Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu
ILPB2/415-371/12-2/WM
z 10 lipca 2012 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 4 kwietnia 2012 r. (data wpływu 10 kwietnia 2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 10 kwietnia 2012 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca wskazuje, iż w 2011 r. był i nadal jest właścicielem nieruchomości ze 100-letnim budynkiem wielorodzinnym z lokalem usługowym w parterze. W budynku tym znajdują się lokale mieszkalne, które Zainteresowany wynajmuje. Na nieruchomości nie ma lokali o odrębnej własności. Wnioskodawca podaje, iż na całą nieruchomość wraz z budynkiem jest tylko jedna księga wieczysta. Budynek został ujęty w ewidencji środków trwałych Zainteresowanego i jest przez Niego amortyzowana jego wartość. W 2011 r. przychody z wynajmowania lokali mieszkalnych Wnioskodawca rozliczał na zasadach ogólnych z uwzględnieniem amortyzacji budynku i kosztów uzyskania przychodów – stosownie do art. 9a. ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W ramach kosztów uzyskania przychodów z nieruchomości, Zainteresowany wyróżnia dwie zasadnicze grupy bieżących kosztów, tj. koszty jednoznacznie związane z lokalem oraz koszty ponoszone na utrzymanie budynku i nieruchomości jako całości, które również przekładają się na wysokość uzyskiwanych z lokali przychodów.

W przedmiotowym budynku, lokatorom lokalu mieszkalnego, została wypowiedziana umowa najmu. Lokatorzy nie opuścili lokalu, w związku z czym sąd wydał przeciwko nim wyrok o eksmisji z prawem do lokalu socjalnego. Zgodnie z prawem, lokal socjalny zobowiązana jest dostarczyć gmina. Gmina nie wywiązywała się ze swojego obowiązku, gdyż nie dostarczała lokalu socjalnego uprawnionym lokatorom. Ww. lokatorzy nie opuścili lokalu, jak również nie płacili odszkodowania za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego. Wnioskodawca wskazuje, iż nie miał możliwości wynajęcia lokalu z lokatorami na wolnym rynku. Dlatego, jako właścicielowi lokalu, przysługiwało Mu prawo do roszczenia odszkodowawczego od gminy. Powyższe stanowiło substytut czynszu z najmu za przedmiotowy lokal.

W związku z powyższym, Zainteresowany wystąpił do sądu o zasądzenie odszkodowania od gminy. Przed sądem zawarł z gminą ugodę i dnia 11 maja 2011 r. Zarząd Komunalnych Zasobów Lokalowych Miasta przelał należną Wnioskodawcy kwotę odszkodowania będącego substytutem czynszu z najmu. W skład kwoty odszkodowania, oprócz czynszu, wchodzą również kwoty wynikające z rachunków za zużytą w lokalu przez lokatorów wodę i za wywóz śmieci.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

1. Czy wypłacone w 2011 r. odszkodowanie z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego lub zamiennego osobom uprawnionym z mocy wyroku, wypłacone przez gminę (po ugodzie zawartej przed sądem) właścicielowi lokalu, który zajmują osoby z wyrokiem eksmisji (z prawem do lokalu socjalnego), należy traktować jako przychody z najmu (w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?
2. Czy przedmiotowe odszkodowanie należy rozliczać na zasadach analogicznych jak najem, tj. uwzględniając koszty uzyskania przychodów z najmu (np. koszty utrzymania i amortyzacja wartości nieruchomości) wpisując je w zeznaniu rocznym PIT-36 w polu nr 67 („Najem lub dzierżawa” – „Przychód”)?
3. Czy przedmiotowe odszkodowanie należy traktować jako dochód z innych źródeł, o których mowa w art. 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?
   
   

Zdaniem Wnioskodawcy, ponieważ przedmiotowe odszkodowanie jest wypłacane przez gminę zamiast czynszu z najmu, to takie przychody należy klasyfikować jako przychody z najmu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W opinii Zainteresowanego, w rozliczeniu rocznym PIT-36 należy dopisywać przychody z takiego odszkodowania w polu nr 67 („Najem lub dzierżawa” – „Przychód”) i rozliczać je z wszystkimi ponoszonymi kosztami uzyskania przychodów z najmu (koszty utrzymania i amortyzacją wartości nieruchomości).

Zdaniem Wnioskodawcy, ponieważ są to przychody z najmu, nie należy traktować ich jako przychodów z „innych źródeł”.

Przedmiotowe odszkodowanie zostało wypłacone przez gminę na podstawie przepisów szczególnych, tj. art. 18 ust. 3 i ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Stanowi ono substytut czynszu, który by wynikał ze stosunku najmu dla danego lokalu. Wysokość odszkodowania jest wprost proporcjonalna do stanu całej nieruchomości i lokalu. Koszty ponoszone na utrzymanie nieruchomości i lokalu podnoszą wartość odszkodowania. W przypadku, gdy lokatorzy oczekujący na lokal socjalny nie uiszczają odszkodowania, o którym mowa w przepisach szczególnych, tj. w art. 18 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, to gmina w ramach swojego odszkodowania również pokrywa te niezapłacone przez lokatora odszkodowanie w ramach swojej odpowiedzialności (ponieważ są to konsekwencje wynikłe z nieprzyznania przez gminę lokalu socjalnego). W opinii Zainteresowanego, w przepisie tym podana jest dokładna wartość odszkodowania jaką zobowiązani są płacić lokatorzy. W zakresie tej kwoty gmina wchodzi zatem, jako dłużnik, w miejsce niepłacącego lokatora.

Nadto, zdaniem Zainteresowanego, przedmiotowe odszkodowanie wynika wprost z prawa własności do nieruchomości, czyli kwota poniesiona na zakup nieruchomości jest wprost związana z przychodem, jakim jest takie odszkodowanie, stąd – w opinii Wnioskodawcy – prawo do amortyzowania wartości nieruchomości i odliczania tej wartości od przychodu, jakim jest odszkodowanie wypłacone przez gminę.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Zatem wszelkie dochody podatnika nie wymienione enumeratywnie w katalogu zwolnień przedmiotowych podlegają opodatkowaniu.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Katalog źródeł przychodów został uregulowany w art. 10 ust. 1 ww. ustawy. W myśl pkt 9 tego artykułu, do źródeł przychodów zalicza się przychody z innych źródeł.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 cyt. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Sformułowanie „w szczególności” dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca, będący właścicielem budynku wielorodzinnego, wypowiedział lokatorom umowę najmu. Z uwagi na fakt, iż lokatorzy nie wyprowadzili się z zajmowanego mieszkania, Zainteresowany wystąpił do sądu o wydanie nakazu eksmisji. W skutek powyższego, orzeczono o eksmisji przyznając jednocześnie ww. lokatorom prawo do lokalu socjalnego. Jednakże lokatorzy dalej zajmowali przedmiotowy lokal bez tytułu prawnego, wobec czego Wnioskodawca wystąpił z pozwem przeciwko gminie o zasądzenie odszkodowania z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego ww. lokatorom. Dnia 11 maja 2011 r. została zawarta ugoda sądowa, na mocy której Zarząd Komunalnych Zasobów Lokalowych Miasta przelał należną Zainteresowanemu kwotę odszkodowania.

Należy podkreślić, że odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającym na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Co prawda w doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia odszkodowania jedynie z uszczerbkiem majątkowym, natomiast pojęcia zadośćuczynienia z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym), jednakże tego rodzaju rozróżnienia nie dokonują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Odszkodowanie stanowi, co do zasady, przychód w rozumieniu ww. art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Jednakże korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Wskazać należy, iż stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, wolne od podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Natomiast w przypadku, gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania nie wynikają wprost z odrębnych ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych odrębnych ustaw, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowanie takie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w cytowanym poniżej przepisie.

W myśl bowiem art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

Zauważyć należy, iż w stanie faktycznym Zainteresowany wskazał, iż przychody z wynajmowanych lokali rozlicza na zasadach określonych w art. 9a ust. 6 ww. ustawy podatkowej. Zaznaczyć należy, iż przepis ten odnosi się do dochodów uzyskiwanych przez podatników ze źródła przychodów, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 6 tej ustawy. Tym samym, stwierdzić należy, iż ww. najem nie jest źródłem przychodu z działalności gospodarczej, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a co za tym idzie przedmiotowe odszkodowanie nie zostało otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Zaakcentować należy, iż zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych objęte są tylko te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Oznacza to, że z woli ustawodawcy zwolnienie nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a wyłącznie te, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa.

Z kolei zakres zwolnienia wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Nadmienić należy, iż w myśl art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.), jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

Zgodnie z art. 417 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego, za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli wykonanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

Powołany powyżej art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz art. 417 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego regulują jedynie możliwość wystąpienia strony o odszkodowanie, nie określają jednak wprost jego wysokości, a także nie wskazują zasad ustalania odszkodowania. Przepisy te dają więc właścicielowi rzeczy wynajmującemu lokal mieszkalny prawo do roszczenia o wynagrodzenie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel uzyskałby, gdyby rzecz (lokal mieszkalny) wynajął (wydzierżawił). Utrata korzyści w szczególności polega na nie uzyskaniu pożytków cywilnych (czynsz z najmu, dzierżawy), które rzecz przynosi.

W konsekwencji, otrzymana przez Wnioskodawcę kwota nie jest naprawieniem szkody Mu wyrządzonej, lecz zapłatą za korzystanie z Jego rzeczy, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi, gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej, a więc tym co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. Roszczenie o to wynagrodzenie jest odrębnym roszczeniem, niezależnym od przesłanek o naprawienie szkody i zwrot bezpodstawnego wzbogacenia.

Zauważyć należy, iż otrzymanego przez Zainteresowanego odszkodowania nie sposób uznać za przychód ze źródła przychodów określonego w art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zaakcentować bowiem należy, iż na gruncie przedmiotowej sprawy nie został spełniony warunek pozostawania ww. odszkodowania w związku z przychodem z tytułu najmu lokalu mieszkalnego. Nawet gdyby, odszkodowanie wypłacone przez Zarząd Komunalnych Zasobów Lokalowych Miasta w związku z niedostarczeniem lokalu socjalnego osobie uprawnionej na mocy wyroku sądowego, odpowiadało wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu, to odszkodowanie to nie stanowi czynszu, do którego na mocy przepisów prawa oraz zawartej umowy zobowiązany jest najemca. W myśl bowiem art. 659 § 1 Kodeksu cywilnego, przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju (art. 659 § 2 ww. Kodeksu).

Jak wynika z wniosku, przedmiotowe odszkodowanie wypłacone zostało z tytułu szkody związanej z niedostarczeniem lokalu socjalnego osobie uprawnionej nie zaś, jako czynsz (czy też jego ekwiwalent) związany z użytkowaniem (w tym bezprawnym) lokalu przez najemcę. Tym samym otrzymane z Zarządu Komunalnych Zasobów Lokalowych Miasta odszkodowanie winno zostać zaliczone przez Zainteresowanego do źródła przychodów określonego w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Reasumując stwierdzić należy, iż otrzymane przez Wnioskodawcę, na podstawie ugody sądowej, odszkodowanie, stanowi dla Zainteresowanego przychód z tzw. „innych źródeł”, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji stanowisko Wnioskodawcy, zgodnie z którym otrzymane odszkodowanie należy zakwalifikować i rozliczyć jak przychód z najmu, uznano za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.