Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
IBPP1/4512-188/16/ES
z 7 czerwca 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) oraz § 2 i § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. z 2015 r. poz. 643) – Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 25 lutego 2016 r. (data wpływu 8 marca 2016 r.), uzupełnionym pismem z 12 maja 2016 r. (data wpływu 17 maja 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania usługi udzielania nieodpłatnych porad prawnych – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 8 marca 2016 r. do tut. organu wpłynął ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania usługi udzielania nieodpłatnych porad prawnych.

Ww. wniosek został uzupełniony pismem z 12 maja 2016 r. (data wpływu 17 maja 2016 r.), będącym odpowiedzią na wezwanie tut. organu z 29 kwietnia 2016 r.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Kancelaria Radcy Prawnego (…). W związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2016 r. ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej Wnioskodawca otrzymał do obsługi 1 punkt udzielania nieodpłatnych porad prawnych w D. W dniu 28 grudnia 2015 r. Wnioskodawca zawarł umowę zlecenia z Powiatem … do prowadzenia ww. punktu w D. Porady udzielane są 1 raz w tygodniu, w godzinach 9-13. Stanowisko pracy (pokój, internet, telefon itd.) zapewnia Urząd Gminy w D. Porady udzielane w ramach ww. punktu nieodpłatnych porad prawnych są udzielane osobom uprawnionym zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej. Za porady Wnioskodawca od osób korzystających z nich nie otrzymuje wynagrodzenia. Wnioskodawca otrzymuje wynagrodzenie (…) zł brutto od Powiatu (…) .

W odpowiedzi na wezwanie Wnioskodawca podał, że:

1. Wnioskodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT od dnia 3 marca 2016 r. z tytułu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej - Kancelaria Radcy prawnego.
2. Czynności o których mowa we wniosku nie stanowią przychodów wymienionych w art. 12 pkt 1-6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
3. Wnioskodawcę ze zlecającym tj. Starostwem powiatowym w (…) łączy umowa zlecenia zawarta na czas określony od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. Wynagrodzenie takie jest przychodem uzyskiwanym na podstawie umowy zawartej w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę pozarolniczej działalności gospodarczej, a więc nie - stanowi przychodu, o którym mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1999 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
4. Na pytanie tut. Organu o treści: „Kto ponosi ryzyko gospodarcze za ww. czynności udzielania porad prawnych wykonywane przez Wnioskodawcę? Czy Powiat będzie brał na siebie jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za ww. czynności wykonywane przez Wnioskodawcę? Czy też Wnioskodawca ww. czynności wykonuje na własne ryzyko i własną odpowiedzialność?”, Wnioskodawca odpowiedział: „Ryzyko gospodarcze (ekonomiczne) rozumiane jest przez Wnioskodawcę jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub po prostu niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty przez Wnioskodawcę. Wobec powyższego ryzyko gospodarcze Wnioskodawca ponosi tylko w zakresie odpłatnych usług świadczonych w ramach prowadzonej przez siebie Kancelarii Radcy Prawnego (…). Wnioskodawca nie ponosi ryzyka gospodarczego w ramach wykonywania czynności udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, gdyż od osób uprawnionych, którym Wnioskodawca świadczy pomoc prawną nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za usługę, której są beneficjentami. Wynagrodzenie Wnioskodawca otrzymuje od Powiatu niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się po pomoc prawną do punktu nieodpłatnej pomocy prawnej.”
   

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy udzielanie nieodpłatnych porad prawnych na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej podlega opodatkowaniu podatkiem VAT w wysokości 23%?

Zdaniem Wnioskodawcy (stanowisko ostatecznie sformułowane w piśmie z 12 maja 2016 r.), świadczenie usług polegające na udzielaniu przez Wnioskodawcę nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej na podstawie umowy zlecenie zawartej z Powiatem jako Zamawiającym, za co Wnioskodawca pobiera wynagrodzenie od Powiatu, nie jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług tj. podatkiem VAT. Wnioskodawca uzasadnia to następująco.

Zasadą jest, że świadczenie usług prawnych jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług (tj. podatkiem VAT). Wynika to z art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.). Podatnikiem z tytułu świadczenia usług prawnych czyli pomocy prawnej będzie każdy radca prawny prowadzący działalność gospodarczą. Również Wnioskodawca jest podatnikiem podatku VAT. Jednak zdaniem Wnioskodawcy nie każda czynność rozumiana zgodnie z przepisami prawa cywilnego jako świadczenie usług będzie opodatkowana podatkiem VAT. Chodzi tu o świadczenie usług polegające na udzielaniu nieodpłatnych porad prawnych osobom uprawnionym w zakresie i zgodnie z ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, za które Wnioskodawca pobiera wynagrodzenie od Powiatu na podstawie umowy zlecenie.

Wnioskodawca powołał się na następujące orzeczenia:

• Trybunału Sprawiedliwości UE: C-16/93, C-89/81, C-154/80, C-276/97, C-358/97;
• Naczelnego Sądu Administracyjnego (orzeczenie z dnia 12 czerwca 2013 r. sygn. akt I FSK 1128/12, orzeczenie z 18 kwietnia 2013 r. sygn. akt I FSK 942/12, orzeczenie z dnia 31 stycznia 2013 r. sygn. akt I FSK 289/12, orzeczenie z dnia 19 grudnia 2012 r. sygn. akt I FSK 273/12, orzeczenie z dnia 5 listopada 2014 r. sygn. akt I FSK 1540/13).
  
  

Wnioskodawca stwierdza, że czynności świadczenia usług prawniczych za wynagrodzeniem podlegać będą opodatkowaniu podatkiem VAT tylko wtedy, kiedy:

• istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, a wynagrodzenie zostaje przekazane w zamian za usługę świadczoną na rzecz usługobiorcy;
• istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy usługi;
• wartość świadczenia wzajemnego daje się wyrazić w pieniądzu, a odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem.
  
  

W przypadku świadczenia usług w postaci udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, powyższe warunki nie są spełnione co oznacza, że takie usługi nie są usługami opodatkowanymi podatkiem VAT.

Usługobiorcą będzie każda z osób uprawnionych do udzielenia jej nieodpłatnej pomocy prawnej, natomiast usługodawcą będzie radca prawny, który udziela danej osobie nieodpłatnej pomocy prawnej, a zatem Wnioskodawca. Powiat, który zleca Wnioskodawca na podstawie umowy zlecenie wykonania zadania polegającego na udzieleniu nieodpłatnej pomocy prawnej nie jest usługobiorcą w sensie, że nie jest podmiotem, któremu Wnioskodawca świadczy usługi prawne w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej. Realnie świadczącym pomoc prawną jest radca prawny, a więc Wnioskodawca, który swoje czynności wykonuje za wynagrodzeniem, które z kolei otrzymuje od Powiatu. Procedura ta wynika bezpośrednio z ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz.U. z 2015 r, poz. 1255 z późn. zm.).

Powiat nie jest beneficjentem usług świadczonych przez Wnioskodawcę. Beneficjentem tych usług są osoby uprawnione zgłaszające się do punktu nieodpłatnej pomocy prawnej, w którym pomocy takiej udziela Wnioskodawca. Istotne, że między usługodawcą czyli Wnioskodawcą a usługobiorcą czyli osobą uprawnioną do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej nie zachodzi żaden związek prawny, żadna relacja prawna.

Wnioskodawca za udzieloną poradę prawną nie otrzymuje od usługobiorcy żadnego wynagrodzenia, o czym wspomniano wyżej. Wynagrodzenie Wnioskodawca otrzymuje od Powiatu, a zatem nie od beneficjenta świadczonej przez siebie usługi. Nie dochodzi więc do powstania świadczenia wzajemnego. Zatem warunek pierwszy, o którym mowa powyżej, a którego ziszczenie niezbędne jest do uznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej za usługę opodatkowaną podatkiem VAT, nie jest spełniony.

Kolejna kwestia to okoliczność, że świadczenie usług w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej nie spełnia również tego warunku, że odpłatność za otrzymane świadczenie musi pozostawać w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana podatkiem VAT. Powiat nie ma wpływu na to, ile razy Wnioskodawca w danym dniu udzieli porad prawnych. Nie ma również wpływu na treść świadczonej pomocy prawnej. Powiat nie zna treści świadczonej pomocy prawnej. Nie występuje więc sytuacja taka, że wynagrodzenie jakie Wnioskodawca otrzymuje od Powiatu pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana VAT, a więc świadczeniem usług w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej. Wynagrodzenie Wnioskodawcy nie zależy od liczby udzielonych porad prawnych, ani też od ich treści, ale wyłącznie od liczby godzin udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, niezależnie więc od tego ile w danej godzinie osób zostanie obsłużonych czyli ilu porad prawnych w ciągu godziny Wnioskodawca udzieli. Wynagrodzenie jakie otrzymuje od Powiatu Wnioskodawca, a raczej sposób jego naliczania nie wykazuje związku z treścią usługi. Co więcej, osoba uprawniona, która zgłasza się do punktu nieodpłatnej pomocy prawnej w celu uzyskania porady prawnej, a więc usługobiorca, nie jest stroną umowy, na podstawie której Wnioskodawca, świadczy nieodpłatną pomoc prawną i pobiera za to wynagrodzenie od Powiatu. Ponadto osoba taka nie jest oznaczona w momencie zawierania umowy zlecenie, a jej identyfikacja dla treści umowy zlecenie nie jest istotna.

Sumując Wnioskodawca nie świadczy pomocy prawnej na rzecz Powiatu. Beneficjentem usług świadczonych przez Wnioskodawcę są osoby uprawnione do nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej. Otrzymywane przez Wnioskodawcę wynagrodzenie od Powiatu nie wykazuje bezpośredniego związku z usługą świadczoną na rzecz beneficjenta nieodpłatnej pomocy prawnej. Beneficjent za usługę prawną nie uiszcza żadnego wynagrodzenia Wnioskodawca, w związku z czym nie dochodzi do powstania jakiegokolwiek związku prawnego pomiędzy usługodawcą. W związku z powyższym w przypadku świadczenia usług w ramach udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej nie są spełnione warunki, o których mowa w przywołanych wyżej orzeczeniach sądowych, a których dopiero łączne występowanie generuje opodatkowanie takiej usługi podatkiem od towarów i usług.

Zatem, zdaniem Wnioskodawcy - świadczenie usług polegające na udzielaniu przez Wnioskodawcę nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej na podstawie umowy zlecenie zawartej z Powiatem jako Zamawiającym, za co Wnioskodawca pobiera wynagrodzenie od Powiatu, nie jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług w wysokości 23%.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez sprzedaż – w myśl art. 2 pkt 22 ustawy – należy rozumieć odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Powołany wyżej przepis wskazuje, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności, bądź sytuacji. Należy jednak zauważyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. Zatem czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym, związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Tak więc, aby uznać dane świadczenie za odpłatne świadczenie musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie.

Pojęcie odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług łączy się ściśle z pojęciem „wynagrodzenie”, które jest należne z tytułu jego świadczenia na rzecz nabywcy (usługobiorcy).

O wynagrodzeniu w ramach danej sprzedaży można mówić, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem będącym świadczeniem wzajemnym. Dostawcę towarów lub usługodawcę musi łączyć z odbiorcą stosunek prawny, z którego wynika obowiązek dostawy towarów lub świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia (świadczenia wzajemnego). Za dokonanie tych czynności, wynagrodzenie musi być wyrażalne w pieniądzu, co jednak nie oznacza, że musi mieć ono postać pieniężną, gdyż wynagrodzenie (odpłatność) jako świadczenie wzajemne może również przybrać postać rzeczową (zapłatą za towar lub usługę może być inny towar lub usługa), albo mieszaną (zapłata w części pieniężna, a w części rzeczowa). Innymi słowy musi istnieć możliwość określenia ceny wyrażonej w pieniądzu w stosunku do świadczenia wzajemnego stanowiącego wynagrodzenie za dostawę towarów lub świadczenie usług.

Wynagrodzenie jako świadczenie wzajemne musi stanowić pewną wartość subiektywną, ponieważ podstawą opodatkowania jest świadczenie (wynagrodzenie) faktycznie otrzymane (należne), a nie wartość ustalana według kryteriów obiektywnych. Wynagrodzenie takie powinno pozostawać jednak w proporcji do uzyskanej w zamian korzyści, a więc być ekwiwalentne wobec dostarczanego towaru lub świadczonej usługi.

Ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje, co należy rozumieć przez czynność odpłatną jednakże kwestia ta była niejednokrotnie przedmiotem rozpatrzenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Jak zauważył TSUE w wyroku C-102/86 Apple & Pear Development Council v. Commissioners of Customs & Excise „czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem”. Należy też zwrócić uwagę na wyrok C-16/93 pomiędzy R.J Tolsma v. Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, gdzie Trybunał zauważył, że czynność „podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy”. Z kolei w orzeczeniu z dnia 5 lutego 1981 r., C-154/80 Staatssecretaris van Financien v. Stowarzyszenie spółdzielcze „Cooperatieve Aardappelenbewaarplaats GA” Trybunał stwierdził, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Zatem pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z przepisem art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2015 r., poz. 1255) adwokat lub radca prawny udziela nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem.

Jak wynika z art. 6 ust. 2 cyt. wyżej ustawy, umowa zawiera w szczególności:

1. wskazanie miejsca i czasu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej,
2. określenie wynagrodzenia za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej,
3. określenie sposobu korzystania z lokalu, w którym będzie usytuowany punkt nieodpłatnej pomocy prawnej,
4. wskazanie niezbędnych urządzeń technicznych, w tym zapewniających dostęp do bazy aktów prawnych umożliwiający udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej,
5. zasady zapewnienia dostępu do bazy aktów prawnych umożliwiającego udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej,
6. zasady zapewniania przez adwokata lub radcę prawnego zastępstwa w przypadku, gdy nie będzie on w stanie osobiście udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej,
7. zasady jej rozwiązania.
   
   

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej zadanie polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej realizowanym przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie.

Z powyższego wynika, że udzielanie pomocy prawnej na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, która jest bezpłatna dla beneficjenta, nie stanowi nieodpłatnej czynności dla podmiotu świadczącego tego rodzaju pomoc prawną, bowiem za taką usługę usługodawca otrzyma wynagrodzenie od jednostki samorządu terytorialnego - powiatu.

W świetle przytoczonych wyżej regulacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, usługa świadczona przez Wnioskodawcę, która jest bezpłatna dla beneficjenta, ale za którą Wnioskodawca otrzymuje wynagrodzenie od powiatu, stanowi odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, świadczone w ramach działalności gospodarczej usługodawcy.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Pod pojęciem działalności gospodarczej, na podstawie art. 15 ust. 2 tej ustawy rozumie się wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W świetle art. 15 ust. 3 ww. ustawy za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1. z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.);
2. (uchylony);
3. z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
   
   

Z zakresu podmiotowego ustawy o podatku od towarów i usług wyłączone zostały podmioty osiągające przychody, o których stanowi art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jednocześnie przepis art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług przewiduje niezbędny warunek, aby czynności osoby fizycznej nie były uznawane za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Warunek ten dotyczy związania wykonującego czynność ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności. Oznacza to, że wyłączenie z opodatkowania jest możliwe tylko wówczas kiedy przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych a stosunek prawny istniejący pomiędzy zleceniodawcą a zleceniobiorcą, oprócz wynagrodzenia oraz warunków wykonywania czynności będzie określał odpowiedzialność tego pierwszego względem osób trzecich. Przy czym, kryteria te muszą zostać spełnione łącznie.

Z wniosku wynika, że wynagrodzenie jakie Wnioskodawca otrzyma od powiatu nie stanowi przychodów wymienionych w art. 12 pkt 1-6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ponadto Wnioskodawca podał, że wynagrodzenie takie jest przychodem uzyskiwanym na podstawie umowy zawartej w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę pozarolniczej działalności gospodarczej, a więc nie stanowi przychodu, o którym mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1999 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W związku z powyższym nie może być mowy w przedmiotowej sprawie o wyłączeniu przedmiotowych czynności z działalności gospodarczej na podstawie art. 15 ust. 3 ustawy o VAT. Wykonywane przez Wnioskodawcę czynności są natomiast opodatkowanymi czynnościami wpisującymi się w zakres prowadzonej działalności gospodarczej.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika bowiem, że Wnioskodawca jest radcą prawnym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą (Kancelaria Radcy prawnego), zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT od dnia 3 marca 2016 r. W dniu 28 grudnia 2015 r. Wnioskodawca zawarł umowę zlecenia z Powiatem do prowadzenia 1 punktu udzielania nieodpłatnych porad prawnych. Umowa została zawarta na czas określony od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. Porady udzielane są 1 raz w tygodniu, w godzinach 9-13. Stanowisko pracy (pokój, internet, telefon itd.) zapewnia Urząd Gminy. Za porady Wnioskodawca od osób korzystających z nich nie otrzymuje wynagrodzenia. Wnioskodawczyni otrzymuje wynagrodzenie od Powiatu.

Z art. 5 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej wynika, że nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski, natomiast z art. 6 ust. 2 pkt 6 ww. ustawy wynika, że umowa z powiatem zawiera m. in. zasady zapewniania przez adwokata lub radcę prawnego zastępstwa w przypadku, gdy nie będzie on w stanie osobiście udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej.

Ponadto zgodnie z art. 7 ust. 1 ww. ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, adwokat lub radca prawny dokumentuje w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez podanie informacji dotyczących czasu trwania i formy oraz dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc.

Kartę nieodpłatnej pomocy prawnej oraz oświadczenia, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 6 oraz ust. 3 i 4, adwokat lub radca prawny przekazuje staroście do dziesiątego dnia następnego miesiąca kalendarzowego w sposób uniemożliwiający powiązanie karty nieodpłatnej pomocy prawnej z oświadczeniem osoby uprawnionej (art. 7 ust. 2 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej).

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. (Dz.U. z 2016 r. poz. 233), wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej.

Jak stanowi art. 41 cyt. ustawy, do zadań samorządu należy w szczególności:

1. udział w zapewnianiu warunków do wykonywania ustawowych zadań radców prawnych;
2. reprezentowanie radców prawnych i aplikantów radcowskich oraz ochrona ich interesów zawodowych;
3. współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu prawa;
4. przygotowywanie aplikantów radcowskich do należytego wykonywania zawodu radcy prawnego oraz doskonalenie zawodowe radców prawnych;
5. nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu przez radców prawnych i aplikantów radcowskich;

5a. współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego w zapewnianiu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, o której mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz.U. poz. 1255);

6. prowadzenie badań w zakresie funkcjonowania pomocy prawnej.
   
   

W myśl art. 22₇ ust. 1 ww. ustawy, radca prawny podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 4 ust. 1 i art. 6 ust. 1.

W świetle art. 22₈ tej ustawy, Minister właściwy do spraw instytucji finansowych, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Radców Prawnych oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa w art. 22₇, termin powstania obowiązku ubezpieczenia oraz minimalną sumę gwarancyjną, biorąc w szczególności pod uwagę specyfikę wykonywanego zawodu oraz zakres realizowanych zadań.

Zgodnie natomiast z art. 64 ust 1a ustawy o radcach prawnych, radcowie prawni podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o którym mowa w art. 22₇ ust. 1, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22₈.

Dlatego też w rozpatrywanej sytuacji należy stwierdzić, iż usługi pomocy prawnej świadczone przez Wnioskodawcę stanowią odpłatne usługi, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i są one realizowane przez Wnioskodawcę jako podatnika podatku VAT, o którym mowa w art. 15 ust. 1 tej ustawy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zdefiniowanej w art. 15 ust. 2 ww. ustawy.

Odnosząc się natomiast do twierdzeń Wnioskodawcy, iż w przedmiotowej sprawie powiat, który zleca Wnioskodawcy na podstawie umowy zlecenie wykonanie zadania polegającego na udzieleniu nieodpłatnej pomocy prawnej nie jest usługobiorcą, należy wyjaśnić, że zgodnie z cyt. wyżej art. 8 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej zadanie polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej realizowanym przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie. Z powyższego wynika zatem, że ostatecznym odbiorcą usługi świadczonej przez radcę prawnego na podstawie umowy o udzielenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej jest powiat, który poprzez zawarcie ww. umowy realizuje zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej, wynikające z cyt. wyżej przepisu, a zatem radca prawny świadczy pomoc prawną na rzecz powiatu, czyli w istocie zleceniodawcy, a otrzymywane przez Wnioskodawcę - usługodawcę wynagrodzenie wykazuje bezpośredni związek ze świadczoną usługą.

Z powyższego wynika zatem, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej przez Wnioskodawcę na podstawie przepisów przewidzianych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej dla Wnioskodawcy stanowi w istocie odpłatne świadczenie usług zatem podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i nie jest możliwe zastosowanie wyłączenia spod regulacji ustawy o VAT.

Kwestię wysokości opodatkowania reguluje art. 41 ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1 ustawy.

Na mocy art. 146a pkt 1 ww. ustawy w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Należy zauważyć, że zarówno w treści ustawy o podatku od towarów i usług, jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi bądź zwolnienie od podatku.

Jednakże ani ustawa o podatku od towarów i usług, ani przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, nie przewidują opodatkowania stawkami obniżonymi bądź zwolnienia od podatku usługi pomocy prawnej udzielanej przez Wnioskodawcę (radcę prawnego), zatem czynność ta podlega opodatkowaniu 23% stawką podatku od towarów i usług zgodnie z treścią art. 41 ust. 1 w związku z art. 146a pkt 1 ustawy o VAT.

Mając powyższe na uwadze, stanowisko Wnioskodawcy, iż świadczenie usług polegające na udzielaniu przez Wnioskodawcę nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej na podstawie umowy zlecenie zawartej z Powiatem jako Zamawiającym, za co Wnioskodawca pobiera wynagrodzenie od Powiatu, nie jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług w wysokości 23%, należało uznać za nieprawidłowe.

Należy również zaznaczyć, że Wnioskodawca we własnym stanowisku wymienił orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej: C-16/93, C-89/81, C-154/80, C-276/97, C-358/97 nie wskazując w jaki sposób i w jakim zakresie wyroki te są adekwatne do sytuacji Wnioskodawcy i potwierdzają jego stanowisko w sprawie.

Na podstawie wyroków Trybunału Sprawiedliwości (np. wyrok z 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93, wyrok z 1 kwietnia 1982 r. w sprawie C-89/81, wyrok z 5 lutego 1980 r. w sprawie C-154/80 czy w sprawie C-276/97, C-358/97) formułowane jest ogólne stanowisko, że za świadczenie usług za wynagrodzeniem, a więc czynność podlegającą opodatkowaniu VAT uważane mogą być relacje, w których:

• istnieje jakiś związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne,
• wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy,
• istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi,
• odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem,
• istnieje możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.
  
  

Mając powyższe na uwadze, ww. wyroki TSUE potwierdzają argumentację tut. Organu wyrażoną w niniejszej interpretacji, w której stanowisko Wnioskodawcy uznaje się za nieprawidłowe. Poza tym Organ w procesie dokonywania wykładni prawa podatkowego powołał dwa z wymienionych przez Wnioskodawcę wyroków TSUE tj.: C-16/93 i C-154/80 celem poparcia stanowiska Organu.

Końcowo należy również podkreślić, iż na ocenę prawidłowości przedmiotowej kwestii nie mogą wpłynąć powołane przez Wnioskodawcę orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, bowiem stanowią one rozstrzygnięcia w konkretnych sprawach, osądzonych w określonych stanach faktycznych. Ponadto należy zauważyć, że powołane przez Wnioskodawcę wyroki zapadły na tle innych niż u Wnioskodawcy stanów faktycznych, ponieważ dotyczyły one:

• I FSK 1128/12 - rozliczeń w ramach Konsorcjum,
• I FSK 942/12 - opodatkowania i odliczenia podatku VAT z tytułu świadczenia usług w postaci ulg resortowych,
• I FSK 289/12 - opodatkowania czynności przekazania współwłaścicielowi przychodu z tytułu czynszów uzyskanych od najemców nieruchomości,
• I FSK 273/12 - traktowanie wynagrodzenia za wykonanie określonego obrotu (premia od obrotu) jako usługi podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT,
• I FSK 1540/13 - rozliczenia poniesionych przez spółkę nakładów na cudzym gruncie,zatem nie można rozstrzygnięć w nich zawartych przenosić na grunt niniejszej sprawy.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78 poz. 483 ze zm.) w swoim rozdziale III określa zamknięty katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Nie przewiduje on takiej mocy dla orzecznictwa sądowego (w Polsce nie obowiązuje system precedensów sądowych). W związku z powyższym, nie negując orzecznictwa, jako cennego źródła w zakresie wskazywania kierunków wykładni norm prawa, należy zauważyć, że moc obowiązująca wyroków zamyka się w obrębie spraw, w których zostały wydane.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Zaznaczyć należy, że niniejsza interpretacja indywidualna traci ważność w przypadku zmiany któregokolwiek z elementów przedstawionego stanu faktycznego lub zmiany stanu prawnego.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.