną w rozumieniu Ustawy o VAT, z tytułu odpłatnego świadczenia przez Bank usług pośrednictwa finansowego, a zatem powinien być uwzględniany przez Bank jak obrót dla celów VAT.”

Również w interpretacji indywidualnej z dnia 27 stycznia 2011 r., wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie (sygn. IPPP1-443-543/07-24/11/S/AK) organ podatkowy potwierdził, że „za uzasadnione należy uznać uwzględnienie w wartości obrotu, a tym samym w wartości podstawy opodatkowania VAT łącznego wyniku realizowanego przez Bank, w przyjętych dla poszczególnych instrumentów stosownych okresach rozliczeniowych, na wskazanych powyżej transakcjach finansowych.”

Stanowisko, zgodnie z którym obrotem dla celów VAT jest wynik (zysk) osiągnięty przez Bank z tytułu transakcji na danej kategorii instrumentów pochodnych zajął również Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 13 października 2011 r. (sygn. IPPP1/443-1397/11-2/AW). Analogiczne stanowisko przyjął również Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w wydanej 9 marca 2011 r. interpretacji indywidualnej (sygn. IBPP2/443-1106/10/WN).

PODSUMOWANIE

Reasumując, w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych, podejmowanych przez Bank jako podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, obrotem dla celów VAT jest wynik (zysk) osiągnięty przez Bank w danym okresie rozliczeniowym z tytułu transakcji zrealizowanych w tym okresie na danej kategorii instrumentów pochodnych, tj:

• Opcje bez rzeczywistej dostawy Instrumentu bazowego,
  

• Forward bez rzeczywistej dostawy instrumentu bazowego,
  

• Futures bez rzeczywistej dostawy instrumentu bazowego,
  

• FRA (Forward Rate Agreement),
  

• IRS (Interest Rate Swap),
  

• CIRS (Currency Interest Rate Swap),
  

• OIS (Overnight Indexed Swap).
  
  
  

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia przedstawionego w stanie faktycznym oraz zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – tj. Dz. U. z 2012r. poz. 270). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.