Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
2461-IBPP1.4512.986.2016.1.KJ
z 2 lutego 2017 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) oraz § 2 i § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. z 2015 r. poz. 643) - Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z 11 grudnia 2016 r. (data wpływu 14 grudnia 2016 r.), uzupełnionym pismem z 21 grudnia 2016 r. (data wpływu 23 grudnia 2016 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie wskazania czy po utracie zwolnienia z podatku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT usługi w zakresie kształcenia będą korzystały ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT, których uczestnikami są:

  • pracownicy instytucji – jest nieprawidłowe,
  • nauczyciele – jest nieprawidłowe,
  • uczniowie – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 14 grudnia 2016 r. wpłynął do tut. organu ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie wskazania czy po utracie zwolnienia z podatku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT usługi w zakresie kształcenia będą korzystały ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT, których uczestnikami są pracownicy instytucji, nauczyciele i uczniowie.

Ww. wniosek został uzupełniony pismem z 21 grudnia 2016 r. (data wpływu 23 grudnia 2016 r.).

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawca prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie szkoleń profilaktycznych. Głównym przedmiotem jego działalności jest profilaktyka, która zgodnie z polską klasyfikacją działalności znajduje się pod kodem: PKD 85.59.B - pozostałe pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane, pozostałe to: 47.91.Z - Pozostała sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach, 70.21.Z - Stosunki międzyludzkie (public relations) i komunikacja, 72.20.Z - Badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych; 73.11.Z - Działalność agencji reklamowych; 73.20.Z - Badanie rynku i opinii publicznej; 74.90.Z - Pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, gdzie indziej niesklasyfikowana; 85.53.Z - Pozaszkolne formy edukacji z zakresu nauki jazdy i pilotażu; 85.60.Z - Działalność wspomagająca edukację.

Obecnie Wnioskodawca korzysta ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Prawdopodobnie w bieżącym roku Wnioskodawca utraci prawo do zwolnienia z powyższej opłaty. Prowadzona przez Wnioskodawcę firma nie jest jednostką objętą systemem oświaty w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w zakresie kształcenia i wychowania, nie jest także uczelnią ani jednostką naukową Państwowej Akademii Nauk uraz jednostką badawczo-rozwojową w zakresie kształcenia na poziomie wyższym. Wnioskodawca nie posiada akredytacji w rozumieniu przepisów o systemie oświaty oraz świadczone usługi nie są usługami kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, do których byłyby przewidziane odrębne przepisy.

Zleceniodawcą są instytucje publiczne (Szkoły, Urzędy Gmin, Powiatów, województw, Miejskie/Gminne Ośrodki Opieki Społecznej, itp.). Szkolenia są przeprowadzane na rzecz pracowników wyżej wymienionych instytucji publicznych, nauczycieli oraz uczniów szkół i ich rodziców.

Powyższe instytucje publiczne Wnioskodawca obciąża fakturą, która każdorazowo jest pokrywana ze środków pochodzących w co najmniej 70% ze środków publicznych. Świadczenia te należy zakwalifikować, jako usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy o VAT.

  1. Uczestnikami szkoleń są pracownicy urzędów miast/gmin, ośrodków pomocy społecznej, pracownicy szkół. Szkolenia, które są do nich skierowane Wnioskodawca prowadzi w 3 formach: w formie warsztatów, prelekcji, wykładów. Polegają na przekazaniu odpowiedniej wiedzy osobom szkolonym, w zależności od tematu szkolenia, np. Szkolenie dla pracowników socjalnych „Praca z trudnym klientem” czy szkolenie dla Policjantów, Strażników miejskich, Gminnych Komisji dotyczące uzależnień. Przedmiotem szkoleń są np. zmiany w przepisach prawnych, zasady działań systemu przeciwdziałania przemocy, jak sporządzać dokumenty strategiczne, w jaki sposób przeprowadzać kontrole wysokości sprzedaży alkoholu itp. Uczestnicy szkoleń zyskują wiedzę niezbędną w ich pracy, uzupełniają braki w dotychczasowej wiedzy, polepszają swoje zdolności interpersonalne. Szkolenia są przeprowadzane w różnej formie, w zależności od osób zamawiających i rodzaju szkolenia. Szkolenia te są świadczone w ramach szkolenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego. Uczestnicy są kierowani na szkolenia przez np. dyrektora, wójta, burmistrza, kierownika ośrodka pomocy społecznej. Jest to nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem uczestników szkoleń oraz ma na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych.
  2. Szkolenia skierowane do nauczycieli:
    Są to szkolenia takie jak: Zarządzanie czasem, profilaktyka antynikotynowa, uzależnienia, program szkolnej interwencji profilaktycznej - w większości przypadków są to szkolenia dające wiedzę nauczycielom. Przedmiotem szkoleń są do wyboru: np. uzależnienia, komunikacja, profilaktyka, dopalacze, cyberprzemoc, zarządzanie czasem, asertywność, rozwój psychoseksualny, automotywacja, praca z trudnym uczniem, komunikacja interpersonalna, program poprawy wzorców zachowań. Firma Wnioskodawcy uaktualnia także wiedzę nauczycieli o bieżące tematy związane z narkotykami, depresją wśród młodzieży oraz sposobami pracy z trudnymi przypadkami wśród uczniów. Nauczyciele zyskują wiedzę niezbędną w ich pracy: np. zyskują wiedzę dotyczącą komunikacji z rodzicami np. Szkolenie mosty zamiast murów. Jeśli szkolenie dotyczy zmian w prawie zyskują nową wiedzę. Uzupełniają braki w dotychczasowej wiedzy, polepszają swoje zdolności interpersonalne. Mogą lepiej wykonywać swoje zadania, skuteczniej rozwiązywać wiele sytuacji szkolnych itp.
    Szkolenia są przeprowadzane w różnej formie, w zależności od osób zamawiających i rodzaju szkolenia jako: warsztaty, prelekcje, wykłady. Szkolenia są świadczone w ramach szkolenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego. Na szkolenia nauczycieli kierują dyrektorzy szkół. Nabytą wiedzę i umiejętności nauczyciele wykorzystują lub będą wykorzystywać w codziennej pracy lub jest to nowa wiedza albo uzupełnienie, czy też doskonalenie umiejętności. Jest to nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem uczestników szkoleń oraz ma na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych.
  3. W odniesieniu do szkoleń przeprowadzanych na zlecenie instytucji publicznych, a przeznaczonych dla uczniów:
    Są to szkolenia takie jak: profilaktyka uzależnień, która polega na nauce i przekazywaniu wiedzy w jaki sposób chronić się przed uzależnieniami, profilaktyka agresji i przemocy, są prowadzone aby ochronić uczniów przed zagrożeniami.
    Przedmiotem tych szkoleń jest profilaktyka uzależnień, agresji i przemocy, cyberprzemocy, komunikacja w ramach agresji i przemocy itp. Uczniowie uczą się życia wolnego od agresji i przemocy, uzależnień, uczą się komunikacji itp. Uczą techniki szybkiego uczenia się itp. Szkolenia są prowadzone w formie warsztatów i prelekcji. Są skierowane do uczniów na różnym poziomie nauczania: przedszkola, szkoła podstawowa, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalne.
    Szkolenia są często wpisane w program profilaktyki szkolnej, najczęściej są to zajęcia w ramach zajęć szkolnych, najczęściej podczas godzin wychowawczych. Podczas warsztatów profilaktycznych adresowanych do uczniów szkół, młodzież dowiaduje się jak dokonywać słusznych wyborów, co jest dla nich dobre a co powoduje destrukcję. Zajęcia pod kątem profilaktyki adresowane są dla dzieci od wieku przedszkolnego po młodzież licealną. Najmłodsi dowiadują się jak uniknąć niebezpieczeństwa zarówno w domu, szkole jak i w wirtualnym świecie. Poznają temat zdrowego odżywiania i uświadamiają sobie czym jest uzależnienie.
    Starsze dzieci oraz młodzież szkolna, oprócz powyższych zagadnień, na szkoleniach Wnioskodawcy poznaje także sposoby radzenia sobie w sytuacjach stresujących. Poznając na przykładach, niemal na własnej skórze przekonują się, czym jest uzależnienie i jakie są jego skutki.
    Usługi świadczone dla uczniów, szkolenia według Wnioskodawcy są świadczone w ramach szkolenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, gdyż zdobyta wiedza i umiejętności praktyczne będą wykorzystywane również w życiu zawodowym. Obecnie jest wykorzystywana pomocnie w nauce oraz w ochronie przed zagrożeniami. Na szkolenia uczniowie są kierowani przez dyrektora oraz pedagoga. Nabytą wiedzę będą wykorzystywali każdego dnia, jako pomoc w nauce, wiedza będzie ich chronić przed zgubnym wpływem używek itp., będą potrafili rozwiązywać sytuacje konfliktowe w życiu zawodowym.
    Uczniowie, którzy jeszcze nie prowadzą życia zawodowego, ale ma to związek z ich egzystencją w szkole i wiedza będzie wykorzystywana.
    Szkolenia z zakresu profilaktyki, mają na celu nabycie przez uczestniczące w nich osoby, wiedzy teoretycznej i/lub umiejętności praktycznych (w zależności od rodzaju szkolenia) przydatnych do promowania zdrowego stylu życia wolnego od nałogów, przeciwdziałania narkomanii i alkoholizmowi a także sposobów rozwiązywania sytuacji konfliktowych.
    Szkolenia umożliwiają przygotowanie odbiorców do radzenia sobie ze stresem, asertywnego odmawiania przyjmowania substancji psychoaktywnych, promowania zdrowego stylu życia wolnego od przemocy oraz wszelkich uzależnień.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

  1. Czy po utracie zwolnienia z podatku na podst. art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, usługi w zakresie kształcenia zawodowego dla pracowników instytucji będą korzystały ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wraz z przepisami aktów wykonawczych do ustawy?
  2. Czy po utracie zwolnienia z podatku na podst. art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, usługi w zakresie kształcenia zawodowego dla nauczycieli będą korzystały ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wraz z przepisami aktów wykonawczych do ustawy?
  3. Czy po utracie zwolnienia z podatku na podst. art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, usługi w zakresie kształcenia zawodowego dla uczniów (dzieci) będą korzystały ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawia art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wraz z przepisami aktów wykonawczych do ustawy?

Zdaniem Wnioskodawcy:

  1. TAK - Po utracie zwolnienia z podatku na podst. art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, usługi w zakresie kształcenia zawodowego dla pracowników instytucji będą mogły korzystać zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wraz z przepisami aktów wykonawczych do ustawy.
  2. TAK - Po utracie zwolnienia z podatku na podst. art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, usługi w zakresie kształcenia zawodowego dla nauczycieli będę mogły korzystać ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wraz z przepisami aktów wykonawczych do ustawy.
  3. TAK - Po utracie zwolnienia z podatku na podst. art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, usługi w zakresie kształcenia zawodowego dla uczniów (dzieci) będę mogły korzystać ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wraz z przepisami aktów wykonawczych do ustawy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Na wstępie należy zaznaczyć, że z uwagi na ścisłe powiązanie tematyki poruszanej we wniosku, tut. organ postanowił ująć kwestie dotyczące 3 zdarzeń przyszłych w jednej interpretacji indywidualnej.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 710 ze zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Towarami w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy o VAT są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Na mocy art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (…).

Jak wynika z art. 113 ust. 1 ustawy o VAT (w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2016 r.), zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.

Stosownie do art. 113 ust. 1 ustawy (w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2017 r.), zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.

Zgodnie z art. 113 ust. 2 ustawy, do wartości sprzedaży, o której mowa w ust. 1, nie wlicza się:

  1. wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju oraz sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju;
  2. odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług, zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3, z wyjątkiem:
    1. transakcji związanych z nieruchomościami,
    2. usług, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41,
    3. usług ubezpieczeniowych
    - jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych;
  3. odpłatnej dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Stawka podatku, zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o VAT, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Jednakże w myśl art. 146a pkt 1 ww. ustawy o VAT, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2018 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług oraz rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy, przewidują dla niektórych towarów i usług stawki obniżone lub zwolnienie od podatku.

Zastosowanie obniżonej stawki podatku lub zwolnienia od podatku, jako odstępstwo od zasady powszechności i równości opodatkowania, możliwe jest jedynie w przypadku wykonywania czynności ściśle określonych w ww. ustawie oraz w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie jej upoważnienia.

Stosownie do art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy o VAT, zwalnia się od podatku usługi świadczone przez:

  1. jednostki objęte systemem oświaty w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w zakresie kształcenia i wychowania,
  2. uczelnie, jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz jednostki badawczo-rozwojowe, w zakresie kształcenia na poziomie wyższym

-oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane.

Zgodnie natomiast z art. 43 ust. 1 pkt 29 ww. ustawy, zwalnia się od podatku usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, inne niż wymienione w pkt 26:

  1. prowadzone w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach, lub
  2. świadczone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty - wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją, lub
  3. finansowane w całości ze środków publicznych

-oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Jednocześnie, stosownie do treści § 3 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień od podatku towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 736, z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem, zwalnia się od podatku usługi w zakresie kształcenia, inne niż wymienione w art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy, świadczone przez uczelnie, jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz instytuty badawcze oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Natomiast na podstawie § 3 ust. 1 pkt 14 rozporządzenia, zwolnione od podatku od towarów i usług są usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, finansowane w co najmniej 70% ze środków publicznych, oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Wskazać należy, że w dniu 1 lipca 2006 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 1777/2005 z dnia 17 października 2005 r. ustanawiającego środki wykonawcze do dyrektywy 77/388/EWG w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 288 s. 1). Rozporządzenie Rady nr 1777/2005 wiąże wszystkie państwa członkowskie i jest stosowane bezpośrednio. Oznacza to, że przepisy tego rozporządzenia z dniem 1 lipca 2006 r. stają się częścią porządku prawnego, obowiązującego na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, bez konieczności ich implementacji w drodze ustawy. Rozporządzenie Rady nr 1777/2005 przyjęte zostało w celu jednolitego stosowania przez wszystkie państwa członkowskie systemu podatku od wartości dodanej, opartego na postanowieniach Szóstej Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich, dotyczących podatków obrotowych – Wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa opodatkowania (77/388/EWG ze zm.).

Przepis art. 14 ww. rozporządzenia nr 1777/2005 wyjaśnia, co należy rozumieć przez usługi kształcenia zawodowego i przekwalifikowania. W myśl tego przepisu usługi w zakresie kształcenia zawodowego i przekwalifikowania zapewniane na warunkach określonych w art. 13 część A ust. 1 lit. i) Dyrektywy 77/388/EWG (analogiczne zwolnienie zawiera art. 132 ust. 1 lit. i obowiązującej od dnia 1 stycznia 2007 r. Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej – Dz. Urz. UE L 347, s. 1 ze zm.), obejmują nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem, tak samo jak nauczanie mające na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Czas trwania kursu w zakresie kształcenia zawodowego bądź przekwalifikowania nie ma znaczenia do tego celu.

Od dnia 1 lipca 2011 r. obowiązuje natomiast rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) Nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r., ustanawiające środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 77, s. 1). Zgodnie z art. 44 tego rozporządzenia, usługi w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania świadczone na warunkach określonych w art. 132 ust. 1 lit. i) dyrektywy 2006/112/WE obejmują nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem, jak również nauczanie mające na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Czas trwania kursu w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania nie ma w tym przypadku znaczenia.

Wnioskodawca wskazał, że nie jest jednostką objętą systemem oświaty w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w zakresie kształcenia i wychowania, nie jest także uczelnią ani jednostką naukową Polskiej Akademii Nauk oraz jednostką badawczo-rozwojową w zakresie kształcenia na poziomie wyższym. Zatem Wnioskodawca nie może korzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy o VAT.

Dla zastosowania zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy, istotne jest - w pierwszej kolejności - uznanie danej usługi za usługę kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania, a następnie spełnienie dodatkowych warunków wynikających z niniejszego przepisu, tj. prowadzenie danego szkolenia w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach lub uzyskanie akredytacji na dany rodzaj szkolenia lub finansowanie danego szkolenia w całości ze środków publicznych.

W przypadku braku możliwości zastosowania ww. zwolnienia przeanalizować należy przepisy § 3 ust. 1 pkt 13 i 14 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień.

Z przedstawionego zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca obecnie korzysta ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, prawdopodobnie w bieżącym roku utraci prawo do zwolnienia. Wnioskodawca prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie szkoleń profilaktycznych. Wnioskodawca wskazał, że świadczenia te należy zakwalifikować, jako usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy o VAT.

Prowadzone przez Wnioskodawcę szkolenia skierowane są do trzech grup odbiorców (uczestników).

1.Uczestnikami szkoleń są pracownicy urzędów miast/gmin, ośrodków pomocy społecznej, pracownicy szkół. Szkolenia, które są do nich skierowane Wnioskodawca prowadzi w 3 formach: w formie warsztatów, prelekcji, wykładów. Polegają na przekazaniu odpowiedniej wiedzy osobom szkolonym, w zależności od tematu szkolenia, np. Szkolenie dla pracowników socjalnych „Praca z trudnym klientem” czy szkolenie dla Policjantów, Strażników miejskich, Gminnych Komisji dotyczące uzależnień. Przedmiotem szkoleń są np. zmiany w przepisach prawnych, zasady działań systemu przeciwdziałania przemocy, jak sporządzać dokumenty strategiczne, w jaki sposób przeprowadzać kontrole wysokości sprzedaży alkoholu itp. Uczestnicy szkoleń zyskują wiedzę niezbędną w ich pracy, uzupełniają braki w dotychczasowej wiedzy, polepszają swoje zdolności interpersonalne. Szkolenia są przeprowadzane w różnej formie, w zależności od osób zamawiających i rodzaju szkolenia. Szkolenia te są świadczone w ramach szkolenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego. Uczestnicy są kierowani na szkolenia przez np. dyrektora, wójta, burmistrza, kierownika ośrodka pomocy społecznej. Jest to nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem uczestników szkoleń oraz ma na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych.

2.Szkolenia skierowane do nauczycieli: są to szkolenia takie jak: zarządzanie czasem, profilaktyka antynikotynowa, uzależnienia, program szkolnej interwencji profilaktycznej – w większości przypadków są to szkolenia dające wiedzę nauczycielom. Przedmiotem szkoleń są do wyboru: np. uzależnienia, komunikacja, profilaktyka, dopalacze, cyberprzemoc, zarządzanie czasem, asertywność, rozwój psychoseksualny, automotywacja, praca z trudnym uczniem, komunikacja interpersonalna, program poprawy wzorców zachowań. Firma Wnioskodawcy uaktualnia takcie wiedzę nauczycieli o bieżące tematy związane z narkotykami, depresją wśród młodzieży oraz sposobami pracy z trudnymi przypadkami wśród uczniów. Nauczyciele zyskują wiedzę niezbędną w ich pracy: np. zyskują wiedzą dotyczącą komunikacji z rodzicami np. Szkolenie mosty zamiast murów. Jeśli szkolenie dotyczy zmian w prawie zyskują nową wiedzę. Uzupełniają braki w dotychczasowej wiedzy, polepszają swoje zdolności interpersonalne. Mogą lepiej wykonywać swoje zadania, skuteczniej rozwiązywać wiele sytuacji szkolnych itp.

Szkolenia są przeprowadzane w różnej formie, w zależności od osób zamawiających i rodzaju szkolenia jako: warsztaty, prelekcje, wykłady. Szkolenia są świadczone w ramach szkolenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego. Na szkolenia nauczycieli kierują dyrektorzy szkół. Nabytą wiedzę i umiejętności nauczyciele wykorzystują lub będą wykorzystywać w codziennej pracy lub jest to nowa wiedza albo uzupełnienie, czy też doskonalenie umiejętności. Jest to nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem uczestników szkoleń oraz ma na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych.

3.W odniesieniu do szkoleń przeprowadzanych na zlecenie instytucji publicznych, a przeznaczonych dla uczniów: są to szkolenia takie jak: profilaktyka uzależnień, która polega na nauce i przekazywaniu wiedzy w jaki sposób chronić się przed uzależnieniami, profilaktyka agresji i przemocy, są prowadzone aby ochronić uczniów przed zagrożeniami.

Przedmiotem tych szkoleń jest profilaktyka uzależnień, agresji i przemocy, cyberprzemocy, komunikacja w ramach agresji i przemocy itp. Uczniowie uczą się życia wolnego od agresji i przemocy, uzależnień, uczą się komunikacji itp. Uczą techniki szybkiego uczenia się itp. Szkolenia są prowadzone w formie warsztatów i prelekcji. Są skierowane do uczniów na różnym poziomie nauczania: przedszkola, szkoła podstawowa, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalne.

Szkolenia są często wpisane w program profilaktyki szkolnej, najczęściej są to zajęcia w ramach zajęć szkolnych, najczęściej podczas godzin wychowawczych. Podczas warsztatów profilaktycznych adresowanych do uczniów szkół, młodzież dowiaduje się jak dokonywać słusznych wyborów, co jest dla nich dobre a co powoduje destrukcję. Zajęcia pod kątem profilaktyki adresowane są dla dzieci od wieku przedszkolnego po młodzież licealną. Najmłodsi dowiadują się jak uniknąć niebezpieczeństwa zarówno w domu, szkole jak i w wirtualnym świecie. Poznają temat zdrowego odżywiania i uświadamiają sobie czym jest uzależnienie.

Starsze dzieci oraz młodzież szkolna, oprócz powyższych zagadnień, na szkoleniach Wnioskodawcy poznaje także sposoby radzenia sobie w sytuacjach stresujących. Poznając na przykładach, niemal na własnej skórze przekonują się, czym jest uzależnienie i jakie są jego skutki.

Usługi świadczone dla uczniów, szkolenia według Wnioskodawcy są świadczone w ramach szkolenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, gdyż zdobyta wiedza i umiejętności praktyczne będą wykorzystywane również w życiu zawodowym. Obecnie jest wykorzystywana pomocnie w nauce oraz w ochronie przed zagrożeniami. Na szkolenia uczniowie są kierowani przez dyrektora oraz pedagoga. Nabytą wiedzę będą wykorzystywali każdego dnia, jako pomoc w nauce, wiedza będzie ich chronić przed zgubnym wpływem używek itp., będą potrafili rozwiązywać sytuacje konfliktowe w życiu zawodowym. Uczniowie, którzy jeszcze nie prowadzą życia zawodowego, ale ma to związek z ich egzystencją w szkole i wiedza będzie wykorzystywana.

Szkolenia z zakresu profilaktyki, mają na celu nabycie przez uczestniczące w nich osoby, wiedzy teoretycznej i/lub umiejętności praktycznych (w zależności od rodzaju szkolenia) przydatnych do promowania zdrowego stylu życia wolnego od nałogów, przeciwdziałania narkomanii i alkoholizmowi a także sposobów rozwiązywania sytuacji konfliktowych.

Szkolenia umożliwiają przygotowanie odbiorców do radzenia sobie ze stresem, asertywnego odmawiania przyjmowania substancji psychoaktywnych, promowania zdrowego stylu życia wolnego od przemocy oraz wszelkich uzależnień.

Odnosząc się do usług szkoleniowych świadczonych przez Wnioskodawcę, aby w ogóle można było rozpatrywać wymienione czynności w kategoriach zwolnienia od podatku w kontekście art. 43 ust. 1 pkt 29, należy rozstrzygnąć, czy mamy do czynienia z usługą kształcenia lub przekwalifikowania zawodowego, co stanowi podstawową przesłankę warunkującą zastosowanie tego zwolnienia. I tak, kierując się wskazówkami powołanego wyżej rozporządzenia Rady UE nr 282/2011 zawierającymi definicję kształcenia zawodowego, należy stwierdzić, iż kształcenie zawodowe jest procesem mającym na celu nauczanie, przekazanie wiedzy z określonej dziedziny, które ma posłużyć zdobyciu bądź uaktualnieniu wiedzy obecnie posiadanej przez uczestnika danego szkolenia. Jednocześnie ma to być nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem uczestnika szkolenia.

Z wniosku wynika, że Wnioskodawca prowadzi szkolenia dla trzech grup odbiorców. Jeśli chodzi o pierwsze dwie grupy to bez wątpienia usługi szkoleniowe, których uczestnikami są pracownicy urzędów miast/gmin, ośrodków pomocy społecznej, pracownicy szkół, policjanci, strażnicy miejscy, Gminne Komisje oraz nauczyciele stanowią usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego. Należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że jest to nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem uczestników szkoleń oraz ma na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych.

Wnioskodawca wskazał, że świadczone usługi nie są usługami kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, do których byłyby przewidziane odrębne przepisy. Wnioskodawca nie posiada akredytacji w rozumieniu przepisów o systemie oświaty. Zatem Wnioskodawcy nie będzie przysługiwało zwolnienie z art. 43 ust. 1 pkt 29 lit a i b ustawy o VAT.

W dalszej kolejności należy przeanalizować czy można zastosować zwolnienie z art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT, który zwalnia usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego finansowane w całości ze środków publicznych lub zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 14 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwolnień od podatku towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień, finansowanych w co najmniej 70% ze środków publicznych.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1870 ze zm.), środkami publicznymi są:

  1. dochody publiczne;
  2. środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
  3. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;
  4. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
    1. ze sprzedaży papierów wartościowych,
    2. z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
    3. ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
    4. z otrzymanych pożyczek i kredytów,
    5. z innych operacji finansowych;
  5. przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

W myśl art. 9 ww. ustawy sektor finansów publicznych tworzą:

  1. organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
  2. jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
    2a) związki metropolitalne;
  3. jednostki budżetowe;
  4. samorządowe zakłady budżetowe;
  5. agencje wykonawcze;
  6. instytucje gospodarki budżetowej;
  7. państwowe fundusze celowe;
  8. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
  9. Narodowy Fundusz Zdrowia;
  10. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
  11. uczelnie publiczne;
  12. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
  13. państwowe i samorządowe instytucje kultury;
  14. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.

Z wniosku wynika, że zleceniodawcą przedmiotowych szkoleń są instytucje publiczne (Szkoły, Urzędy Gmin, Powiatów, województw, Miejskie/Gminne Ośrodki Opieki Społecznej, itp.). Powyższe instytucje publiczne Wnioskodawca obciąża fakturą, która każdorazowo jest pokrywana ze środków pochodzących w co najmniej 70% ze środków publicznych.

Należy zaznaczyć, że dla celów skorzystania ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT bądź też § 3 ust. 1 pkt 14 powołanego rozporządzenia, Wnioskodawca zobowiązany jest posiadać w swojej dokumentacji dowody potwierdzające fakt finansowania tych usług środkami publicznymi. Jednocześnie ze względu na to, że przepisy uprawniające do zwolnienia określają jaki procent ceny ma być sfinansowany tymi środkami publicznymi (tj. 100% lub jeśli nie 100% to co najmniej 70%), to z posiadanych dowodów również takie informacje powinny wynikać, tj. jaki % wynagrodzenia jest tymi środkami sfinansowany.

Zwolnieniem z art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT są objęte wyłącznie szkolenia, które są finansowane w całości, tj. w 100%, ze środków publicznych, natomiast zwolnieniem z § 3 ust.1 pkt 14 rozporządzenia objęte są szkolenia, które nie są finansowane w 100% ze środków publicznych, ale są finansowane tymi środkami w co najmniej 70%.

Zgodnie bowiem z przepisem § 1 ww. rozporządzenia, rozporządzenie to określa inne niż określone w art. 43-81 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwanej dalej „ustawą”, zwolnienia od podatku od towarów i usług, zwanego dalej „podatkiem”, oraz szczegółowe warunki stosowania tych zwolnień.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca obciąża nabywcę fakturą, która każdorazowo jest pokrywana ze środków pochodzących w co najmniej 70% ze środków publicznych. Stwierdzenie takie nie jest równoznaczne z tym, że jest to 100% środków publicznych.

Wnioskodawca powinien zatem na podstawie posiadanych dokumentów jednoznacznie określić czy otrzymał zapłatę w 100% środkami publicznymi i w takim przypadku zastosowanie znajdzie zwolnienie od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT, czy też otrzymał zapłatę nie w 100% środkami publicznymi lecz w co najmniej 70% i w takim przypadku podstawa do zastosowania zwolnienia będzie wynikać z § 3 ust. 1 pkt 14 rozporządzenia.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy w odniesieniu do pytania nr 1 i 2 należało uznać za nieprawidłowe, gdyż Wnioskodawca wywodzi prawidłowy skutek prawny, że szkolenia będą zwolnione od podatku, lecz z nieprawidłowej podstawy prawnej.

Odnosząc się natomiast do ostatniej grupy osób, do której kierowane są szkolenia profilaktyczne tj. do uczniów nie można zgodzić się z Wnioskodawcą, że szkolenia te są świadczone w ramach szkolenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego. Trzeba bowiem uznać, że szkolenia skierowane do uczniów (dzieci), których przedmiotem jest profilaktyka uzależnień, agresji i przemocy, cyberprzemocy, komunikacja w ramach agresji i przemocy, techniki szybkiego uczenia się, dokonywanie słusznych wyborów, co jest dla dzieci dobre, a co powoduje destrukcję, jak uniknąć niebezpieczeństwa zarówno w domu, szkole jak i w wirtualnym świecie, zdrowe odżywianie i uświadamianie sobie czym jest uzależnienie, na ten moment ich życia nie są bezpośrednio związane z żadnym konkretnym zawodem, jaki uczniowie mieliby wykonywać. O braku zawodowego charakteru przedmiotowych szkoleń świadczy krąg osób do których są skierowane tj. do uczniów na różnym poziomie nauczania: przedszkola, szkoła podstawowa, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalne – z uwagi na wiek tych osób nie funkcjonują one na rynku pracy, nie wykonują zawodów. Nabyta wiedza, jak sam Wnioskodawca stwierdził, obecnie jest wykorzystywana pomocnie w nauce oraz w ochronie przed zagrożeniami. Szkolenia z zakresu profilaktyki, mają na celu nabycie przez uczestniczące w nich osoby, wiedzy teoretycznej i/lub umiejętności praktycznych (w zależności od rodzaju szkolenia) przydatnych do promowania zdrowego stylu życia wolnego od nałogów, przeciwdziałania narkomanii i alkoholizmowi a także sposobów rozwiązywania sytuacji konfliktowych. Szkolenia umożliwiają przygotowanie odbiorców do radzenia sobie ze stresem, asertywnego odmawiania przyjmowania substancji psychoaktywnych, promowania zdrowego stylu życia wolnego od przemocy oraz wszelkich uzależnień.

W ocenie tut. Organu nie jest to nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem i nie ma na celu uzyskania lub uaktualizowania wiedzy do celów zawodowych.

W świetle powyższego, bez znaczenia dla zastosowania zwolnienia dla tej grupy osób (uczniowie) pozostaje fakt, czy spełnione są pozostałe przesłanki warunkujące zwolnienie wymienione w art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy o VAT, tj. że są finansowane ze środków publicznych.

Tym samym szkolenia profilaktyczne dla uczniów nie będą korzystały ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy o VAT.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w odniesieniu do pytania oznaczonego we wniosku nr 3, że po utracie zwolnienia z podatku na podst. art. 113 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, usługi w zakresie kształcenia zawodowego dla uczniów (dzieci) będę mogły korzystać ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Interpretacja traci ważność w przypadku zmiany któregokolwiek z elementów przedstawionego zdarzenia przyszłego lub zmiany stanu prawnego.

Ponadto tut. Organ informuje, że zgodnie z art. 14na pkt 2 ustawy Ordynacja podatkowa, przepisów art. 14k-14n dotyczących ochrony prawnej wynikającej z zastosowania się Wnioskodawcy do otrzymanej interpretacji nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe przedstawione we wniosku stanowią element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy o podatku od towarów i usług, tj. czynności dokonanych w ramach transakcji, które pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy, miały zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz.U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Administracji Skarbowej w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj