2017.08.21 - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0111-KDIB1-2.4010.199.2017.1.BG
z 21 sierpnia 2017 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 201 ze zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z 21 czerwca 2017 r. (data wpływu 27 czerwca 2017 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej m.in. podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu wydatków związanych z prowadzeniem postępowań sądowych, tj. wydatków na:

koszty sądowe i obsługę prawną postępowania sądowego (zarówno w postępowaniach wygrywanych, jak i przegrywanych przez Wnioskodawcę),
zwrot klientowi poniesionych przez niego kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę),
zwrot klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę),
odsetki od zwracanej klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę) (pytanie oznaczone we wniosku nr 3)

-jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 27 czerwca 2017 r. wpłynął do organu wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej m.in. podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z prowadzeniem postępowań sądowych.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia różnego rodzaju usług wspierających przedsiębiorców w prowadzeniu biznesu. Wnioskodawca świadczy usługi na rzecz bardzo wielu podmiotów (zarówno mikro, małych, średnich, jak i dużych przedsiębiorców).

W ramach prowadzonej działalności Wnioskodawca zawiera bardzo dużo umów o świadczenie usług z klientami (w skali roku będą to nawet tysiące umów).

Umowy o świadczenie usług mogą być zawierane w następujący sposób:

w formie papierowej (umowa jest zawierana w formie pisemnej i jest podpisana przez Wnioskodawcę oraz klienta albo jego przedstawiciela),
w formie elektronicznej (umowa jest zawierana drogą elektroniczną, a oświadczenie woli klienta jest składane drogą elektroniczną; zawarcie umowy w formie elektronicznej ma miejsce, gdy klient otrzymuje od Wnioskodawcy maila z ofertą i odpowiada na niego mailowo „potwierdzam” albo gdy klient w odpowiedzi na otrzymaną ofertę przesyła do Wnioskodawcy maila ze skanem podpisanej umowy),
w formie telefonicznej (umowa jest zawierana w formie ustnej, a oświadczenie woli klienta jest składane pracownikowi Wnioskodawcy w czasie rozmowy telefonicznej).

Wnioskodawca jest czynnym podatnikiem VAT. Wnioskodawca prowadzi księgi rachunkowe.

Sytuacje związane z zawieraniem umów.

W związku z bardzo dużą ilością umów oraz zróżnicowanym trybem ich zawierania u Wnioskodawcy występuje pewien mały odsetek sytuacji, w których klient uważa, że nie doszło do skutecznego zawarcia umowy albo doszło do zawarcia umowy, a następnie wystąpiły okoliczności w wyniku których umowa nie powinna być wykonywana. Wnioskodawca stara się, aby takie sytuacje nie występowały, ale ze względu na ilość zawieranych umów oraz liczbę zaangażowanych w to pracowników całkowite wyeliminowanie takich przypadków jest niemożliwe.

Szczegółowo mogą to być następujące sytuacje:

umowa została zawarta (oświadczenie woli zostało złożone) przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,
umowa została zawarta z osobą nieuprawnioną (z osobą niebędącą klientem albo z osobą nieuprawnioną do reprezentowania klienta),
umowa została zawarta pod wpływem błędu (klienta wprowadzono w błąd co do okoliczności związanych ze świadczeniem usług),
umowę uznano za zawartą pomimo braku akceptacji klienta albo przy niejednoznacznej akceptacji klienta (dotyczy umów zawieranych w formie telefonicznej),
przy zawieraniu umowy treść warunków umowy lub inne fragmenty umowy przeczytano niewyraźnie lub z istotnymi zaniedbaniami (dotyczy umów zawieranych w formie telefonicznej),
brak jest zarejestrowanej rozmowy lub fragmentu rozmowy w której następuje zawarcie umowy (dotyczy umów zawieranych w formie telefonicznej),
przy zawieraniu umowy klientowi złożono zapewnienie, że może odstąpić od umowy (dotyczy umowy zawartej między przedsiębiorcami na warunkach odstąpienia takich, jak w przypadku umów konsumenckich),
umowa została zawarta z zastrzeżeniem warunku, ale warunek ten nie został spełniony.

Wszystkie ww. sytuacje będą w dalszej części wniosku o interpretację określane zbiorczo jako „sytuacje związane z zawieraniem umów”.

W praktyce prowadzonej działalności gospodarczej, jeśli umowa zostanie uznana przez Wnioskodawcę za zawartą i wprowadzona do systemu informatycznego, to klient ma już możliwość zalogowania się na stronie internetowej i skorzystania z usług, a Wnioskodawca wystawia faktury za świadczenie usług. Od razu albo po jakimś czasie klient uznaje, że wystąpiła jedna z sytuacji związanych z zawieraniem umów i składa reklamację. Klient wskazuje w reklamacji jedną z sytuacji związanych z zawieraniem umów oraz stwierdza, że w jego ocenie, z prawnego punktu widzenia, umowa z Wnioskodawcą jest niezawarta, nieważna albo bezskuteczna (w zależności od tego, o którą konkretnie sytuację chodzi). Dział reklamacji rozpoznaje zgłoszenie klienta i może uznać je za uzasadnione.

W związku ze wskazanymi sytuacjami związanymi z zawieraniem umów, z prawnego punktu widzenia, umowa o świadczenie usług między Wnioskodawcą a klientem może być uznana przez dział reklamacji za niezawartą, nieważną albo bezskuteczną. Dojdzie do sytuacji, w której z prawnego punktu widzenia Wnioskodawca nie miał obowiązku świadczenia usług na podstawie takiej „umowy”. Z drugiej strony będzie to sytuacja, w której klient nie miał obowiązku zapłaty wynagrodzenia za usługi, a Wnioskodawcy nie przysługuje roszczenie o zapłatę tego wynagrodzenia. Jeśli taka zapłata została już dokonana przez klienta, to Wnioskodawca dokona jej zwrotu.

Mając na uwadze całokształt przedstawionych okoliczności, a przede wszystkim fakt, że z prawnego punktu widzenia Wnioskodawcy nie przysługuje wynagrodzenie za świadczenie usług, to po reklamacji złożonej przez klienta, w wyniku rozpatrzenia której wyszły na jaw wskazane sytuacje związane z zawieraniem umów, Wnioskodawca zamierza w całości korygować faktury wystawione na rzecz klientów za usługi (w istotnej części przypadków klient nigdy nie rozpoczął korzystania z usług mimo, że Wnioskodawca dał mu możliwość zalogowania się na stronie internetowej i skorzystania z tych usługi). Korekta faktur z powodu uznania umowy za niezawartą, nieważną albo bezskuteczną byłaby korektą „do zera”. Korekta dotyczyłaby zarówno faktur już zapłaconych, jak i niezapłaconych przez klienta. W przypadku korekty faktur już zapłaconych przez klienta Wnioskodawca dokonywałby do klienta zwrotu otrzymanej zapłaty.

Sprawy sądowe.

W przypadku Wnioskodawcy sprawy sporne są kierowane na drogę postępowania sądowego dopiero po wstępnej analizie dokonanej przez dział prawny i tylko wówczas, gdy istnieją uzasadnione podstawy faktyczne i prawne do obrony stanowiska Wnioskodawcy.

W praktyce mogą występować sytuacje sporne w których Wnioskodawca przegrywa postępowanie sądowe. Będą to następujące sytuacje faktyczne i prawne:

istniały wątpliwości co do interpretacji zapisów umownych dotyczących wypowiedzenia umowy na świadczenie usług (np. wątpliwości co do formy wypowiedzenia, wątpliwości co do zasad liczenia terminów wypowiedzenia); sąd przyznał rację klientowi i uznał umowę za wypowiedzianą zgodnie z interpretacją umowy przedstawioną przez klienta,
istniały wątpliwości co do faktu podpisania umowy przez klienta; opinia grafologiczna wykazała, że podpis klienta został podrobiony; sąd przyznał racje klientowi i uznał że umowa z Wnioskodawcą nie została zawarta.
istniały wątpliwości, czy klient poza umową na świadczenie usług zawartą z innym podmiotem z grupy zawarł jednocześnie umowę o świadczenie usług z Wnioskodawcą; wątpliwości dotyczyły tego, czy klient złożył oświadczenie woli o zamiarze skorzystania z usług świadczonych przez Wnioskodawcę; sąd przyznał rację klientowi i uznał, że nie zawarł on umowy na świadczenie usług z Wnioskodawcą (klient nie złożył oświadczenia woli o zamiarze skorzystania z usług Wnioskodawcy),
świadczenie niektórych usług przez Wnioskodawcę wymaga zawarcia umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności; w danej sytuacji nie istniała pisemna umowa podpisana przez klienta; klient nie logował się w systemie umożliwiającym korzystanie z usług i nie opłacał wystawionych faktur; sąd przyznał rację klientowi i uznał że w braku zachowania formy pisemnej umowa z Wnioskodawcą nie została zawarta,
świadczenie niektórych usług przez Wnioskodawcę wymaga zawarcia umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności; w danej sytuacji nie istniała pisemna umowa podpisana przez klienta; klient nie logował się w systemie umożliwiającym korzystanie z usług ale opłacał wystawione faktury; sąd przyznał rację klientowi i uznał że w braku zachowania formy pisemnej umowa z Wnioskodawcą nie została zawarta,
świadczenie niektórych usług przez Wnioskodawcę wymaga zawarcia umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności, w danej sytuacji nie istniała pisemna umowa podpisana przez klienta; klient otrzymał od Wnioskodawcy maila z ofertą świadczenia usług i odpowiedział na niego mailowo „potwierdzam”; klient nie logował się w systemie umożliwiającym korzystanie z usług i nie opłacał wystawionych faktur; sąd przyznał rację klientowi i uznał że w braku zachowania formy pisemnej umowa z Wnioskodawcą nie została zawarta,
świadczenie niektórych usług przez Wnioskodawcę wymaga zawarcia umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności; w danej sytuacji nie istniała pisemna umowa podpisana przez klienta; klient otrzymał od Wnioskodawcy maila z ofertą świadczenia usług i odpowiedział na niego mailowo „potwierdzam”; klient nie logował się w systemie umożliwiającym korzystanie z usług ale opłacał wystawione faktury, sąd przyznał rację klientowi i uznał że w braku zachowania formy pisemnej umowa z Wnioskodawcą nie została zawarta,
istniały wątpliwości, czy klient w rozmowie telefonicznej w sposób jednoznaczny wyraził wolę zawarcia umowy na świadczenie usług; umowa pisemna nie została przez klienta podpisana; klient nie logował się w systemie umożliwiającym korzystanie z usług i nie opłacał wystawionych faktur; sąd przyznał rację klientowi i uznał że umowa na świadczenie usług nie została zawarta, ponieważ z treści rozmowy telefonicznej nie wynika jednoznacznie wola zawarcia tej umowy,
istniały wątpliwości, czy klient w rozmowie telefonicznej w sposób jednoznaczny wyraził wolę zawarcia umowy na świadczenie usług; umowa pisemna nie została przez klienta podpisana; klient nie logował się w systemie umożliwiającym korzystanie z usług ale opłacał wystawione faktury; sąd przyznał rację klientowi i uznał, że umowa na świadczenie usług nie została zawarta, ponieważ z treści rozmowy telefonicznej nie wynika jednoznacznie wola zawarcia tej umowy.

Wszystkie ww. sytuacje będą w dalszej części wniosku o interpretację określane zbiorczo jako „postępowania sądowe”.

W związku z prowadzonym postępowaniem sądowym Wnioskodawca ponosi wydatki na koszty sądowe oraz na obsługę prawną tego postępowania.

W razie przegranego postępowania sądowego Wnioskodawca zwraca klientowi poniesione przez niego koszty sądowe oraz koszty zastępstwa procesowego.

Jeśli Wnioskodawca otrzymał już zapłatę za usługi, a przegrał postępowanie sądowe, to zwraca klientowi otrzymaną zapłatę wraz z odsetkami (naliczanymi od dnia otrzymania zapłaty przez Wnioskodawcę do dnia jej zwrotu klientowi). Odsetki te będą faktycznie wypłacane klientowi.

W związku z powyższym zadano m.in. następujące pytanie:

Czy Wnioskodawca może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki związane z prowadzeniem postępowań sądowych z klientami, tj. wydatki na:

koszty sądowe i obsługę prawną postępowania sądowego (zarówno w postępowaniach wygrywanych, jak i przegrywanych przez Wnioskodawcę),
zwrot klientowi poniesionych przez niego kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę),
zwrot klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę),
odsetki od zwracanej klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę)?

(pytanie oznaczone we wniosku jako nr 3)

Uwagi ogólne.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1888 ze zm., dalej: updop) stanowi, że kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Na podstawie tego przepisu wyprowadza się warunki, jakie musi spełniać konkretny wydatek aby mógł zostać uznany za koszt uzyskania przychodów. Kosztem uzyskania przychodów będzie zatem wydatek, który spełnia łącznie następujące warunki:

został faktycznie poniesiony przez podatnika,
jego poniesienie nastąpiło w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów,
nie znajduje się w katalogu wydatków nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 16 ust. 1 updop.

Po pierwsze, wydatek będący kosztem uzyskania przychodów musi być faktycznie poniesiony przez podatnika. Oznacza to, że ciężar tego wydatku powinien rzeczywiście obciążać majątek tego podatnika. Ponadto wydatek będący kosztem podatkowym musi mieć dla podatnika charakter definitywny.

Po drugie, istotny jest cel poniesienia wydatku. Celem tym powinno być osiągniecie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów. Wydatek ma być ponoszony „w celu” uzyskania przychodów przez co należy rozumieć sytuację w której przy zachowaniu należytej staranności, podatnik w momencie dokonywania wydatku mógł i powinien przewidzieć, że wydatek ten przyczyni się do powstania przychodów. Istotne jest zatem, aby konkretny wydatek był nakierowany na osiągnięcie jednego ze wskazanych wyżej celów, nawet jeśli ostatecznie nie zostanie on osiągnięty. Wydatek powinien pozostawać w związku z przychodami i działalnością podatnika. Jest to związek przyczynowy wyrażający się tym, że poniesienie wydatku może spowodować osiągnięcie przychodów albo zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów. Związek wydatku z przychodami oraz działalnością może mieć charakter zarówno bezpośredni, jak i pośredni.

Po trzecie, wydatek nie może być wymieniony w katalogu wydatków nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów zawartym w art. 16 ust. 1 updop.

Wydatki na koszty sądowe oraz na obsługę prawną postępowań sądowych.

W ocenie Wnioskodawcy wydatki na koszty sądowe oraz na obsługę prawną postępowań sądowych będą stanowiły dla niego koszty uzyskania przychodów. Spełniają one bowiem wszystkie wskazane warunki od których zależy uznanie wydatku za koszt podatkowy.

Wydatki te będą ponoszone w celu uzyskania przychodów. Celem omawianych wydatków będzie obrona przed sądem stanowiska o istnieniu prawnie wiążącej umowy z klientem, a w konsekwencji obrona stanowiska, że Wnioskodawcy należy się wynagrodzenie za usługi wykonane na podstawie tej umowy. W razie wygrania postępowania sądowego wynagrodzenie to będzie stanowiło przychód Wnioskodawcy. Koszty sądowe oraz koszty obsługi prawnej postępowań sądowych będą zatem związane z przychodami i działalnością gospodarczą Wnioskodawcy, ponieważ będą się wiązały z dochodzeniem zapłaty wynagrodzenia od klienta.

Na możliwość zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów nie ma wpływu fakt, czy ostatecznie Wnioskodawca wygra, czy przegra postępowanie sądowe. Istotne jest, że Wnioskodawca w momencie ponoszenia wydatku mógł spodziewać się, że przyczyni się on do osiągnięcia przychodu, a więc że w momencie ponoszenia wydatku mógł przewidywać, że wygra postępowanie sądowe. Warunek ten jest spełniony, ponieważ Wnioskodawca kieruje sprawy sporne na drogę postępowania sądowego tylko wówczas, gdy dział prawny uznaje że istnieją uzasadnione podstawy faktyczne i prawne do obrony stanowiska Wnioskodawcy. W pozostałych przypadkach Wnioskodawca broni się przed powództwem wytoczonym przez klienta.

Wydatki na koszty sądowe oraz na obsługę prawną postępowań sądowych będą faktycznie ponoszone (finansowane) przez Wnioskodawcę. Wydatki te nie zostały wymienione w katalogu wydatków nieuznawanych za koszt uzyskania przychodów zawartym w art. 16 ust. 1 updop.

Dodatkowo należy podkreślić, że z punktu widzenia Wnioskodawcy będą to wydatki racjonalne i ekonomicznie uzasadnione, ponieważ ich celem będzie wykazanie że istnieje prawnie wiążąca umowa z klientem oraz że Wnioskodawcy należy się zapłata za usługi wykonane na podstawie tej umowy. Postępowanie sądowe (a w konsekwencji związane z nim koszty) będzie przejawem ochrony uzasadnionych interesów Wnioskodawcy.

Reasumując:

Wnioskodawca uważa, że będzie on mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na koszty sądowe i obsługę prawną postępowań sądowych (zarówno w postępowaniach wygrywanych, jak i przegrywanych przez Wnioskodawcę).

Wydatki na zwrot poniesionych kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego.

Wnioskodawca uważa, że także wydatki na zwrot klientowi poniesionych przez niego kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego (w razie przegrania postępowania sądowego przez Wnioskodawcę) będą kosztem uzyskania przychodów.

Omawiane wydatki mają związek z przychodami i działalnością Wnioskodawcy. Niezależnie od tego kto inicjuje postępowanie sądowe (czy Wnioskodawca jest powodem, czy też pozwanym), to w każdym przypadku postępowanie sądowe ma na celu ochronę jego interesów majątkowych. Celem postępowania jest wykazanie, że istnieje prawnie wiążąca umowa z klientem oraz że Wnioskodawcy należy się zapłata wynagrodzenia za usługi wykonane na podstawie tej umowy. Tym samym celem postępowania jest uzyskanie zapłaty wynagrodzenia za wykonaną usługę (Wnioskodawca jako powód) albo obrona przed zarzutami klienta, że zapłata wynagrodzenia nie przysługuje (Wnioskodawca jako pozwany). W każdym przypadki istnieje jednak związek prowadzonych postępowań sądowych z przychodami i działalnością Wnioskodawcy.

W razie przegrania postępowania sądowego Wnioskodawca jest zobowiązany do zwrotu poniesionych przez klienta kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego. Obowiązek taki wynika z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Omawiane wydatki są zatem ściśle związane z prowadzeniem postępowań sądowych, a jak już wspominano postępowania te wiążą się z przychodami i działalnością Wnioskodawcy. Jeśli zatem Wnioskodawca przegrywa postępowanie sądowe i jest zobowiązany do zwrotu kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego, to wydatki te powinny stanowić dla niego koszt uzyskania przychodów.

Wydatki na zwrot kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego będą faktycznie ponoszone (finansowane) przez Wnioskodawcę. Wydatki te nie zostały wymienione w katalogu wydatków nieuznawanych za koszt uzyskania przychodów zawartym w art. 16 ust. 1 updop.

Stanowisko Wnioskodawcy potwierdzają liczne interpretacje organów podatkowych wydane w podobnych stanach faktycznych. Przykładowo w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 18 lipca 2016 r., Znak: IBPB-1-2/4510-533/16/MM stwierdzono: „Odnosząc zatem powyższe do przedstawionego opisu sprawy należy stwierdzić, że przedmiotowe wydatki (zasądzone przez sąd koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego) z tytułu udziału Wnioskodawcy w procesach sądowych, pozostają w związku z całokształtem prowadzonej przez niego działalności, ponieważ zostały poniesione w celu ochrony jego interesów. Ponadto, koszty związane z udziałem w postępowaniu sądowym mają na celu ochronę Wnioskodawcy przed uszczupleniem jego majątku, wykorzystywanego w działalności gospodarczej prowadzonej w celu osiągania przychodów. Uznać zatem należy, że ww. wydatki miały swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie i służyły zachowaniu źródła przychodów Wnioskodawcy. Podsumowując, poniesione przez Szpital koszty sądowe oraz koszty zastępstwa procesowego, które zostały zasądzone przez sąd stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 updop”.

Reasumując:

Wnioskodawca uważa, że będzie on mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na zwrot klientowi poniesionych przez niego kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę).

Wydatki na zwrot klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę.

W tym przypadku należy wskazać, że pytanie dotyczy sytuacji w których Wnioskodawca przegrywa postępowanie sądowe, a więc sąd uznaje, że nie istnieje prawnie wiążąca umowa o świadczenie usług przez Wnioskodawcę. Powstaje sytuacja w której z prawnego punktu widzenia Wnioskodawcy nie przysługuje wynagrodzenie za świadczenie. Wówczas Wnioskodawca dokonuje na rzecz klienta zwrotu otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę. Zapłata od klienta, jako podlegająca zwrotowi, nie będzie dla Wnioskodawcy przychodem podatkowym, ponieważ nie będzie stanowiła dla niego definitywnego przysporzenia majątkowego.

Mając na uwadze powyższe Wnioskodawca uważa, że zwrot klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę nie będzie dla niego kosztem uzyskania przychodów. Nie będzie to bowiem wydatek sfinansowany przez Wnioskodawcę, ponieważ nie będzie on obciążać majątku Wnioskodawcy. Z prawnego punktu widzenia będzie to jedynie zwrot klientowi jego środków pieniężnych. Innymi słowy będzie to zwrot środków pieniężnych, które Wnioskodawca początkowo otrzymał, ale których zgodnie z wyrokiem sądowym nie może zatrzymać, bo nie są mu należne. Tym samym Wnioskodawca nie powinien zaliczać tego wydatku do kosztów uzyskania przychodów.

Ogólnie można wskazać, że wszystkie świadczenie zwrotne (np. pożyczki, kaucje, itp.) są co do zasady neutralne podatkowo. Oznacza to, że dla podmiotu wypłacającego nie stanowią one kosztu uzyskania przychodów, a dla podmiotu otrzymującego nie stanowią one przychodu. Omawiany zwrot na rzecz klienta powinien być zatem dla Wnioskodawcy neutralny podatkowo. Podobnie zwrot ten będzie neutralny dla klienta, ponieważ będzie on przychodem tylko wówczas gdy wcześniej zapłata ta została zaliczona przez klienta do kosztów uzyskania przychodów (art. 12 ust. 4 pkt 6a updop.). Zwrot otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę, w sytuacji gdy sąd uznał że nie istnieje między stronami prawnie wiążąca umowa, będzie neutralny podatkowo dla Wnioskodawcy i klienta.

Reasumując:

Wnioskodawca uważa, że nie będzie on mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatków na zwrot klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę).

Wydatki na odsetki od zwracanej klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę.

Wnioskodawca uważa, że odsetki od zwracanej klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę będą kosztem uzyskania przychodów.

Należy podkreślić, że chodzi tutaj o odsetki naliczane od dnia otrzymania zapłaty przez Wnioskodawcę do dnia jej zwrotu klientowi. Będą to zatem odsetki za czas w którym wyjaśniana była sytuacja sporna związana z istnieniem lub nieistnieniem prawnie wiążącej umowy o świadczenie usług przez Wnioskodawcę. Będą to odsetki naliczone za okres wyjaśniania sprawy przez Wnioskodawcę oraz za okres postępowania sądowego.

W takiej sytuacji Wnioskodawca uważa, że będzie mógł zaliczyć odsetki do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ pozostają one w związku z jego przychodami i działalnością. Jak już wielokrotnie podkreślano postępowania sądowe będą prowadzone w celu wykazania, że istnieje prawnie wiążąca umowa z klientem oraz że Wnioskodawcy należy się zapłata wynagrodzenia za usługi wykonane na podstawie tej umowy. Tym samym jeśli Wnioskodawca już otrzymał wynagrodzenie za usługę, to celem postępowania sądowego jest obrona przed zarzutami klienta że zapłata wynagrodzenia była nienależna. Odsetki będą zatem następstwem tej obrony, jeśli Wnioskodawca przegra postępowanie sądowe. Nie mniej jednak będą one związane z tym postępowaniem, a jak już wcześniej wskazano wydatki związane z postępowaniem powinny stanowić koszt uzyskania przychodów.

W przypadku odsetek należy szczególnie podkreślić, że będą to odsetki ustawowe (art. 359 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r - Kodeks cywilny). Nie będą to natomiast odsetki za nieterminowe wykonanie usługi, za nieterminowy zwrot albo inne odsetki o charakterze sankcyjnym. Będą to odsetki za okres w którym sytuacja sporna była analizowana przez Wnioskodawcę i rozstrzygana przez sąd. Nie można tutaj mówić o jakimkolwiek działaniu nieuczciwym, niezgodnym z prawem czy zawinionym ze strony Wnioskodawcy. Nie można też mówić o nieterminowym zwrocie zapłaty na rzecz klienta, ponieważ Wnioskodawca dokona takiego zwrotu niezwłocznie po uprawomocnieniu się wyroku sądowego. W omawianych przypadkach będziemy mieli do czynienia z typową sytuacją sporu prawnego związanego z odmienną oceną okoliczności faktycznych i prawnych konkretnej sprawy. Nie ma zatem podstaw do uznawania, że odsetki te nie będą kosztem uzyskania przychodów.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 11 updop, nie uważa się za koszt uzyskania przychodów naliczonych, lecz niezapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów). W omawianej sytuacji odsetki zostaną faktycznie zapłacone, a więc przepis ten nie będzie miał zastosowania.

Także art. 16 ust. 1 pkt 22 updop nie będzie miał zastosowania w omawianym przypadku, ponieważ odsetki nie będą stanowiły kary umownej albo odszkodowania, o których mowa w tym przepisie.

Reasumując:

Wnioskodawca uważa, że będzie on mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na odsetki od zwracanej klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę).

Podsumowanie:

Odpowiadając na pytanie Wnioskodawca uważa, że może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki związane z prowadzeniem postępowań sądowych z klientami, tj. wydatki na:

koszty sądowe i obsługę prawną postępowania sądowego (zarówno w postępowaniach wygrywanych, jak i przegrywanych przez Wnioskodawcę),
zwrot klientowi poniesionych przez niego kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę),
odsetki od zwracanej klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę).

Wnioskodawca nie może natomiast zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatków na zwrot klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Na wstępie wskazać należy, że przedmiotem niniejszej interpretacji, zgodnie z zadanym we wniosku pytaniem nr 3 wyznaczającym jej zakres, jest wyłącznie kwestia możliwości zaliczenia przez Wnioskodawcę do kosztów uzyskania przychodów wskazanych wydatków związanych z prowadzeniem postępowań sądowych z klientami. Zatem, nie dotyczy ona skutków podatkowych powstałych dla klienta w związku ze zwrotem zapłaty za usługę.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1888 ze zm., dalej: updop), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 tej ustawy.

Oznacza to, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy. W oparciu o kryterium stopnia tego powiązania, ustawodawca wyróżnia koszty podatkowe bezpośrednio związane z przychodami, których poniesienie przekłada się wprost na uzyskanie konkretnych przychodów (możliwe jest ustalenie, w jakim okresie i w jakiej wysokości powstał związany z nimi przychód) oraz inne niż bezpośrednio związane z przychodami, których nie można w taki sposób przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako prowadzące do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).

Jednocześnie, nadmienić należy, że nie każdy wydatek ponoszony w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą stanowić może koszt uzyskania przychodów i jako taki podlegać odliczeniu od podstawy opodatkowania. Skoro ustawodawca wyraźnie wiąże koszty uzyskania przychodów z celem osiągnięcia przychodów, to ten cel musi być widoczny, a ponoszone koszty powinny ten cel realizować lub co najmniej zakładać go jako realny.

Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Jednocześnie, trzeba podkreślić, że przez pojęcie „zachować” należy rozumieć „dochować coś w stanie niezmienionym, nienaruszonym, utrzymać”. Natomiast „zabezpieczyć” oznacza „uczynić bezpiecznym, niezagrożonym, dać ochronę”. Można zatem przyjąć, że koszty poniesione na zachowanie źródła przychodu to takie, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu występowały w nienaruszonym stanie oraz aby takie źródło mogło w ogóle nadal istnieć. Natomiast jako zabezpieczenie źródła przychodów powinno się przyjmować koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, które umożliwią dalsze funkcjonowanie źródła. Za koszty związane z zabezpieczeniem i zachowaniem źródła przychodów należy więc uznać przede wszystkim koszty prawidłowego funkcjonowania podatnika, czy prawidłowego prowadzenia działalności gospodarczej.

Mając zatem na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że aby wydatek poniesiony przez podatnika mógł stanowić koszt uzyskania przychodów, muszą zaistnieć łącznie następujące przesłanki:

został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik),
jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,
został właściwie udokumentowany,
nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Z przedstawionego przez Wnioskodawcę opisu stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia różnego rodzaju usług wspierających przedsiębiorców w prowadzeniu biznesu. W ramach prowadzonej działalności Wnioskodawca zawiera bardzo dużo umów o świadczenie usług z klientami (w skali roku będą to nawet tysiące umów).

W praktyce prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej mogą występować sytuacje sporne związane z zawarciem umowy, tj. sytuacje sporne związane z istnieniem lub nieistnieniem prawnie wiążącej umowy o świadczenie usług przez Wnioskodawcę. W takich sytuacjach, Wnioskodawca albo klient może dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu sądowym. W przypadku Wnioskodawcy, sprawy sporne są kierowane na drogę postępowania sądowego dopiero po wstępnej analizie dokonanej przez dział prawny i tylko wówczas, gdy istnieją uzasadnione podstawy faktyczne i prawne do obrony stanowiska Wnioskodawcy.

W praktyce, mogą występować sytuacje sporne w których Wnioskodawca przegrywa postępowanie sądowe. W związku z prowadzonym postępowaniem sądowym Wnioskodawca ponosi wydatki na koszty sądowe oraz na obsługę prawną tego postępowania.

W razie przegranego postępowania sądowego Wnioskodawca zwraca klientowi poniesione przez niego koszty sądowe oraz koszty zastępstwa procesowego.

Jako że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie przewidują bezpośredniego wyłączenia kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, kosztów obsługi prawnej oraz kosztów procesu z kosztów uzyskania przychodów, zasadnicze znaczenie dla dokonania oceny możliwości zaliczenia określonych wydatków do kosztów uzyskania przychodu będzie miało – jak wskazano to powyżej – określenie, czy są one ponoszone w celu osiągnięcia przychodów, zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów, co wynika wprost z normy art. 15 ust. 1 updop.

Istotne w rozpatrywanej sprawie jest to, że za koszty podatkowe uważa się również koszty pośrednio związane z przychodami oraz dotyczące całokształtu działalności podatnika. W ocenie tut. Organu o tym, że dany wydatek został poniesiony „w celu” osiągnięcia przychodu, zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu można mówić wówczas, gdy jego poniesienie ma lub może mieć wpływ na powstanie lub też zwiększenie przychodów. W konsekwencji, możliwość zaliczania danych wydatków do kosztów uzyskania przychodów ma przede wszystkim skłaniać podatników do podejmowania racjonalnych decyzji gospodarczych, w tym znaczeniu, że przysparzać one będą konkretne przychody podatkowe lub też zachowają źródło przychodów w niezmienionym stanie albo zabezpieczą to źródło przed uszczupleniem czy też zmniejszeniem.

Należy także zwrócić uwagę na art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1822 ze zm.), zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Odnosząc zatem powyższe do przedstawionego opisu sprawy należy stwierdzić, że przedmiotowe wydatki (zasądzone przez sąd koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego) z tytułu udziału Spółki w procesach sądowych, pozostają w związku z całokształtem prowadzonej przez nią działalności, ponieważ zostały poniesione w celu ochrony jej interesów. Ponadto, koszty związane z udziałem w postępowaniu sądowym mają na celu ochronę Spółki przed uszczupleniem jej majątku, wykorzystywanego w działalności gospodarczej prowadzonej w celu osiągania przychodów. Uznać zatem należy, że ww. wydatki miały swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie i służyły zachowaniu źródła przychodów Spółki.

Podsumowując, poniesione przez Spółkę koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego, które zostały zasądzone przez sąd stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 updop.

Odnosząc się natomiast do sytuacji spornych, związanych z ustaleniem istnienia lub nieistnienia prawnie wiążącej umowy o świadczenie usług, klient może dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu sądowym, konsekwencją czego może być konieczność zwrotu przez Spółkę wcześniejszych zapłat, a także odsetek od zwracanych klientowi kwot.

W związku z powyższym, odwołując się do powołanego wcześniej art. 15 ust. 1 updop, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 (…).

Z powyższego przepisu wynika, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie koszty, a więc bezpośrednio i pośrednio związane z uzyskiwaniem przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 updop.

Rozpatrując kwestię dotyczącą możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu kwoty zwrotu klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty należy zauważyć że będzie to jedynie zwrot klientowi jego środków pieniężnych. Innymi słowy będzie to zwrot środków pieniężnych, które Wnioskodawca początkowo otrzymał, ale których zgodnie z wyrokiem sądowym nie może zatrzymać, bo nie są mu należne. Tym samym Wnioskodawca nie powinien zaliczać tego wydatku do kosztów uzyskania przychodów.

Generalnie można wskazać, że wszystkie świadczenie zwrotne (np. pożyczki, kaucje, itp.) są co do zasady neutralne podatkowo. Oznacza to, że dla podmiotu wypłacającego nie stanowią one kosztu uzyskania przychodów, a dla podmiotu otrzymującego nie stanowią one przychodu. Omawiany zwrot na rzecz klienta powinien być zatem dla Wnioskodawcy neutralny podatkowo.

Z kolei, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 11 powyższej ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodu wydatków naliczonych, lecz nie zapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów). Odsetki takie stają się kosztem uzyskania przychodów w momencie ich poniesienia (zapłaty).

Podsumowując, każdy przypadek ponoszonych kosztów sądowych należy rozpatrywać indywidualnie pod kątem możliwości zaliczenia wydatku z tego tytułu do kosztów uzyskania przychodów, biorąc pod uwagę szczegóły danej sprawy i przesłanki jakimi kierowała się Spółka, a także pozywający oraz poznać rozstrzygnięcie sądu wraz z jego uzasadnieniem.

Reasumując, należy stwierdzić, że stanowisko Spółki dotyczące możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z prowadzeniem postepowań sądowych z klientami, tj. wydatków na:

koszty sądowe i obsługę prawną postępowania sądowego (zarówno w postępowaniach wygrywanych, jak i przegrywanych przez Wnioskodawcę),
zwrot klientowi poniesionych przez niego kosztów sądowych oraz kosztów zastępstwa procesowego (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę),
zwrot klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę),
odsetki od zwracanej klientowi otrzymanej wcześniej zapłaty za usługę (w postępowaniach przegrywanych przez Wnioskodawcę) – należy uznać za prawidłowe.

Nadmienia się, że w zakresie pytań nr 1 i 2 zostały/zostaną wydane odrębne rozstrzygnięcia.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej, przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy

z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78-79, 50-126 Wrocław, w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin