PKD - Podstawowe zasady klasyfikowania
Objaśnienia PKD

PKD - Zasady budowy klasyfikacji | PKD - Podstawowe zasady klasyfikowania | PKD - Szczegółówe zasady klasyfikowania i definicje | PKD - PKD 2004 a PKD 2007

12. PKD nie wprowadza odrębnych grupowań ze względu na formę własności jednostki, rodzaj organizacji prawnej czy sposobu działania, ponieważ te kryteria nie są związane z charakterystyką samej działalności. Jednostki prowadzące ten sam rodzaj działalności są sklasyfikowane w tym samym grupowaniu PKD, niezależnie od tego, czy są one przedsiębiorstwem posiadającym osobowość prawną, własnością prywatną czy skarbu państwa, czy jednostka zagraniczna jest przedsiębiorstwem macierzystym, czy nie i czy przedsiębiorstwo macierzyste składa się z więcej niż jednego zakładu, czy nie. Zatem, nie istnieje ścisłe powiązanie pomiędzy PKD i Klasyfikacją Jednostek Instytucjonalnych w Systemie Rachunków Narodowych (SNA) lub Europejskim Systemie Rachunków Narodowych (ESA).

13. Podobnie jest w przypadku działalności wytwórczych (produkcyjnych). Są one opisane niezależnie od tego, czy praca jest wykonywana w sposób zautomatyzowany (maszynowo) czy ręcznie, czy jest ona wykonywana w zakładzie produkcyjnym czy w domu. Podobnie jest z rodzajem stosowanej technologii produkcji (współczesna czy tradycyjna) - nie jest to kryterium stosowane w PKD, mimo że rozróżnienie takie mogłoby być użyteczne.

14. PKD, na ogół, nie wprowadza rozróżnienia między działalnością rynkową i nierynkową. Jednakże, należy podkreślić, że rozróżnienie to nadal jest ważnym czynnikiem SNA/ESA. Podział działalności gospodarczych wg tego kryterium jest użyteczny wówczas, gdy dane dotyczące wartości dodanej zbierane są zarówno dla działalności rynkowych jak i nierynkowych. Usługi nierynkowe są najczęściej świadczone przez jednostki administracji publicznej i instytucje non-profit świadczące usługi gospodarstwom domowym w zakresie edukacji, zdrowia, opieki społecznej itp.

15. Jednostki powinny być klasyfikowane w grupowaniu, które najlepiej opisuje ich działalność uwzględniając środki produkcji. Określenie symbolu PKD dokonywane jest w oparciu o zasady budowy klasyfikacji, schemat klasyfikacji, wyjaśnienia, decyzje podejmowane przez komitet NACE (EUROSTAT), klucze powiązań oraz odniesienia do innych systemów klasyfikacyjnych takich, jak ISIC, CPA, HS, CN itp.

16. W przypadku, gdy jednostka wykonuje tylko jedną działalność gospodarczą, działalność podstawowa tej jednostki jest określana grupowaniem PKD, które opisuje tę działalność. Jeżeli jednostka wykonuje wiele działalności gospodarczych (inne niż działalność pomocnicza), działalność podstawowa jest określana na podstawie wskaźnika odnoszącego się do każdej działalności, np. wartości dodanej, produkcji brutto, wartości sprzedaży, wielkości zatrudnienia lub wynagrodzeń.

Zasady klasyfikowania stosowane w rejestrach statystycznych - Jednostki prowadzące działalność wieloraką i zintegrowaną

17. Może się zdarzyć, że znaczny udział procentowy działalności jednostki będzie obejmował więcej niż jedną pozycję PKD. Może to wynikać z pionowej integracji działalności (np. ścinanie drzew połączone z produkcją tarcicy lub wydobycie gliny połączone z produkcją cegieł) lub poziomej integracji działalności (np. produkcja wyrobów piekarskich połączona z produkcją wyrobów czekoladowych), lub z każdej innej kombinacji działalności, które nie mogą być traktowane oddzielnie. Wówczas jednostka powinna być klasyfikowana zgodnie z zasadami przedstawionymi poniżej.

18. Jeżeli jednostka wykonuje działalności przypisane jedynie do dwóch pozycji PKD, zawsze jedna z działalności będzie stanowiła więcej niż 50% wartości wskaźnika (np. wartości dodanej). Działalność stanowiąca więcej niż 50% wskaźnika jest przeważającą działalnością i określa miejsce zaklasyfikowania jednostki.

19. W przypadku bardziej złożonym, gdy jednostka wykonuje więcej niż dwa rodzaje działalności ujęte w więcej niż dwóch pozycjach PKD, gdzie żadna z nich nie stanowi więcej niż 50% wartości wskaźnika (np. wartości dodanej), sklasyfikowanie działalności tej jednostki powinno nastąpić przy zastosowaniu metody góra-dół opisanej poniżej.

Zasady klasyfikowania stosowane w rejestrach statystycznych - Metoda góra-dół

20. Metoda góra - dół oparta jest na zasadzie hierarchicznej: zaklasyfikowanie jednostki na najniższym poziomie klasyfikacyjnym musi być zgodne z zaklasyfikowaniem jednostki na wyższych poziomach struktury. W związku z tym, proces klasyfikowania rozpoczyna się od zidentyfikowania odpowiedniego grupowania na najwyższym poziomie i następnie schodzenia w dół poprzez kolejne poziomy klasyfikacyjne w następujący sposób:

• należy zidentyfikować sekcję, która posiada najwyższy udział wskaźnika (np. wartości dodanej),
• w ramach wybranej sekcji należy zidentyfikować dział, który posiada najwyższy udział wskaźnika w ramach tej sekcji,
• w ramach wybranego działu należy zidentyfikować grupę, która posiada najwyższy udział wskaźnika w ramach tego działu,
• w ramach wybranej grupy należy zidentyfikować klasę, która posiada najwyższy udział wskaźnika w ramach tej grupy,
• w ramach wybranej klasy należy zidentyfikować podklasę, która posiada najwyższy udział wskaźnika w ramach tej klasy.

21. Przykład: jednostka prowadzi następujące działalności:

• Należy zidentyfikować sekcję spośród:
  • Sekcji C Przetwórstwo przemysłowe (52%)Sekcji G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (35%)
  • Sekcji M Działalność naukowa, profesjonalna i techniczna (13%).
• Należy zidentyfikować dział w ramach Sekcji C:
  • Dział 25     Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń  10%
  • Dział 28     Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana  42%*  
• Należy zidentyfikować grupę w ramach działu 28:
  • Grupa 28.1     Produkcja maszyn ogólnego przeznaczenia  6%
  • Grupa 28.2     Produkcja pozostałych maszyn ogólnego przeznaczenia  5%
  • Grupa 28.9     Produkcja pozostałych maszyn specjalnego przeznaczenia  31%*  
• Należy zidentyfikować klasę w ramach grupy 28.9
  • Klasa 28.93    Produkcja maszyn stosowanych w przetwórstwie żywności, tytoniu i produkcji napojów  23%
  • Klasa 28.95    Produkcja maszyn dla przemysłu papierniczego  8%
• Należy zidentyfikować podklasę w ramach klasy 28.93 (w tym przypadku klasa=podklasie)
  • Podklasa 28.93.Z       Produkcja maszyn stosowanych w przetwórstwie żywności, tytoniu i produkcji napojów  23%

Zatem właściwą podklasą jest 28.93.Z Produkcja maszyn stosowanych w przetwórstwie żywności, tytoniu i produkcji napojów, mimo, że podklasą posiadającą największy udział wskaźnika (np. wartości dodanej) jest 46.61.Z Sprzedaż hurtowa maszyn i urządzeń rolniczych oraz dodatkowego wyposażenia. Poniższy rysunek ilustruje przykładową ścieżkę decyzyjną.

Zasady klasyfikowania stosowane w rejestrach statystycznych - Podejście stosowane przy działalnościach pionowo zintegrowanych

22. Integracja pionowa działalności występuje wówczas, gdy poszczególne etapy produkcji są wykonywane sukcesywnie przez tę samą jednostkę, gdy wynik jednego procesu produkcji jest początkiem kolejnego. Przykładami integracji pionowej mogą być: ścinanie drzew połączone z produkcją tarcicy, wydobycie gliny połączone z cegielnią lub produkcja włókien syntetycznych z produkcją tkanin.

23. Stosując PKD 2007, integracja pionowa powinna być traktowana jak każda inna forma wielorakiej działalności, tj. jednostka z pionowo zintegrowanym łańcuchem działalności powinna być klasyfikowana w pozycji odpowiadającej przeważającej działalności w ramach tego łańcucha, to jest działalności posiadającej największy udział wskaźnika, określonej metodą góra-dół. Podejście to jest odmienne niż przyjęte w poprzedniej wersji klasyfikacji PKD 2004 (efekt końcowy).

Zasady klasyfikowania stosowane w rejestrach statystycznych - Podejście stosowane przy działalnościach poziomo zintegrowanych

24. Działalności poziomo zintegrowane występują wtedy, gdy działalności wykonywane są równolegle przy użyciu tych samych środków produkcji. W tych przypadkach należy również stosować metodę góra-dół.

Zasady klasyfikowania stosowane w rejestrach statystycznych - Zmiany przeważającej działalności jednostki

25. Jednostka może zmieniać swoją działalność główną jednorazowo lub stopniowo w ciągu pewnego okresu czasu. Może to być spowodowane czynnikiem sezonowości lub wynikiem decyzji o zmianie profilu produkcji. Ponieważ wszystkie te przypadki powodują zmiany w zaklasyfikowaniu jednostki, zbyt częste zmiany działalności głównej mogą doprowadzić do braku spójności pomiędzy statystyką krótkookresową (miesięczną i kwartalną) i długookresową, w najwyższym stopniu utrudniając ich interpretację.

26. Aby uniknąć zbyt częstych zmian, stosuje się zasadę stabilności. Zgodnie z tą zasadą, nowy rodzaj działalności powinien być działalnością główną przez co najmniej dwa lata, zanim zostanie zmieniona przypisana do jednostki dana działalność przeważająca.

Zasady klasyfikowania specyficznych działalności - Działalność prowadzona na zlecenie oraz zlecanie wykonania działalności na zewnątrz (outsourcing)

27. W klasyfikacji stosuje się następującą terminologię:

• Zleceniodawca (Principal) = jednostka, która zawiera umowę z inną jednostką (tu zwaną zleceniobiorcą) na wykonanie określonych zadań, np. części lub całego procesu produkcyjnego, usług związanych z zatrudnieniem lub usług pomocniczych. Czasem stosowana była terminologia jednostka organizująca wytwarzanie" ("converter").
• Zleceniobiorca (Contractor) = jednostka wykonująca określone zadanie, np. część lub cały proces produkcyjny, usługi związane z zatrudnieniem lub usługi pomocnicze, na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą. Stosuje się tu również określenie "podwykonawca" ("subcontractor").
• Zlecenie wykonania usług na zewnątrz (Outsourcing) = kontrakt, zgodnie z którym zleceniodawca wymaga od zleceniobiorcy wykonania określonego zadania, np. części lub całego procesu produkcyjnego, usług związanych z zatrudnieniem lub usług pomocniczych.

28. Przykładami części procesu produkcyjnego, które mogą być zlecane do wykonania na zewnątrz może być: działalność wytwórcza, usługi związane z zatrudnieniem, usługi pomocnicze itp. Zleceniodawca i zleceniobiorca mogą być usytuowani na tym samym terenie ekonomicznym lub na różnych terenach ekonomicznych: faktyczne usytuowanie nie wpływa na zaklasyfikowanie żadnej z tych jednostek.

29. Zleceniobiorcy, tj. jednostki działające na zlecenie są zazwyczaj klasyfikowani w tym samym grupowaniu, gdzie producent wytwarzający te same wyroby lub usługodawca działający na własny rachunek, z wyjątkiem handlu (patrz punkty 41-48 poniżej oraz objaśnienia do sekcji G) i budownictwa (patrz objaśnienia do sekcji F).

30. W przypadku produkcji przemysłowej zleceniodawca dostarcza zleceniobiorcy specyfikację techniczną dotyczącą określonych wyrobów. Materiał do produkcji (surowiec lub wyroby pośrednie) może być dostarczony przez zleceniodawcę (być jego własnością) lub nie.

31. Przykładami takich działalności są: produkcja metalu (kucie, odlewanie, cięcie, stemplowanie i prace odlewnicze), obróbka metalu (np. chromowanie), produkcja odzieży, wykończanie odzieży i inne podobne podstawowe czynności stanowiące część procesu produkcyjnego.

32. Zleceniodawca, który zleca wykonanie całego procesu produkcyjnego na zewnątrz, powinien być klasyfikowany w przetwórstwie przemysłowym tylko w przypadku, gdy jest on właścicielem materiału stanowiącego wkład w procesie produkcyjnym (a zatem jest właścicielem efektu końcowego).

33. Zleceniodawca, który zleca wykonanie tylko części procesu produkcyjnego, powinien być zaklasyfikowany w przetwórstwie przemysłowym.

34. W pozostałych przypadkach, zleceniodawca powinien być zaklasyfikowany zgodnie z zasadą wartości dodanej: może to być w Sekcji G "Handel hurtowy i detaliczny" (zgodnie z działalnością i specyfiką sprzedawanych wyrobów, patrz punkty 41-48 poniżej) lub w innych sekcjach, np. M "Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna" lub N "Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca".

35. W przypadku outsourcingu usług związanych z zatrudnieniem należy wprowadzić rozróżnienie - po pierwsze - czy są one świadczone na podstawie umowy stałej czy tymczasowej i - po wtóre - czy zleceniobiorca świadczy usługi tylko jednemu zleceniodawcy czy wielu:

• Jeżeli outsourcing ma charakter tymczasowy i zleceniobiorca świadczy usługi tylko jednemu zleceniodawcy, zarówno zleceniobiorca, jak i zleceniodawca powinni być zaklasyfikowani zgodnie z działalnością, którą wykonują (np. Przetwórstwo przemysłowe).
• Jeżeli outsourcing ma charakter tymczasowy i zleceniobiorca świadczy usługi więcej niż jednemu zleceniodawcy, zleceniodawcy powinni być zaklasyfikowani zgodnie z działalnością, którą wykonują a zleceniobiorcy powinni być sklasyfikowani w 78.20 (Działalność agencji pracy tymczasowej).
• Jeżeli outsourcing ma charakter stały i zleceniobiorca świadczy usługi tylko jednemu zlecenidawcy, wówczas zarówno zleceniodawca, jak i zleceniobiorca klasyfikowani są zgodnie z wykonywaną działalnością.
• Jeżeli outsourcing ma charakter stały i zleceniobiorca świadczy usługi więcej niż jednemu zleceniodawcy, a rodzaj wykonywanych usług ma zbliżony charakter u każdego zleceniodawcy, wówczas zarówno zleceniodawca, jak i zleceniobiorca klasyfikowani są zgodnie z wykonywaną działalnością.
• Jeżeli outsourcing ma charakter stały i zleceniobiorca świadczy usługi więcej niż jednemu zleceniodawcy, a rodzaj wykonywanych usług ma różny charakter u każdego zleceniodawcy, wówczas zleceniobiorca powinien być zaklasyfikowany w 78.30 (Pozostała działalność związana z udostępnianiem pracowników), a zleceniodawcy powinni być zaklasyfikowani zgodnie z działalnością, którą wykonują.

Zasady klasyfikowania specyficznych działalności - Instalowanie na miejscu

36. Jednostki wykonujące głównie prace instalacyjne lub montażowe w budynkach klasyfikowane są w budownictwie (dział 43). W dziale tym klasyfikowana jest również instalacja urządzeń będących integralną częścią budynku (wind, schodów ruchomych, automatycznych drzwi, odkurzaczy centralnych itp.).

37. Instalowanie maszyn i urządzeń niebędących integralną częścią obiektów budowlanych klasyfikowane jest w grupie 33.2 "Instalowanie maszyn przemysłowych, sprzętu i wyposażenia".

Zasady klasyfikowania specyficznych działalności - Konserwacja i naprawy

38. Jednostki zajmujące się naprawą lub konserwacją wyrobów mogą być zaklasyfikowane w jednym z poniższych grupowań w zależności od rodzaju wyrobu:

• grupie 33.1 "Naprawa i konserwacja metalowych wyrobów gotowych, maszyn i urządzeń"dziale 43 "Roboty budowlane specjalistyczne"
• grupie 45.2 "Konserwacja i naprawa pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli"
• dziale 95 "Naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego".

39. Jednostki dokonujące przeglądu, naprawy i remontu kapitalnego środków transportu (samolotów, lokomotyw, statków) klasyfikowane są w tej samej klasie, co jednostki je produkujące.