INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki Akcyjnej, przedstawione we wniosku z dnia 15 lipca 2010 r. (data wpływu 19 lipca 2010 r.) uzupełnionym pismem z dnia 7 października 2010 r. (data wpływu 11 października 2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania nieodpłatnego udostępnienia środków trwałych, wyposażenia i usług w celu wykonania usługi – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 19 lipca 2010 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania nieodpłatnego udostępnienia środków trwałych, wyposażenia i usług w celu wykonania usługi. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 7 października 2010 r. (data wpływu 11 października 2010 r.) o doprecyzowanie przedstawionego stanu faktycznego.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca (dalej: „Spółka”) zawarł z niezależnym podmiotem specjalizującym się w świadczeniu usług zarządzania i administrowania nieruchomościami (dalej „Usługodawca”) umowę o zarządzanie swoimi nieruchomościami (ang. facility managmen services agreement) zlokalizowanymi w miejscu siedziby głównej oraz w miejscach siedziby oddziałów. Na podstawie powyższej umowy do obowiązków podmiotu zarządzającego należy organizacja, zarządzanie i nadzór nad działalnością obiektu, a w szczególności świadczenie usług:

• administracyjno-biurowych (np. organizacja recepcji oraz procesu odbioru poczty);
• zarządzania infrastrukturą (zapewnienie serwisu sprzątającego, technicznego, ochrony, itp.);
• doradztwa w zakresie optymalizacji wydatków ponoszonych na media (woda, energia elektryczna itp.) oraz wdrażania projektów w tym zakresie.
  
  

Zainteresowany natomiast zobowiązał się do zapłaty wynagrodzenia za usługi będące przedmiotem umowy, jak również do udostępnienia na rzecz Usługodawcy powierzchni biurowej w swojej siedzibie głównej i oddziałach, mebli biurowych, sprzętu IT, telefonów stacjonarnych, kserokopiarek, narzędzi pomiarowych oraz do ponoszenia wszystkich kosztów utrzymania i eksploatacji udostępnionych powierzchni i urządzeń (w tym ponoszenia kosztów zużycia energii elektrycznej, wody, połączeń telefonicznych oraz dostępu do sieci teleinformatycznej). Wszystkie powyższe świadczenia Wnioskodawca udostępnia wyłącznie w celu wykonywania przez Usługodawcę obowiązków wynikających z umowy o zarządzanie nieruchomościami Spółki.

Za udostępnianie powyższych pomieszczeń i urządzeń Zainteresowany nie pobiera wynagrodzenia, ponieważ jest ono elementem szerszej, kooperacyjnej współpracy. Korzystanie przez Usługodawcę z ww. pomieszczeń, urządzeń i usług, stanowiących majątek Wnioskodawcy wpływa na ostateczną cenę usługi świadczonej przez podmiot zarządzający.

Usługodawca świadczy usługi wyłącznie dla Spółki, natomiast od pewnego czasu udostępnia ona część tych usług (np. ochrona, serwis sprzątający) podmiotowi trzeciemu świadczącemu na jej rzecz usługi logistyczno-magazynowe na terenie nieruchomości objętych świadczeniem usług zarządzania przez Usługodawcę. Usługi logistyczno-magazynowe są świadczone na terenie przedmiotowych nieruchomości wyłącznie na potrzeby Zainteresowanego.

W uzupełnieniu wniosku Zainteresowany wskazał, że nie wystawia faktur ani innych dokumentów obciążających Usługodawcę wynagrodzeniem z tytułu utrzymania i eksploatacji udostępnionych mu powierzchni i urządzeń. Natomiast to, iż Usługodawca korzysta z udostępnionych mu powierzchni i urządzeń znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w wynagrodzeniu pobieranym przez Usługodawcę za usługi zarządzania i administrowania nieruchomościami świadczone przez Usługodawcę na rzecz Spółki. Ekwiwalentem udostępnienia Usługodawcy pomieszczeń i urządzeń jest więc niższe wynagrodzenie za usługi Usługodawcy, którym Usługodawca obciąża Zainteresowanego.

Cena za usługi świadczone przez Usługodawcę jest ustalana na zasadzie tzw. „open book”. Zasada ta polega na tym, że Usługodawca obciąża Spółkę ponoszonymi przez siebie kosztami związanymi z usługami dla niej świadczonymi (koszty bezpośrednie, jak i pośrednie) ujmowanymi w księgach rachunkowych Usługodawcy oraz dolicza opłatę ustalaną jako stawka euro za m² (metr kwadratowy) jako tzw „management fee” i „transition fee”. Wnioskodawca ma wgląd w księgi Usługodawcy na żądanie. Otrzymuje także raporty, z których wynika jakie rodzajowo koszty i w jakiej wysokości w danym okresie poniósł Usługodawca, którymi następnie obciążył Spółkę. Koszty te nie mogą w danym roku przekroczyć limitu ustalonego wspólnie przez Zainteresowanego i Usługodawcę (tzw. linia odniesienia). W przypadku, gdyby Spółka wystawiała faktury na Usługodawcę z tytułu usług świadczonych przez podmioty trzecie (woda, prąd, ścieki, śmieci itp.) oraz z tytułu udostępnienia powierzchni i urządzeń, to tymi kosztami zostałaby zwrotnie obciążona przez Usługodawcę jako wynagrodzenie za usługi Usługodawcy ustalone zgodnie z ww. zasadą „open books”. A zatem Wnioskodawca zapłaciłby wyższe wynagrodzenie niż płacone obecnie za te usługi.

Zainteresowany zawarł umowę o świadczenie usług logistyczno-magazynowych z podmiotem trzecim. Usługi te są świadczone w budynku stanowiącym własność Spółki i znajdującym się na terenie prowadzenia przez nią działalności. W związku z tym, że Usługodawca świadczy dla Wnioskodawcy usługi zarządzania i administrowania nieruchomością, w tym usługi ochrony, sprzątania, utrzymania obiektów, to z usług tych korzysta też podmiot świadczący usługi logistyczo-magazynowe na rzecz Spółki, gdyż usługi logistyczno-magazynowe są świadczone w budynku, którym zarządzanie i administrowanie zostało przez nią zlecone Usługodawcy. Udostępnienie tych usług zostało uregulowane umownie pomiędzy Zainteresowanym a podmiotem świadczącym na jego rzecz usługi logistyczno-magazynowe.

Usługi zarządzania i administrowania nieruchomością udostępniane przez Spółkę podmiotowi trzeciemu świadczącemu na jej rzecz usługi logistyczno-magazynowe są rozliczane w ten sposób, że znajdują odzwierciedlenie w niższym wynagrodzeniu za usługi logistyczno -magazynowe, którym jest ona obciążana. Wynagrodzenie za usługi logistyczno-magazynowe ustalane jest w taki sposób, że koszty ponoszone przez podmiot świadczący usługi logistyczno -magazynowe związane ze świadczeniem tych usług są powiększane o 5% narzut. W związku z tym obciążanie przez Wnioskodawcę podmiotu trzeciego kosztami usług Usługodawcy powodowałoby proste zwiększenie wynagrodzenia za usługi logistyczno-magazynowe, gdyż obciążenia te weszłyby do podstawy kosztowej, która powiększona o 5% narzut (marżę) tworzy wynagrodzenie za usługi logistyczno-magazynowe.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Czy nieodpłatne udostępnianie przez Wnioskodawcę środków trwałych, wyposażenia i usług w celu wykonania na jego rzecz usługi zarządzania nieruchomościami przez Usługodawcę nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT...

Czy skutki w zakresie podatku VAT będą takie same w sytuacji, gdy usługi zarządzania nieruchomościami będą w pewnym zakresie udostępniane przez Zainteresowanego dostawcy usług magazynowo-logistycznych świadczonych wyłącznie dla Spółki...

Zdaniem Wnioskodawcy, nieodpłatne udostępnianie przez niego Usługodawcy własnych środków trwałych, wyposażenia oraz nabywanych od podmiotów trzecich usług (dalej określane zbiorczo jako „składniki majątku”) w celu wykonania przez podmiot zarządzający usługi zarządzania nieruchomościami na rzecz Spółki, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, gdyż nie dochodzi w tym przypadku do wykonywania czynności, które ustawa o VAT traktuje jako czynności opodatkowane.

Należy zauważyć, że Usługodawca jest zobowiązany wykorzystywać udostępnione przez Spółkę składniki majątku wyłącznie w celu należytego wykonywania usługi zarządzania nieruchomościami na jej rzecz. W związku z tym, udostępnienie składników majątku nie posiada cech usługi. Udostępnienie składników majątku w celu wykonania usługi zarządzania nieruchomościami ma charakter wyłącznie pomocniczy w stosunku do świadczenia będącego przedmiotem umowy pomiędzy stronami, tj. świadczenia usług zarządzania nieruchomościami i podlegającego opodatkowaniu podatkiem VAT. Oczywistym jest, że np. w celu podjęcia czynności ochrony nieruchomości wchodzących w skład usługi zarządzania nieruchomościami konieczne jest udostępnienie pomieszczeń portierni oraz innych pomieszczeń, w których przebywają osoby z ochrony; podobnie w przypadku obsługi recepcji - konieczne jest udostępnienie tego pomieszczenia recepcjonistkom. Analogicznie należy ocenić udostępnienie wyposażenia, sprzętu komputerowego, sieci teleinformatycznej, mediów. Natomiast, aby dana czynność mogła być uznana za usługę, musi być skierowana na zewnątrz i nie może służyć samemu podatnikowi. Jak wyjaśnił WSA w Białymstoku w wyroku z dnia 4 listopada 2008 r., sygn. I SA/Bk 344/08 (orzeczenie prawomocne): „Usługą nie będzie więc udostępnianie składników majątkowych przez podatnika innemu podmiotowi, ani też przekazanie mu innych świadczeń, jeżeli mają one być wykorzystywane tylko na potrzeby działalności samego podatnika, a nie do celów osobistych podmiotu, któremu zostały przekazane. (...). Podatnik nie świadczy usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT, jeżeli tylko przekazuje innemu podmiotowi składniki swego majątku lub inne świadczenia w celu wykonania zadania służącego podatnikowi”. W związku z brakiem cech usługi, nieodpłatne udostępnienie składników majątku w analizowanym stanie faktycznym nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Nawet jeśliby uznać, iż udostępnienie majątku stanowi w tym stanie faktycznym usługę świadczoną przez Wnioskodawcę na rzecz Usługodawcy, to i tak usługa ta nie podlegałaby opodatkowaniu podatkiem VAT. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 2 ustawy o VAT, nieodpłatne świadczenie usług związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa nie jest traktowane jako odpłatne świadczenie usług, a zatem nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT na podstawie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT (a contrario). Wniosek taki znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych, np. WSA w Warszawie w wyroku z dnia 26 września 2007 r., sygn. III SA/Wa 1220/07 stwierdził: „Ważne jest również to, że nie wszystkie świadczenia wzajemne między kontrahentami będą stanowiły odrębne czynności podlegające opodatkowaniu. Dotyczy to sytuacji, gdy w celu wykonania danego świadczenia usługobiorca musi (lub chce) udostępnić swój majątek usługodawcy bądź w inny sposób „ułatwić” świadczenie usługi na swoją rzecz. Takie użyczenie majątku oczywiście nie stanowi odrębnej czynności opodatkowanej, w szczególności dlatego, że jest czynnością nieodpłatną niezależnie od tego, czy wpływa ona na cenę danego świadczenia, czy też nie, przy czym na pewno jest to czynność związana z przedsiębiorstwem podatnika”.

Również interpretacje organów podatkowych wskazują, iż nieodpłatne udostępnienie składników majątku na rzecz Usługodawcy w celu prawidłowego wykonania przez niego usługi nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z dnia 5 czerwca 2009 r. sygn. ILPP1/443-412/09-2/BD stwierdził, że: „W świetle przepisów ustawy o VAT czynności udostępniania usługodawcom własnych wind, transportu podziemnego, energii elektrycznej, wody, możliwości korzystania z łaźni itp. nie uznaje się za nieodpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 2 ustawy, bowiem udostępnianie to stanowi element składowy współpracy stron i ma na celu umożliwienie realizacji zleceń udzielonych przez Spółkę. Zatem udostępnianie majątku Spółki – wkalkulowane w cenę wynagrodzenia – ma charakter pomocniczy i jest składnikiem usługi głównej, nie mającym samodzielnej racji bytu. Tym samym nie będzie traktowane jako odrębne świadczenie usług, stanowiące przedmiot opodatkowania podatkiem od towarów i usług”.

Zdaniem Spółki, przedstawionych powyżej konsekwencji w zakresie podatku VAT nie zmienia fakt, iż usługi zarządzania nieruchomościami świadczone na jej rzecz przez Usługodawcę przy wykorzystaniu udostępnionych przez nią składników własnego majątku, są w pewnym zakresie (w szczególności w zakresie ochrony nieruchomości, obsługi recepcji, sprzątania, utrzymywania nieruchomości w odpowiednim stanie technicznym) udostępniane przez nią podmiotowi trzeciemu świadczącemu w tych nieruchomościach usługi logistyczno-magazynowe wyłącznie dla Wnioskodawcy na potrzeby świadczenia przez ten podmiot przedmiotowych usług na rzecz Zainteresowanego.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…) – art. 7 ust.1 ustawy.

W myśl art. 8 ust. 1, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Powyższe oznacza, że zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług, usługi o charakterze nieodpłatnym jako nie mieszczące się w zakresie opodatkowania podatkiem VAT – nie podlegają opodatkowaniu. Jednak tak jak w przypadku dostawy towarów (art. 7 ust. 2 ustawy) również w przypadku świadczenia usług określono wyjątki od tej zasady, zgodnie z którymi opodatkowaniu podatkiem VAT podlega również świadczenie usług niemające charakteru odpłatnego.

Stosownie do art. 8 ust. 2 ustawy, nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części, traktuje się jako odpłatne świadczenie usług.

Z powyższego wynika, że aby nieodpłatne świadczenie usług podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług muszą być spełnione łącznie dwa warunki, a mianowicie:

• brak związku świadczonych usług z prowadzonym przez podatnika przedsiębiorstwem,
• istnienie prawa podatnika do odliczenia w całości lub w części podatku naliczonego związanego ze świadczonymi usługami.
  
  

Za usługi niezwiązane z prowadzeniem przedsiębiorstwa należy uznać wszelkie usługi, których świadczenie odbyło się bez związku z potrzebami prowadzonej działalności gospodarczej. Niedopełnienie któregokolwiek z warunków określonych w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT jest podstawą do traktowania nieodpłatnej usługi jako niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z sytuacji przedstawionej we wniosku wynika, że Wnioskodawca zawarł z niezależnym podmiotem specjalizującym się w świadczeniu usług zarządzania i administrowania nieruchomościami (dalej „Usługodawca”) umowę o zarządzanie swoimi nieruchomościami zlokalizowanymi w miejscu siedziby głównej oraz w miejscach siedziby oddziałów. Na podstawie powyższej umowy do obowiązków podmiotu zarządzającego należy organizacja, zarządzanie i nadzór nad działalnością obiektu, a w szczególności świadczenie usług:

• administracyjno-biurowych (np. organizacja recepcji oraz procesu odbioru poczty);
• zarządzania infrastrukturą (zapewnienie serwisu sprzątającego, technicznego, ochrony, itp.);
• doradztwa w zakresie optymalizacji wydatków ponoszonych na media (woda, energia elektryczna itp.) oraz wdrażania projektów w tym zakresie.
  
  

Zainteresowany natomiast zobowiązał się do zapłaty wynagrodzenia za usługi będące przedmiotem umowy, jak również do udostępnienia na rzecz Usługodawcy powierzchni biurowej w swojej siedzibie głównej i oddziałach, mebli biurowych, sprzętu IT, telefonów stacjonarnych, kserokopiarek, narzędzi pomiarowych oraz do ponoszenia wszystkich kosztów utrzymania i eksploatacji udostępnionych powierzchni i urządzeń (w tym ponoszenia kosztów zużycia energii elektrycznej, wody, połączeń telefonicznych oraz dostępu do sieci teleinformatycznej). Wszystkie powyższe świadczenia Wnioskodawca udostępnia wyłącznie w celu wykonywania przez Usługodawcę obowiązków wynikających z umowy o zarządzanie nieruchomościami Spółki. Zainteresowany nie wystawia faktur ani innych dokumentów obciążających Usługodawcę wynagrodzeniem z tytułu utrzymania i eksploatacji udostępnionych mu powierzchni i urządzeń, ponieważ jest ono elementem szerszej, kooperacyjnej współpracy. Natomiast to, iż Usługodawca korzysta z udostępnionych mu powierzchni i urządzeń znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w wynagrodzeniu pobieranym przez Usługodawcę za usługi zarządzania i administrowania nieruchomościami świadczone przez Usługodawcę na rzecz Spółki. Ekwiwalentem udostępnienia Usługodawcy pomieszczeń i urządzeń jest więc niższe wynagrodzenie za usługi Usługodawcy, którym Usługodawca obciąża Zainteresowanego.

Usługodawca świadczy usługi wyłącznie dla Spółki, natomiast od pewnego czasu Zainteresowany zawarł umowę o świadczenie usług logistyczno-magazynowych z podmiotem trzecim. Usługi te są świadczone w budynku stanowiącym własność Spółki i znajdującym się na terenie prowadzenia przez nią działalności. W związku z tym, że w budynku tym Usługodawca świadczy dla Wnioskodawcy usługi zarządzania i administrowania nieruchomością, w tym usługi ochrony, sprzątania, utrzymania obiektów, to z usług tych korzysta też podmiot świadczący usługi logistyczo-magazynowe na rzecz Spółki. Udostępnienie usług zarządzania i administrowania zostało uregulowane umownie pomiędzy Zainteresowanym a podmiotem świadczącym na jego rzecz usługi logistyczno-magazynowe. Usługi logistyczno-magazynowe świadczone są wyłącznie na potrzeby Zainteresowanego.

Usługi zarządzania i administrowania nieruchomością udostępniane przez Spółkę podmiotowi trzeciemu świadczącemu na jej rzecz usługi logistyczno-magazynowe są rozliczane w ten sposób, że znajdują odzwierciedlenie w niższym wynagrodzeniu za usługi logistyczno -magazynowe, którym jest ona obciążana. Wynagrodzenie za usługi logistyczno-magazynowe ustalane jest w taki sposób, że koszty ponoszone przez podmiot świadczący usługi logistyczno -magazynowe związane ze świadczeniem tych usług są powiększane o 5% narzut. W związku z tym Wnioskodawca obciąża podmiot trzeci kosztami usług Usługodawcy.

W świetle powołanych wyżej regulacji prawnych należy stwierdzić, że czynności udostępniania przez Wnioskodawcę Usługodawcy powierzchni biurowej w swojej siedzibie głównej i oddziałach, mebli biurowych, sprzętu IT, telefonów stacjonarnych, kserokopiarek, narzędzi pomiarowych itp., jak również udostępniania przez Wnioskodawcę podmiotowi trzeciemu usług zarządzania i administrowania nieruchomościami nie uznaje się za nieodpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 2 ustawy, bowiem udostępnianie to stanowi element składowy współpracy stron i ma na celu umożliwienie realizacji zleceń udzielonych przez Spółkę. Zatem udostępnianie majątku Spółki – wkalkulowane w cenę wynagrodzenia – ma charakter pomocniczy i jest składnikiem usługi głównej, nie mającym samodzielnej racji bytu. Tym samym nie jest traktowane jako odrębne świadczenie usług, stanowiące przedmiot opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

W zakresie podatku dochodowego od osób prawnych zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.